تاریخ سند: 9 دی 1342
متن سند:
گیرنده : مدیریت کل اداره سوم فرستنده : دفتر روابط عمومی ساواک شماره : 808 محترما معروض می دارد سیدمحمود طالقانی عضو نهضت آزادی کتابی تحت عنوان (پرتوی از قرآن)1 تألیف و به چاپ رسانده و روز گذشته تعدادی از کتب مذکور را مجانا وسیله کاشانی ناظم مدرسه سپهسالار بین طلاب مدرسه سپهسالار تقسیم نموده در قسمت آخر کتاب از مواجهه شدن با طغیان و ظلم ظالمین و محروم بودن از امنیت و این که قریب هشت ماه است دور از دوستان و بستگان خود در زندان به سر می برد شرحی به عربی نوشته که اینک رونوشت و ترجمه آن به پیوست تقدیم می گردد.نشاط 9 /10 /42 1ـ شهربانی 2ـ ساواک تهران جهت اطلاع و اقدام لازم 9 /10 بخش 321 10 /10
توضیحات سند:
1ـ مرحوم آیت الله طالقانی تفسیر پرتوی از قرآن را از سالهای پایانی دوران رضاخان (1318)، با آموزشهای قرآنی آغاز کرد.پس از شهریور 1320، با باز شدن فضای سیاسی و از میان رفتن اختناق و استبداد شدید بیست ساله، جلسات تفسیر قرآن را ابتدا در خانه ها، سپس در مسجد منشورالسلطان، و سرانجام از سال 1327 ـ 1357 در مسجد هدایت برگزار می کرد.
این درسها، ابتدا تدوین نمی شد و اثری مکتوب از آنها، به قلم ایشان یا شاگردانش در دست نیست.
در سال 1341، تصمیم به تدوین و تألیف نیز گرفت.
نخستین جلد آن، به نام «پرتوی از قرآن»، در سال 1342 انتشار یافت و آن، در هنگامی بود که ایشان در زندان قصر به سر می برد.
خود وی در مقدمه آن نوشته است : ...
خواننده عزیز، اگر در مطالب این مقدمه و قسمتی از کتاب، لغزشی یافتید، تذکر فرمائید و معذورم بدارید زیرا در مدّتی نگارش یافته که از همه جا منقطع بوده و به مدارکی دسترسی نداشتم، و مانند ذره ای در میان قبر، به سر می برم.
» در همین سال، پس از انتقال به زندان شماره 4 قصر و قرار گرفتن در میان افراد متدین، جلسات تفسیر، به صورت روزانه تشکیل می شد.
لیکن به پیشنهاد خود ایشان، جزء سی ام آغاز شد.
تقریرهای خود ایشان، به دست یکی از شاگردانش تدوین و تنظیم می شد و پس از پاکنویس و بازبینی و جرح و تعدیل و تصحیح و تکمیل، برای چاپ، به بیرون فرستاده می شد.
بعدها جلسات، به صورت هفتگی درآمد و بیش از سه سال طول کشید تا جزء سی ام، تفسیر گردید.
این جزء، در 2 جلد در سالهای 1345 ـ 1348 انتشار یافت.
آیت الله طالقانی، پس از رهائی از زندان، در سال 1346، شخصا و مستقیما به تدوین جلد دوم از بخش نخست (از آیه 145 سوره بقره) اقدام نمود و سرانجام، این مجلد، در سال 1349 نشر یافت.
تفسیر سوره آل عمران را تدوین نمود و در سال 1345، بار دیگر دستگیر شد و تفسیر نیمه تمام ماند.
در زندان اوین دوباره تفسیر را آغاز و سوره آل عمران را ادامه داد که بعدها تدوین شد و در سال 1358 انتشار یافت.
(دایره المعارف تشیع، ج 2، ص 609)