موضوع : ورود آقای دکتر آزمون سرپرست اوقاف به قم
تاریخ سند: 24 تیر 1351
موضوع : ورود آقای دکتر آزمون سرپرست اوقاف به قم
متن سند:
به : 312 از : 21 شماره : 2122 /21 ساعت 7 بعدازظهر روز 22 /4 /51 آقای دکتر آزمون معاون نخست وزیر و سرپرست سازمان اوقاف به قم وارد و پس از زیارت حرم مطهر از نوسازیهای اخیر مسجد صاحب الزمان بازدید و در ساعت 2010 به مسجد اعظم وارد و در مجلسی که با شرکت عده ای از روحانیون و طبقات مختلف مردم و رؤسای دوایر دولتی و حمله دارها تشکیل شده بود شرکت نمود ابتدا آقای باقی1 رئیس اوقاف قم پشت میکرفن رفت و اظهار داشت برنامه مجلس سوگواری امشب به این شرح در حضور جناب آقای دکتر آزمون سرپرست سازمان اوقاف و معاون نخست وزیر و علماء اعلام و روحانیون و مأمورین و اهالی محترم اجرا می گردد.1ـ تلاوت آیاتی چند از کلام اللّه مجید.
2ـ اشعار مذهبی.
3ـ بیانات حجت الاسلام آقای برقعی.
4ـ سخنرانی جناب آقای دکتر آزمون درباره هدفهای سازمان اوقاف.
5ـ دعا وسیله آقای حاج اشرفی و بعد برنامه ارائه شده شروع شد و آقای برقعی واعظ درباره عظمت اسلام و سوگواری حضرت فاطمه صحبت کرد و ضمن گفتارش اشاره به نظر آیت الله نجفی مرعشی2 درباره رحلت حضرت فاطمه نمود و از آقای دکتر آزمون تجلیل کرد سپس آقای دکتر آزمون اظهار داشت برای من نهایت افتخار است که در یک چنین شب عزیز آن هم در جوار مرقد مطهر حضرت معصومه با حضور آقایان علماء و روحانیون و شما مردمی که در مجلس حضور دارید قدری صحبت کنم.
سپس ضمن تجلیل از آقازادگان آیت الله بروجردی فقید اظهار داشت چون این بنای تاریخی اسلامی که از آثار حضرت آیت الله فقید بروجردی3 است با صرف میلیونها تومان به اتمام نرسیده جریان به عرض شاهنشاه اسلام پناه که همیشه توجهات مخصوص به جامعه روحانیت دارند رسید و مبلغ یک میلیون تومان شخصا و چهارصد هزار تومان از محل اعتبارات آستانه قدس در اختیار هیئت امناء قرار دادند تا به مصرف اتمام این بنای باعظمت برسد البته در این مورد مردم نیکوکار تهران و قم نیز کمکهایی خواهند کرد و اضافه کرد رهبر خردمند ما که در تنها کشور شیعه سلطنت می فرمایند همیشه به جامعه روحانیت احترام قائل بوده اند در این موقع برای سلامتی شاهنشاه آریامهر چند مرتبه صلوات فرستاده شد و دکتر آزمون ضمن اشاره به مسئله حج در سال جاری که به سازمان اوقاف4 محول شده گفت آماده پاسخ به سؤالات آقایان هستم و زمانی که حاج اشرفی به پشت میکروفن رفت اکثریت قریب به اتفاق حضار از مسجد خارج شدند.
نظریه شنبه ـ مجلس منعقده در مسجد اعظم5 بسیار خوب بود ولی آقای باقی هنگام ذکر شرکت کنندگان نمی بایستی می گفت مأمورین زیرا یکی دو نفر افسر بیشتر حضور نداشتند و بایستی هنگام انعقاد این گونه مجالس برنامه صحیح تر از این تنظیم شود بدین معنی که پس از منبر آقای برقعی برای استماع بیانات حاج اشرفی هیچ کس نخواهد ماند زیرا حاج اشرفی سواد درستی ندارد و بایستی برنامه حاج اشرفی را مقدم بر دیگران جزء برنامه قرار دهند.
نظریه یکشنبه ـ مفاد گزارش صحیح است اکثر قریب به اتفاق روحانیون مجلس مذکور را روحانیون وابسته به اوقاف تشکیل داده بودند و از جانب آیات منطقه استقبالی از مجلس مذکور به عمل نیامد و هیچ کس شرکت نکرد و همان طور که مستحضرند هر نوع اقدامی از جانب سازمانهای وابسته به دولت که از جهتی ارتباط با روحانیت پیدا می کند مورد مخالف روحانیون واقع می شود و اصولاً اینان معتقدند که روحانیت خود طبقه ممتاز ،مملکت بوده و مستقل است و اقدامات این گروه بایستی مجزا از کلیه برنامه ها و اقدامات دولت باشد و هیچ نوع عملی را از ناحیه دولت در قبال روحانیت نمی پذیرند.
روی این اصل طرح موضوع اتمام بنای مسجد را که آقای دکتر آزمون به آن اشاره کردند تا آنجا که بررسی شده در بین روحانیون حسن اثری نداشته و آنچه به نظر می رسد در آینده هیئت امنا برای انجام بنای آن با اشکالات کمبود وجه روبرو گردد زیرا افراد متعصب مذهبی که در این گونه اعمال خیر مشارکت می کردند با تلقینات سوء روحانیون منبعد از این اقدام خودداری خواهند کرد.
شراره اقدامی ندارد در پرونده کلاسه 91028 بایگانی گردد.
اصولاً اقدام رئیس اوقاف بدون بررسی بود و نتیجه عکس هم داد آقای رضا 29 /4 /51
توضیحات سند:
1ـ عبدالعلی باقی، فرزند عبدالخالق، در سال 1304 ه ش در شهرضا به دنیا آمد.نامبرده دبیر و رئیس دبیرستان، رئیس اوقاف آمل، اراک، اصفهان، قم و کاشان و ساوه، رئیس تحقیقات اداره اوقاف فارس و خراسان، رئیس شعبه قضایی اداره کل تحقیق، اداره اوقاف قم و از سال 53 مدیرکل اوقاف خراسان و از سال 56 رئیس شورای منطقه ای آموزش و پرورش شهرضا و همچنین عضو جمعیت شیروخورشید سرخ و حزب ایران نوین بود و نشان درجه 5 همایون نیز دریافت کرد.
نامبرده در سال 56 و 57 به مناسبتهای عید نوروز تلگرام تبریک و شادباش برای دفتر مخصوص شاه ارسال نموده بود.
ـ اسناد ساواک، پرونده انفرادی.
2ـ آیت الله العظمی سید شهاب الدین مرعشی نجفی، در سال 1376 ه ش در شهر نجف به دنیا آمد.
آیت الله مرعشی نجفی، در سنین جوانی به اجتهاد رسید و در علوم گوناگون به ویژه علم رجال سرآمد شد.
از خدمات بی نظیر این عالم ربانی تأسیس کتابخانه ای در شهر قم است که امروزه به جهت داشتن نسخ بی نظیر خطی آوازه ای جهانی دارد.
آیت الله العظمی مرعشی نجفی همواره از مواضع امام خمینی (ره) در طول دوران مبارزه حمایت کرد.
ایشان در هفتم شهریور 1369 پس از 96 سال زندگی دارفانی را وداع گفت.
کتاب : شرح احوال رجال، ج 2 ص 516.
3ـ آیت الله سید حسین بروجردی، در سال 1254 در بروجرد متولد گردید.
او تحصیلات خود را در مکتب شروع کرد و سپس به مدرسه نوربخش بروجرد منتقل شد و از آنجا به حوزه علمیه بروجرد رفت و صرف و نحو، بدیع، عروض، منطق و فقه اصول را فرا گرفت و برای ادامه تحصیل به حوزه علمیه صدر اصفهان رفت و از محضر سیدمحمدباقر درچه ای و میرزا کلباسی و محمدتقی مدرس کسب فیض کرد.
او در سال 1281 براساس درخواست والد خود پس از نه سال تحصیل در اصفهان به بروجرد می رود.
در سال 1282 به نجف اشرف جهت ادامه تحصیل عزیمت می نماید.
سیدحسین در 36 سالگی در حوزه نجف مشهور شد و چنان موقعیتی پیدا نمود که در معابر و مدارس مورد توجه عام و خاص قرار گرفت و حوزه درسی او بسیار باشکوه برگزار می شد.
او از سال 1282 تا سال 1289 در نجف اشرف بود و باز به تقاضای والد خود در سال 1289 ه ش به بروجرد حرکت کرد که در سال 1290 پدر او رحلت فرمودند و مرگ پدر باعث شد که دیگر به نجف نرود و در بروجرد بماند.
12 سال در بروجرد مشغول تربیت طلاب شد و در سال 1304 ه ش بعد از مرگ فرزند خود جهت مسافرت عازم مشهد شد.
در برگشتن، به قم می رود و به گرمی از طرف آیت الله حائری و حوزه علمیه قم تکریم می شود و به دعوت فضلای قم شروع به مباحثه می نماید ولی با پیگیری مردم بروجرد پس از یک سال و نیم توقف در سال 1306 ه ش به بروجرد برمی گردد و سپس به مکه مشرف می شود و پس از مراجعت، به تهران رفته و از آنجا به مشهد می رود و پس از 7 ماه توقف، مجددا به بروجرد بازمی گردد و تا سال 1319 در آنجا می ماند.
در سال 1320 هش پس از رحلت آیت الله حائری به درخواست علما و اهل علم ایشان به قم رفتند و خلاء وجودی آیت الله حائری را پر نمودند و همه به دور او جمع شدند.
با درگذشت مرحوم آیت الله قمی آیت الله بروجردی مرجع تقلید جهان تشیع شدند و ایشان نسبت به گسترش حوزه علمیه قم توجه وافری داشت و آن را بیش از گذشته گسترش داد و مکتب فقهی خاص و مکتب علم رجال را پایه گذاری نمود.
مرحوم آیت الله بروجردی از روحانیونی بود که با سلطنت رضاشاه مخالفت می کرد و در دوره سلطنت محمدرضا شاه با بسیاری از اقدامات رژیم نظیر: لایحه اصلاحات ارضی مخالف بود و تلاش می کرد تا به وسیله نامه و پیامهای ارسالی از خلافکاریهای رژیم شاه نسبت به حریم اسلام جلوگیری نماید.
او در مواردی نیز تقیه نمود و مبارزه با رژیم شاه را به فرصت مناسب تری موکول کردند و به تقویت حوزه های علمیه و تربیت طلاب پرداختند.
سرانجام او پس از یک عمر خدمت به اسلام و مسلمین در دهم فروردین 1340 ه ش ـ 12 شوال 1380 ه ق) رحلت فرمودند.
ر.ک : زندگی حضرت آیت الله بروجردی به قلم سید محمدعلی علوی بروجردی.
شرح حال آیت الله بروجردی، استاد علی دوانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، خاندان آیت الله بروجردی، استاد علی دوانی.
4ـ وزارت معارف و اوقاف : این وزارتخانه در عهد ناصرالدین شاه، وزارت علوم نام داشت و امر آموزش عمومی در ایران با تأسیس دارالفنون در دوران صدارت میرزا تقی خان امیرکبیر در سال 1268 ه .
ق [1230 هش] آغاز شد.
نخستین بار در سال 1237 شمسی (1275 قمری) با نام وزارت علوم تأسیس شد.
در سال 1247 شمسی (1254 قمری) نام آن از وزارت علوم به وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه تغییر کرد و در خرداد ماه 1324 شمسی (1354 قمری) به نام وزارت فرهنگ خوانده شد [در جزوه شیوه نامه بررسی اسناد این تغییر به سال 1317 شمسی ذکر گردیده است ] وزارت فرهنگ در آذر ماه سال 1343 ش (1384 ق) طبق قانون مصوب به دو وزارتخانه تقسیم شد، یکی وزارت فرهنگ و هنر، دیگری وزارت آموزش و پرورش.
در اسفند 1351، امامخمینی در نجف اشرف در خصوص نقشه های هیأت حاکمه برای محو اسلام و قرآن و در مورد فعالیتهای سازمان اوقاف می فرماید : «برعلما و خطبای اسلام است که در مساجد و محافل، نقشه های پشت پرده دستگاه را به ملت برسانند و در این مصیبت بزرگ، که برای اسلام و مسلمین و خصوص علمای اعلام و خطبای محترم پیش آمده است از هیچ گونه اقدامی فروگذار نکنند.
مراجع عظام نظر مبارک خود را با طبع و نشر اعلام نمایند و کسانی را که در این امر کمرشکن با دستگاه همکاری و روابط حسنه دارند و یا به نقشه ها و فعالیتهای سازمان اوقاف و دیگر سازمانهای فاسد صحه می گذارند و به پیشرفت آن کمک می نمایند و یا جیره خوار سازمان اوقاف و دستگاه جبار قرار گرفته اند، طرد و مفتضح سازند و به ملت معرفی نماید و بر ملت اسلام است که با این نوع افراد که از طرف سازمانهای فاسد برای منبر و محراب تعیین و نصب شده اند.
معامله عدالت نکنند و در جماعت آنها حاضر نشوند و پای منبر آنها ننشینند و آنها را به یکدیگر نشان داده و از جامعه اسلامی طرد نمایند و به مساجد و محافل که تحت نظر سازمان اوقاف بوده و به دست آن اداره می شود، نروند.
» قبل از انقلاب اسلامی مصوباتی در مورد زمین های مزروعی موقوفه اجرا شد که نتیجه آن فروش قسمت عظیمی از املاک موقوفه یا اجاره طویل المدت آنها بود.
این قوانین و مصوبات درباره اوقاف و چگونگی اداره آنها با موازین فقه اسلامی مطابقت نداشت.
لذا پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با فتوای حضرت امام خمینی (ره) تغییراتی در جهت بازگشت اوقاف سابق به مالکیت وقفی صورت گرفت.
ر ک : صحیفه امام، ج 2، ص 485 و 486 ـ فصلنامه فرهنگی، تحقیقی، اجتماعی و تاریخی میراث جاویدان شماره 30، ص 111.
5 ـ مسجد اعظم قم یکی از شاهکارهای مرحوم آیت الله بروجردی رضوان اللّه علیه است.
قسمتی از محل ساختمان مسجد قبلاً خانه های شخصی و مسافرخانه بود و از لحاظ اینکه متصل به حرم مطهر حضرت معصومه علیها سلام بود، نامناسب و بسیار بدنما می نمود.
به علاوه با اینکه شهر قم دارای مساجد بزرگ و کوچک بسیار است، مع الوصف در اعیاد و سوگواری ها، زائرین از حیث محل سرپوشیده در حوالی صحن مطهر برای انجام فرائض دینی سخت در مضیقه بودند.
از این گذشته سه طرف صحن حضرت معصومه، به وسیله مدرسه فیضیه و میدان آستانه و خیابان صحن موزه، احاطه شده و فقط یک طرف آن به علت اتصال به مسافرخانه تاریک و تو درتو و خانه های شخصی افراد باعث نگرانی و ناراحتی عمومی بود.
آیت الله بروجردی که به خوبی این ضرورت را احساس فرموده بودند، تصمیم گرفتند نخست مسافرخانه و خانه های افراد را خریداری نموده و سپس آن را خراب کرده و به جای آن، یک مسجد بزرگ و آبرومند که از هر جهت مناسب با احتیاج مسلمین و زوار و مجاورین باشد، مجهز به تمام لوازم و وسایل شایسته بنا کند.
این تصمیم پس از مطالعات لازم عملی گردید و در روز یازدهم ذی القعده سال 1373 قمری (1331 شمسی) که مصادف با ولادت باسعادت حضرت امام رضا (ع) بود، طی مراسم باشکوهی اولین کلنگ بنای آن را با دست خود به زمین زده و بلافاصله شروع به ساختمان آن کردند.
این بنای باعظمت یکی از بزرگترین مساجد اسلامی و کم نظیر و به طور مسلّم یکی از افتخارات کشور و ملت ایران است.
مسجد اعظم یک محوطه وسیع در یازده هزار متر مربع واقع است.
قسمتی زیربنا و قسمتی صحن مسجد و قسمتی سایر متعلقات آن را تشکیل می دهد.
ساختمان مسجد به سبک ساختمان معماری اسلامی ایران و دارای دو شبستان بزرگ و گنبد عظیم و دو گلدسته بسیار مرتفع، و دو گلدسته کوچک و یک جای ساعت در روی پایه های دیوار صحن مسجد است.
نظر به اینکه مصالح ساختمانی مسجد را مسلمانان با حداقل قیمت بازار در اختیار مسجد گذارده اند و از طرفی هم کوچکترین حیف و میلی در وجوه و نحوه مصرف آن روی نداده و از طرف مرحوم آیت الله بروجردی زیر نظر مردان خدا انجام گرفته است.
لذا هزینه یک چنین ساختمان باعظمت با مبلغ کمی (5 /7 میلیون تومان) به انجام رسیده است.
قسمتی از این مبلغ را آیت الله فقید و بقیه را مردم متدین و خیراندیش از زن و مرد به مرور ایام پرداخته اند.
ر.ک : تاریخ قم، تألیف محمدحسین ناصرالشریعه، ص 287 تا 290.