موضوع : جلسه منزل آقای خلیل ملکی1
تاریخ سند: 6 دی 1339
موضوع : جلسه منزل آقای خلیل ملکی1
متن سند:
شماره چک شود؟ شماره : ج 3972 / ـ ن از ساعت 1800 مورخه 3 /10 /39 جلسه کمیته کارمندی حزب نیروی سوم2 در منزل خلیل ملکی واقع در شاهرضا کوچه رامسر بن بست اول دست راست تشکیل گردیده است ابتدا راجع به انتخابات و بخشنامه دولت صحبت شده است ملکی اظهار داشته مهندس شریف امامی در ملاقات با من صریحا می گفت که من به شاه گفته ام مسئول مملکت بنده هستم ولی او گفته که مدیر مملکت من هستم ولی تا حدودی موفق شده ام او را روشن بکنم و باز هم وقت لازم دارد که وی را بکلی از جریاناتی که مربوط به تو [او] نیست کنار بگذاریم و سپس خلیل ملکی اضافه کرده که دستگاه انتخاب خوبی کرده و چه بسا مهندس شریف امامی نقشی به عهده دارد که به خوبی آنرا ایفا می نماید وگرنه بودن سپهبد علوی مقدم در رأس وزارت کشور و سرلشکر نصیری در رأس شهربانی معنی ندارد و از قرار معلوم یک لیست چهار صد نفری تعیین شده ولی 200 نفری که باید انتخاب بشوند از حالا بطور قطع و مسلم معلوم هستند بعد اشاره به فعالیت های نهضت ملی کرده و گفت که آمریکائیها مستقیما برای اللهیار صالح فشار می آورند و او و دکتر کریم سنجابی3 شانس زیادی دارند و من (خلیل ملکی) نامه مفصلی اخیرا به آقای صالح نوشته ام و در آن او را از دودلی بر حذر کرده و دعوت نموده ام به تهران بیاید و کاشان را فدای ایران بکند و این نامه را منوچهر رسا برده بود و ایشان به آقای رسا بطور خصوصی گفته دو روز در کاشان بمان سخنرانیهای مرا گوش بده تا ببینی که دو دل نیستم ضمنا قول داده بود تا قبل از جمعه به تهران بیاید ولی این بار هم آمدنش به تعویق افتاده است و نمی دانم علت چیست ضمنا از قراری که آقای خلیل ملکی گفته است محل تازه ای در طبقات بالای سینما سعدی واقع در خیابان شاه آباد برای اداره مجله و روزنامه ارگان حزب همچنین تشکیل جلسات مربوطه در نظر گرفته شده و آقای ملکی هم به شخصی بنام شانسی4 که عضو حزب و معمار می باشد سفارش کرده که برود آنجا را تعمیر و رنگ آمیزی بکند تا ظرف یکی دو ماه آینده برای اداره و تشکیل جلسه آماده شود و محل سابق را در خیابان منوچهری پاساژ ساعتچی قرار است در مقابل سه هزار تومان سرقفلی بفروشند و قرار شده از هفته آینده ساعت 1830 روزهای شنبه جلسات مرتبا تشکیل شود و به افراد غائب هم اطلاع داده شود که حتما بیایند.بخش 4 با پرونده خلیل ملکی ارائه شود 7 /107 /10 /39 ـ بخش 3 گیرندگان : اداره سوم.
ساواک تهران.
بخش 3ـ4
توضیحات سند:
1ـ خلیل ملکی در سال 1280 هجری شمسی در تبریز متولد شد.دروس اولیه را در زادگاه و تهران به پایان رساند.
سپس راهی آلمان شد و در مدرسه صنعتی مشغول تحصیل گردید.
در آلمان با اندیشه های مارکسیستی آشنا و پس از بازگشت به وطن، با دکتر تقی ارانی آشنا و جزو مریدان وی گردید.
و در جریان دستگیری گروه 53 نفری دستگیر و به زندان افتاد.
پس از آزادی در تأسیس حزب توده مشارکت و جزو مؤسسین بود.
با شکست فرقه دمکرات آذربایجان وی در کنار جلال آل احمد انشعاب و عده ای را با خود از حزب جدا کردند.
خلیل با دکتر مظفر بقائی وارد مذاکره و حزب زحمتکشان ملت ایران را تأسیس و در جریان نهضت ملی شدن نفت از بقائی جدا و نیروی سوم را تشکیل داد.
پس از کودتای 28 مرداد 1332 به زندان رفت و پس از آزادی، در سال 1339، جامعه سوسیالیست ها را راه انداخته و به جبهه ملی نزدیک شد ارائه تز سوسیالیستی خلیل را به محافل اروپائی بالاخص انگلیس نزدیک و با حکومت پوشالی اسرائیل رابطه برقرار کرد و مدافع سیاست سوسیالیستی اسرائیل شد.
در سال 1344 خلیل همراه با سه تن از یارانش دستگیر و پس از محاکمه و زندانی شدن آزاد گردید و در سال 1348 درگذشت.
از خلیل ملکی آثاری بجای مانده: خاطرات سیاسی، کاپیتالیسم دولتی، اصطلاحات سیاسی، نقش قهرمان، در تاریخ.
2ـ نیروی سوم، گروهی بود که توسط خلیل ملکی در سال 1331 بنیان نهاده شد.
ماجرا از این قرار بود که، خلیل ملکی پس از انشعاب از حزب توده و تنش هایی که در این رابطه ایجاد شد، در سال 1330 به اتفاق مظفر بقایی، حزب زحمتکشان ملت ایران را، تأسیس کردند ولی پس از جریانات تیرماه سال 1331، دامنه اختلافات ملکی با بقائی بالا گرفت و بر همین اساس، مجددا از این حزب انشعاب کرد و گروه موسوم به نیروی سوم را به وجود آورد.
این گروه نیز در گیرودار کودتای 28 مرداد 1332 و دستگیری ملکی در شهریور ماه همان سال، به دست فراموشی سپرده شد تا اینکه با آزادی ملکی از زندان و راه اندازی مجله نبرد زندگی که پس از مدتی به علم و زندگی تغییر نام یافت در فضای موجود در سال 1339، جامعه سوسیالیست های نهضت ملی، جایگزینی نیروی سوم شد.
ر.ک : خلیل ملکی به روایت اسناد ساواک ـ مرکز بررسی اسناد تاریخی ـ سال 1379 3ـ کریم سنجابی فرزند قاسم سنجابی (سردار ناصر، رئیس ایل سنجابی) در سال 1283 شمسی در سنجاب از محلات کرمانشاه متولد شد.
تحصیلات ابتدایی را در قصر شیرین و دوره اول متوسطه را در کرمانشاه و دوره دوم متوسطه را در تهران و دوره لیسانس را در مدرسه عالی حقوق گذارند.
وی در سال 1307 جزو اولین گروه محصلین اعزامی به فرانسه رفت و در آنجا مجددا دوره لیسانس حقوق را در دانشگاه نانسی و دوره دکترای حقوق را در دانشگاه پاریس گذارند و رساله خود را راجع به کشاورزی و روستاییان و مالکیت ارضی در ایران به زبان فرانسه در سال 1313 گذارند و در همان سال به ایران بازگشت.
سنجابی مشاغلی را در اداره کل اوقاف، وزارت فرهنگ و وزارت دارائی به عهده داشت و در عین حال ابتدا دانشیار و سپس استاد دانشکده حقوق دانشگاه تهران و در سال 1322 به سمت رئیس این دانشکده برگزیده شد.
و در سال 1325 جزو هیأتی بود که اولین برنامه هفت ساله صنعتی ایران را تدوین کرد.
در سال 1330 در کابینه مصدق وزیر فرهنگ بود، امّا برای شرکت در انتخابات دوره هفدهم از این سمت استعفا داد.
وی در سفرهای مصدق به شورای امنیت سازمان ملل و دیوان داوری لاهه با وی بود و در لاهه به عنوان قاضی اختصاصی ایران در دادگاه شرکت کرد.
در آغاز انقلاب به پاریس رفت و در نوفل لوشاتو به دیدار حضرت امام (ره) شتافت و با اعلام موافقت با مواضع امام، با حرکت انقلاب اسلامی همگام گشت و در کابینه بازرگان مدتی کوتاه سمت وزارت امور خارجه را داشت.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی جبهه ملی در یک موضع گیری سیاسی اعلام کرد که حکومت اسلامی به بن بست رسیده است.
حضرت امام (ره) با مرتد دانستن افرادی که چنین بیانی دارند، باعث برچیده شدن این گروه از کشور شد و سنجابی از ایران گریخت.
وی نهایتا در اول تیر ماه سال 1374 در سن 90 سالگی در گذشت.
4ـ علیجان شانسی، در سال 1303 زاده شد.
معمار و دبیر سندیکای ساختمانی بود و در زمره پایه گذاران جامعه سوسیالیست های نهضت ملی محسوب می شود.
عضویت کمیته مرکزی جامعه سوسیالیست ها و مسؤولیت امور کارگری این جامعه را به عهده داشت و در سال 1344 همراه با ملکی، شایان و سرشار دستگیر و به یک سال و نیم زندان محکوم شد.
شانسی در آغاز انقلاب همراه با جمعی از شخصیت های ملی و مبارز در صدور اعلامیه ها و بیانیه هایی در اعتراض به رژیم سلطنتی و همراهی با مبارزات مردمی اقدام کرد.
در سال 1359 درگذشت.
نامبرده در سال 1331 به عضویت جامعه سوسیالیستها درآمده و مدتی نیز عضو کمیته اجرائی بوده است.
آقای علیجان شانسی در سال 1341 نطقی را از طرف دبیران و مسئولین سندیکاهای کارگری در حضور علم نخست وزیر ایراد کرده و ضمن تبریک به او مشکلات کار را مطرح کرده است.
احزاب سیاسی ایران ـ تألیف محسن مدیر شانه چی ص 235 ـ پرونده های انفرادی در ساواک