تاریخ سند: 29 خرداد 1336
متن سند:
شماره : 801/ ن روزی ضمن بحث و انتقاد در مورد بسته شدن شیره کش خانه ها و اقدامات دولت غلامحسین ریاضی برادر شیخ اسداللّه ریاضی چنین اظهار می داشت: چند روز قبل موسی مدرس العلوم و امیر مجاهدی رئیس تبلیغات و انتشارات می گفتند دکتر اقبال از عرفا می باشد و اهل قصبه گناباد می باشد و مرحوم سلطان علی گنابادی از بزرگان عرفا و خویشاوندان دکتر اقبال می باشد.برادر دکتر اقبال در شهرستان دسته و جمعیتی راه انداخته دکتر اقبال چون از عرفا می باشد با آخوندها و معممین و اهل منبر مخالف است.
دکتر اقبال هنگامی که وزیر دربار بود به استانداران.
فرمانداران دستور داده بود که اگر روحانیون سفارشنامه از وزارت دربار جهت انجام هر کاری آوردند ترتیب اثر ندهید.
و هر موقعی که واعظ یا معممی به خود آقای دکتر اقبال مراجعه می نمود جواب یأس می شنید و ناراضی و ناراحت و بدون نتیجه برمی گشت.
ماه رمضان سال جاری آقای دکتر اقبال به حلبی واعظ مشهور سفارش کرده بود که به بدگویی از عرفا در منبر حرفی نزند.
اینک آقای دکتر اقبال تصمیم گرفته اند علیه علما و روحانیون اسلامی اقداماتی بنمایند.
اخیرا آقای دکتر اقبال که به مشهد مسافرت نموده بود با دکتر شادمان نایب التولیه آستان قدس رضوی در زمینه اقداماتی علیه آخوندها مشغول مذاکره می شود شایع است که دکتر شادمان نایب التولیه آستان قدس بهائی است و اغلب مردم در مشهد وی را بهائی می دانند در حدود یک ماه قبل 525 جلد کلام اله مجید را به دستور دکتر شادمان در مشهد به مستراح آستان قدس ریختند و دو سه روز بعد دستور پاک نمودن مستراح ها را داده ضمن پاک نمودن مستراح ها کتب مزبور را نیز خارج می نمایند و شایع می کنند که قرآن ها را علمای دینی و روحانیون به مستراح ریخته اند ولی نتوانستد ادعای خود را به ثبوت برسانند از این رو روحانیون و علما اظهار داشته اند چنانچه اشاره از طرف آیت الله بروجردی یا آیت الله سید یونس اردبیلی1 در مشهد بشود نامبردگان قیام خواهند نمود.
روحانیون از آقای دکتر اقبال ناراضی هستند و می گویند انتهای مسلک عرفان به دین بهائی می پیوندد و دکتر اقبال خیال دارد با بهائی ها صحبت بیشتری کرده و خود به دین بهائی درآمد.
شاهنشاه تا 45 روز دیگر به ایران بازخواهند گشت و سپس دولت آقای دکتر اقبال سقوط خواهد کرد.
ارزش مأمور.
خوب ...
آقای دکتر اقبال
توضیحات سند:
1ـ سید یونس اردبیلی فرزند سید محمد تقی در سال 1258 ه ش متولد شد.دوره مقدماتی تحصیل را در زنجان گذراند و سپس در سال 1271 ه.
ش به قصد تکمیل تحصیلات مذهبی راهی نجف شد.
پس از تکمیل تحصیلات خود از نجف به ایران بازگشت و در اردبیل به امور مذهبی مردم پرداخت.
در سال 1314 به مشهد رفت و 25 روز پس از ورود ایشان به مشهد کشتار مسجد گوهرشاد پیش آمد.
در سال 1314 هنگامیکه رضاشاه از ترکیه برگشت دستور تغییر لباس و کشف حجاب زنان را داد.
مراجع روحانی که از این امر ناراحت بودند جلساتی در منزل آیت الله یونس اردبیلی برای بحث و گفتگو ترتیب دادند و در آنجا تصمیم گرفته شد آیت الله حاج حسین قمی به تهران رفته و با رضاشاه وارد مذاکره شود ولی پس از ورود به شهرری دستگیر و به عتبات تبعید شد.
خبر دستگیری به مشهد رسید.
در روز 20 تیر مردم ابتدا در منزل آیت الله اردبیلی تجمع و سپس به مسجد گوهرشاد رفتند و در آنجا تجمع کردند ابتدا مأموران مشهد به مردم حمله کردند و چند نفر کشته شد اما تجمع همچنان ادامه داشت.
در روز 21 تیر قوای نظامی به مشهد رسیدند و شبانه به مسجد حمله کردند و تعداد زیادی را کشتند و عده ای را دستگیر کردند.
آیت اللّه اردبیلی را بهمراه عده دیگر از روحانیون دستگیر و روانه زندان کردند.
و پس از چند روز که در مشهد بودند به همراه 23 نفر دیگر به تهران منتقل شدند.
پس از مدتی تحمل زندان در تهران آزاد شدند.
و تحت نظر اداره سیاسی قرار گرفت.
و تا شهریور 1320 ادامه یافت.
او در سال 1321 مجددا به مشهد رفت و حوزه درسی در آن شهر تشکیل داد و در سال 1336 ه .
ش به کربلا می رود و قصد اقامت در نجف را داشت که ناگهان مریض می شود و برای رفع کسالت عازم تهران می شود و در سال 1337 ه.
ش رحلت نمود و جنازه او به مشهد انتقال و در آنجا دفن می شود.
زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، ج 1، حسن مرسلوند، ص 127»