موضوع: اتحادیه مسلمین ایران
تاریخ سند: 19 بهمن 1342
موضوع: اتحادیه مسلمین ایران
متن سند:
تاریخ:19 /11 /1342موضوع: اتحادیه مسلمین ایران1
مطهری خراسانی2 که شب‌ها از ساعت 1930 الی 2030 در مسجد حاج ملامحمدجعفر3 معروف به مسجد آقا در خیابان ری، بازارچه نایب‌السلطنه، کوچه مقابل حمام قبله به منبر می‌رود، در خلال صحبت‌های خود برعلیه برنامه‌های دولت مطالبی اظهار می‌نماید و ضمناً در تاریخ 2 /11 /42 به مأمور اظهار داشته که حاج مهدی سراج انصاری4 اتحادیه‌ای به نام اتحادیه مسلمین ایران تشکیل داده که در تمام شهرستان‌ها شعبه دارد و جلسات مرتبی تشکیل می‌دهند و برنامه این اتحادیه، مبارزه با هیئت حاکمه می‌باشد. نماینده اتحادیه مزبور در مشهد شخصی است به نام خطیب مجدی که آدرس وی خیابان خسروی، جنب بافندگی وحدت، دوزندگی روشن ضمیر می‌باشد و در بجنورد علیرضا تاتاری معاون اداره کشاورزی آن شهرستان، نماینده اتحادیه مزبور است.
گیرندگان.
ریاست ساواک تهران . ریاست ساواک خراسان (مشهد) جهت تحقیق و اعلام چگونگی موضوع
سابقه تحقیق شود و ارائه گردد. 27 /11
به آقای کشمیری ابلاغ شد در این مورد تحقیق، نتیجه را گزارش نمایند.
کارآموز . 30 /11
435773 /321 ـ 21 /11 /42
توضیحات سند:
1. اتحادیه مسلمین در سال 1324ش. توسط حجت‌الاسلام حاج مهدی سراج انصاری بنیان گذاشته شد. حاج سراج پس از گذراندن دروس حوزوی و در کنار فعالیت‌های معمول یک روحانی، سراغ کار مطبوعاتی رفت و به این ترتیب تلاش کرد تا تصویر جدیدی از فعالیت یک روحانی فرهیخته از خود برجای گذارد. او که به لحاظ دینی نگاهی روشن، تبیین‌گرایانه، استدلالی و ضد بدعت و خرافه داشت، دین را عامل حرکت، تلاش و تکاپو می‌دانست و حامی هر نوع حرکت فرهنگی برای تقویت موقعیت اسلام در میان نسل جوان بود و برای این کار از فرصتی که در نشریات متعلق به خود داشت بهره می‌برد.حاج سراج ورود جدی به صحنۀ مطبوعات دینی را با نگارش نقدهایی بر اندیشه‌های کسروی در نشریۀ «آیین اسلام» آغاز کرد و ادامۀ بحث‌هایش در نشریۀ «هراز» با عنوان «نبرد با بی‌دینی» بود. همکاری با نشریۀ آیین اسلام تا پایان عمر حاج سراج ادامه داشت و او به یکی از ارکان این نشریه تبدیل شده بود. گرایش موجود در این نشریه، دفاع از اسلام و روحانیت و درعین‌حال، توجه به واقعیت زمان و ترویج روحیۀ تحول‌خواهی در حوزه‌های علمیه و مراکز تبلیغات دینی و نیز دفاع از تشیّع بود و حاج سراج و سایر علما و دانشمندان دراین‌باره مقالات فراوانی در نشریۀ یادشده نوشتند. پرداختن به مبارزه با بهائیان، حرکت در جهت اصلاح روحانیت، مبارزه با فساد اجتماعی و مهمتر از همه، طرح بحث فلسطین بعد از سال 1326ش، سال تأسیس رژیم منحوس صهیونیستی، از دیگر سوژه‌های اصلی مقالات و گزارشهای درج‌شده در این نشریه بود. افزون بر سهم برجسته حاج سراج در آیین اسلام، او در انتشار نشریۀ «دنیای اسلام» هم سهم بسزایی داشت که در آن مرامنامۀ اتحادیه مسلمین را به چاپ رساند.
حاج سراج افزون بر کار مطبوعاتی، دست به تشکیل برخی از سازمان‌های سیاسی ـ مذهبی زد. یکی از نخستین آنها «جمعیت مبارزه با بی‌دینی» بود که در سال 1323ش. تشکیل شد و نواب صفوی هم در بدو ورود به ایران، با او همکاری داشت. مهمترین رسالت این تشکّل، مبارزه با نوشته‌های کسروی و خنثی کردن فعالیت‌های او بود. قدم بعدی حاج سراج انصاری تأسیس «اتحادیه مسلمین» بود که طی سالها به کارهای مطبوعاتی، مذهبی و سیاسی در صحنه بین‌المللی می‌پرداخت. این اتحادیه که از سال 1324 فعالیت غیررسمی خود را آغاز کرده بود، از اوائل سال 1329 به‌صورت جدی و با هیئت‌مدیره جدید مشغول به کار شد. متن پیمانی که اعضای اتحادیه باید آن را می‌پذیرفتند این بود که «بر طبق اساسنامه اتحادیه، در راه ترویج اسلام و قرآن مجید و مذهب جعفری (ع) و حفظ ناموس دین محمدی (ص) و آبروی مسلمین و مبارزه با هرگونه بی‌دینی و خرافات، با عمل و بیان و قلم و قدم و مال تا آخرین حد امکان کوشش و اهتمام» نمایند.
ارگان این اتحادیه، نشریه‌ای به نام «مسلمین» بود که در چند دوره متوالی منتشر شد و حاوی مقالات دینی ـ سیاسی و نیز خبری درباره دشواری‌های جهان اسلام بود. اعضای هیئت‌مدیره که در فروردین سال 1328 انتخاب شدند، عبارت بودند از: حاج سراج انصاری، سرهنگ اخگر، سیدمحمود طالقانی، سیدغلامرضا سعیدی، میرزا عبدالحسین شوشتری، دکتر صدرالدین نصیری، نصرت‌الله نوریانی، محمدی اردهالی، عطاءالله شهاب‌پور، شیخ مهدی شریعتمداری، دکتر سیدابراهیم انگجی، سیدمرتضی خلخالی، صباح کازرونی و بدرالدین نصیری.
اتحادیه مسلمین که به‌عنوان یک تشکل جدی و فعال تأسیس شده بود، تلاش کرد در سطوح پایین‌تر هم به فعالیت بپردازد. به همین دلیل، دست به تشکیل سازمان جوانان اتحادیه مسلمین زد و ریاست آن را به ولی‌الله یوسفیّه سپرد. بخش دیگری از فعالیت اتحادیه در شهرستان‌ها بود. به‌طور معمول کسانی از شهرهای مختلف برای ایجاد نمایندگی اتحادیه اعلام آمادگی می‌کردند. این مسئله در هیئت‌مدیره مطرح می‌شد و پس از تصمیم‌گیری و موافقت، دفاتر آن افتتاح شده و در چارچوب اساسنامۀ اتحادیه فعالیت می‌کردند.
یکی از اساسی‌ترین دغدغۀ اتحادیه مسائل مسلمانان در دیگر کشورها ازجمله در هند، پاکستان و فلسطین بود و در این راه به تألیف آثار مختلف و برگزاری جلسات و اجتماعات گوناگون و صدور بیانیه پرداختند و از مهمترین تشکّل‌هایی در ایران شناخته می‌شدند که مسئلۀ فلسطین را دنبال می‌کردند. تا آنجا که در جریان جنگ اول فلسطین (1948م) اتحادیه برای اعزام مبارز و مجاهد به فلسطین ثبت‌نام کرد که دولت از اعزام آنان جلوگیری نمود.
در دهۀ 30 شمسی با گرم شدن فضای سیاسی کشور، اتحادیه مسلمین در کنار سایر جریانات اسلامی وارد سیاست شد و این حضور با مکاتباتی با مقامات دولتی، حضور و فعالیت در انتخابات مجلس و سنا و انتشار لیست افراد و نمایندگان موردحمایت اتحادیه و انتشار مقالات سیاسی و انتقادی همراه بود. همچنین در بحبوحۀ اختلاف میان رهبران نهضت ملی نفت در تیرماه 1332، اتحادیه جانب دکتر مصدق را گرفت و قطعنامه‌ای تصویب کرد و از استعفای نمایندگان طرفدار مصدق حمایت کرد.
از دیگر دغدغه‌ها و زمینه‌های فعالیت حاج سراج و به‌تبع آن اتحادیه مسلمین، مسئله مبارزه با خرافات و انحرافات وارد شده به شیعه و نیز اندیشۀ وحدت مسلمین بود که با مقاله‌ها و گفتارهایی در مجلات و نشریات مختلف به آن می‌پرداختند. شعار حاج سراج این بود که «باید امروز مصلحین جامعه مسلمین بکوشند و میان عموم فرق مسلمین رابطه برادری و هماهنگی را محکم نموده و به این وسیله مشت محکمی به دهان دشمنان اسلام بزنند» و برای تحقق آن دست به تشکیل اتحادیه مسلمین زده بود و سالها پیگیر کار آن بود. (جعفریان، رسول، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی ـ سیاسی ایران، نشر مورخ، چاپ هشتم 1386، صص 76 – 59) (همچنین بنگرید به: کتاب انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک . خراسان رضوی . ج1 . ص 105)
2. استاد شهید آیت‌الله مرتضی مطهری، فرزند حاج شیخ محمد حسین در سال 1298 ﻫ ش در فریمان چشم به جهان گشود. مقدمات علوم اسلامی را در شهر مشهد گذراند و در سال 1316 برای ادامه تحصیل به قم رفت و مراتب عالی علوم حوزوی را نزد اساتیدی چون حضرت امام خمینی (ره)، آیت‌الله العظمی بروجردی و علامه محمد حسین طباطبایی طی کرد. استاد مطهری با ورود به دانشگاه نقش عمده‌ای در نزدیک کردن اندیشه‌های حوزه و دانشگاه ایفا کرد. ایشان 22 سال استاد دانشکده الهیات دانشگاه تهران بود. آیت‌الله مطهری یکی از نظریه‌پردازان اصلی انقلاب اسلامی است. ایشان در تشکیل هیئت‌های موتلفه دارای نقشی فعال بود و در هیئتی که گردانندگان آن شهید امانی و شهید لاجوردی بوده‌اند با طرح بحث انسان و سرنوشت و روشنگری مسائل اجتماعی نقش مؤثری داشت. این هیئت یکی از پایه‌های اساسی تشکیل هیأت مؤتلفه در سال 42 بود. رژیم پهلوی ایشان را در سال 1356 ممنوع‌المنبر کرد. با پیروزی انقلاب اسلامی آیت‌الله مطهری یکی از اعضای اصلی شورای انقلاب شد. آثار فراوان ایشان جزو منابع پر طرفدار در شناخت اسلام و مبانی آن است. آیت‌الله مطهری در اردیبهشت ماه سال 1358 به وسیله گروهک «فرقان» ترور شد و به شهادت رسید.
ر. ک: یاران امام به روایت اسناد ساواک، استاد شهید مرتضی مطهری، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1382
3. این مسجد توسط حاج ملا محمدجعفر چاله میدانی که از علمای به نام تهران بود، در اواخر دوره قاجاریه بنا نهاده شد. این مسجد اکنون به نام مسجد و مدرسه علمیه آیت‌الله مجتهدی مشهور است.
4. حجت‌الاسلام حاج مهدی سراج انصارى در سال 1275 ﻫ ش در نجف اشرف متولد شد. وی در سال 1312 به کسب علوم دینی و معارف اسلامی پرداخت و مدتی در تبریز به موعظه و ارشاد مردم پرداخت. وی مؤسس اتحادیه مسلمین ایران و از روحانیون مبارز و متفکرى است که در دهه بیست و سى سده حاضر علیه استعمار و استبداد به مبارزه پرداخت و مجله «ماهنامه مسلمین» ارگان اتحادیه را چندین سال مدیریت کرد. وى صاحب آثارى چون نبرد با بى دینى، دین چیست و براى چیست؟، چه مى‌گوید؟ (علیه کسروى)، ماتریالیزم (نقد مارکسیسم) و مبارزه با فساد و فحشاء (علیه رژیم پهلوى) مى‌باشد. وی در 8 شهریور 1340 در قم درگذشت.