گزارش
تاریخ سند: 18 شهریور 1346
گزارش
متن سند:
از : بخش 324 محترما به عرض می رساند : منظور : درج خاطرات دکتر پرویز ناتل خانلری در مجله سپید و سیاه.سابقه : مجله سپید و سیاه شماره 7 مورخه 17 /6 /46 تحت عنوان خاطرات دکتر پرویز خانلری درباره صادق هدایت1 می نویسد : بعد از شهریور بیست در تحت تأثیر جامعه آن روزی دست به کار نوشتن کتاب حاجی آقا شد این کتاب که مورد استقبال چپی ها قرار گرفت و سخت آن را تحسین کردند در حقیقت بازتاب اندیشه های هدایت درباره طبقه ای بود که از آن نفرت داشت و برخلاف آنچه که مشهور است کتاب به هیچ وجه در جهت دفاع از منافع خلق و توده نوشته نشده بود (این کتاب را من به ضمیمه سخن2 منتشر کردم) در جریان نوشتن کتاب هدایت با من مرتبا در تماس و مشورت بود تکه هائی را برایم می خواند زیاد و کم می کرد و وقتی کتاب تمام شد من با دقت و حوصله پیش از چاپ یک بار دیگر آن را خواندم دیدم که هدایت با تصویر حاجی آقا کتاب در حقیقت همان نفرت همیشگی خود را از طبقات غیراصیل و به اصطلاح پاچه ورمالیده در سیمای حاجی آقا ترسیم کرده است حاجی آقای صادق هدایت نمونه کاملی است از آن طبقه مردمی که بدون شایستگی و اصالت خود را بالا می کشند و در ردیف طبقات عالیه اجتماع قرار می دهند و در نتیجه چون فاقد مایه های اصیل آقائی هستند کارشان به فضاحت می انجامد.
نظریه : بطوری که استحضار دارند : کتاب حاجی آقا به قلم صادق هدایت حاوی مطالبی علیه مقامات عالیه کشور بوده و اشاره به آن ضمن اینکه نام کتاب مزبور را در خاطره افراد زنده می نماید باعث معرفی آن نیز خواهد شد و نتیجتا مطالعه کنندگان این نشریه اکثرا از طبقه روشنفکر و تحصیلکرده می باشند درصدد برآمده از محتویات کتاب حاجی آقا مطلع گردند.
اینک با توجه به اینکه مقاله مزبور قرار است وسیله نویسنده فوق الذکر ادامه یابد علیهذا اصلح است به مدیر مجله تذکر داده شود که از ذکر نام کتاب مورد بحث در مقاله بعدی خودداری نماید.
موافقت می شود 28 /6 به مدیر مجله تذکر لازم داده شد 30 /6 /46 به عرض تیمسار ریاست ساواک رسید تاریخ 29 /6 241521 324 بایگانی شود
توضیحات سند:
1ـ صادق هدایت، فرزند اعتضادالملک در بیست و هشتم بهمن 1281 شمسی، در تهران متولد شد.وی تحصیلات مقدماتی خود را در تهران آغاز کرد و در سال 1304 از مدرسه سن لویی، فارغ التحصیل شد.
سپس به منظور تحصیل در رشته دندانپزشکی عازم بلژیک شد و از آنجا به پاریس رفت و در رشته معماری به تحصیل پرداخت.
او کتاب های زنده به گور، سه قطره خون، نمایشنامه پروین، افسانه آفرینش و فوائد گیاهخواری را در پاریس نوشت و در سال 1309 به وطن بازگشت.
ابتدا در اداره کلّ تجارت و سپس در وزارت امور خارجه مشغول کار شد.
او در سال 1315 از کار خود استعفا داد و به هندوستان رفت و زبان پهلوی یا فارسی میانه را در آنجا آموخت و در همانجا کتاب «بوف کور» را نوشت.
هدایت در سال 1316 از هندوستان به ایران بازگشت و در بانک ملّی استخدام شد؛ امّا کارش در آنجا هم دوامی نیاورد.
وی پس از چندین بار تغییر شغل دادن در سال 1329 عازم پاریس شد و در روز سه شنبه بیستم فروردین ماه 1330 شیر گاز حمام خانه خود را گشود و بدین سان خودکشی نمود.
هدایت از نویسندگان ایران در دوره معاصر است.
سگ ولگرد ـ سه قطره خون ـ زنده به گور ـ حاجی آقا ـ سایه روشن ـ بوف کورـ پروین دختر ساسان ـ علویّه خانم ـ مازیار ـ افسانه آفرینش ـ فوائد گیاهخواری ـ نیرنگستان ـ ترانه های خیّام ـ ترانه های ملّی (اوسانه ـ افسانه) ـ کارنامه اردشیر بابکان ـ گزارش گمان شکن ـ یادگار جاماسب ـ زند و هومن یسن ـ شهرستان های ایران ـ آفرینگان ـ وغ وغ ساهاب ـ (با مسعود فرزاد) ـ ترجمه مسخ (از فرانتس کافکا) و...
از نوشته های او محسوب می شود.
2ـ ماهنامه سخن به صاحب امتیازی پرویز ناتل خانلری و سردبیری رضا سید حسینی و قاسم صنعوی از سال 1322 با روش هنری و ادبی شروع به انتشار نمود.
راهنمای مجله های ایران 1347ـ1368 پوری سلطانی با همکاری رضا اقتدار کتابخانه ملی ایران سال 1369 ص 253