موضوع : دکتر ولیان
تاریخ سند: 26 خرداد 1353
موضوع : دکتر ولیان
متن سند:
به : عرض میرساند از : 341 شماره : یک اخیرا علیه نامبرده بالا1 عریضه ای به پیشگاه مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر تقدیم که فتوکپی آن جهت سناتورها، وزراء، نمایندگان مجلس و عده ای از مقامات مملکتی ارسال گردیده.در این عریضه که بصورت شعر نو میباشد عنوان گردیده : ولیان این مرد فاسق، فاجر، بهائی الاصل2.
آریامهرا! ـ امید همه ملت بسوی تست چرا او را بنیابت درگاه سلطان موسی الرضا مأمور داشتی؟ ملت در راه تو سر میدهد.
ملحد که خدا را نپرستد و در هوسهای خود غرق است و بجان و مال و ناموس مسلمانان و رعایایت بی اعتناست سرمست از زر در دشمنی بشاه و ملت برای او عدیلی نیست.
امید و نیاز بندگانت باراده والای تست پاداش خیانت او را بهمان ترتیبی که مقرر است بی منافق برسان این مظهر فساد و هرزگی و خیانت نقشه چپاول اموال آستان قدس رضوی را دارد3.
کلنل ولیان یا باظهار او در مجالس شراب و قمار، خود را جانشین و صاحب اختیار کلنل محمد تقی خان4 که بناموس و شرافت مردم بتازد.
ننگ ابدی بر ولیان! خدا را پرستش کنیم و با مهر شاه زندگی و با این قدرتهای دروغین تا آخرین قطره خون مبارزه کنیم.
این نامه از تهران پست شده یا مشهد؟ [دستخط نصیری] در اجرای امر ریاست اداره جهۀ پیگیری موضوع فتوکپی برای بخش تهیه و اصل آن به 342 تحویل شد.
52134 عبدالعظیم ولیان بایگانی شود 1 /4 /53
توضیحات سند:
1ـ هنوز یکماه نگذشته است که دومین جریان ارائه عریضه های مختلف برای عزل ولیان از استانداری خراسان نوشته و پخش می شود.2ـ در اسناد این نوشتار «ولیان به عنوان بهایی» معرفی شده است.
3ـ آنچنان که در افواه، اختلاس و دزدی های ولیان در هنگام اشتغال در وزارت تعاون و در پست وزارت زبانزد همه بود نویسنده نامه بیم آن دارد که همان رفتار را با اموال آستان قدس بنماید.
4ـ کلنل محمدتقی خان پسیان یکی از افسران تحصیلکرده ژاندارمری بود که اواخر سال 1299 به ریاست ژاندارمری خراسان منصوب شد و بعد از عزل سید ضیاء طباطبایی و انتصاب قوام السلطنه به جای او، تلاش دولت بر آن بود که پسیان را از مقام خود در خراسان عزل کند، پسیان در دوران تصدی فرماندهی ژاندارمری در خراسان توانسته بود اشرار و راهزنان قبائل را سرکوب کند و آرامش را در سراسر دهات خراسان حکمفرما سازد.
او دست به یک رشته اصلاحات مهم زد و در واقع می توان گفت او در این زمینه یک سر و گردن از تمام والیان خراسان و حتی احمد قوام بالاتر بود و محبوبیت کلنل در خراسان بی نظیر بود، او با تکیه بر نیروهای ژاندارمری خراسان و با استفاده از حمایت برخی از گروههای سیاسی و شخصیت های عشایری منطقه توانست رسما از اطاعت مرکز برتابد و اوضاع را تحت اختیار داشته باشد.
در هر حال طولی نکشید که نیروهای منطقه ای تحت امر مرکز، قدرت دفاعی نیروهای کلنل را در هم شکست و او در 10 مهر 1300 از بین رفت (ر.ک : بیات کاوه، انقلاب خراسان، مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی، تهران 1370، ص 12؛ ریچارد کاتم، ناسیونالیزم در ایران، احمد تدین، انتشارات کویر، تهران 1371، صص 125 ـ 129) ولیان نیز از آنجا که سرهنگ بود و هم به خراسان آمده بود و خود را کمتر از مرکز نمی دانست خود را با محمد تقی خان پسیان مقایسه می کرد.