موضوع: کمیته مرکزی حزب توده و اختلافات و دسته‌بندیهای داخل آن عطف 2543 ـ 20/7/46(315)
تاریخ سند: 7 بهمن 1346
موضوع: کمیته مرکزی حزب توده و اختلافات و دسته‌بندیهای داخل آن عطف 2543 ـ 20/7/46(315)
متن سند:
رونوشت گزارش خبری شماره 3810- تاریخ رسیدن خبر به رهبر عملیات 30 /10 /46 منبع "یکی از ایرانیانی که از شرق به غرب آمده" از آلمان به کل هشتم گیرنده 315 در این‌باره اطلاعات بنده بسیار ناچیز است و از آنچه در ایران گذشته بکلی بی اطلاعم در پلنوم چهارم کمیته مرکزی وجود دو گروه اپوزیسیون و گروه مسلط تصریح گردید که گروه مسلط شامل دکتر رادمنش- ایرج اسکندری- دکتر حسین جودت- دکتر مرتضی یزدی- دکتر محمد بهرامی- رضا روستا- محمود بقراطی- دکتر فریدون کشاورز- و بابازاده بوده و گروه اپوزیسیون نیز شامل کامبخش- کیانوری- احمد قاسمی- دکتر فروتن- علی امیرخیزی- آرداشس آوانسیان و صمد حکیمی بوده است و دو تن احسان طبری و عبدالحسین نوشین خود را برکنار از این دو گروه می‌نامیده‌اند ولی در عین حال نوشین به کیانوری و قاسمی نظر منفی داشته است.در بین این گروه نیز اختلاف نظرهایی وجود داشته است مثلاً کیانوری و قاسمی در عین اینکه در مقابل گروه رادمنش همکاری داشتند با یکدیگر موافق نبوده اند، و یا اینکه ایرج اسکندری در عین مخالفت با گروه کامبخش وکیانوری می خواست رادمنش را از دبیر اولی حزب برکنار کند و در پلنوم یازدهم خود جای آنها را بگیرد.
در پلنوم هفتم حزب که وحدت با فرقه دمکرات مطرح بود گروه رادمنش امیدوار بودند که از طریق وارد کردن نمایندگان فرقه اکثریت را در دست خود بگیرند به این جهت آنها موافق داخل کردن اعضاء جدید از حزب توده به کمیته مرکزی نبودند ولی گروه کامبخش و کیانوری طرفدار جدی این امر بودند و می خواستند اعضای جدید طرفدار خود را وارد کمیته مرکزی کنند و موازنه را حفظ نمایند.
پلنوم یازدهم با موفقیت گروه رادمنش پایان یافت بدین معنی که ایرج اسکندری را که سودای رهبری در سر داشت کوبیدند و سر جای خود نشاندند و ضمناً با اخراج احمد قاسمی و دکتر فروتن و کنار ماندن عباس سغایی اکثریت در دست آنان افتاد.
در این جریان بخصوص آنها برای خراب کردن گروه کامبخش نزد شورویها استفاده کردند و آنها را طرفدار نظریات چپ و [ناخوانا] نامیدند.
در این گیرودار تغییرات کوچکی هم رخداد بدین معنی که بابازاده از گروه رادمنش کناره گرفت ولی البته به کامبخش و کیانوری نپیوست.
ضمناً غلام یحیی و دار و دسته‌اش وزنه را داخل حزب به نفع خود سنگین کردند و در این کار دکتر حسین جودت نقش اساسی را برعهده داشته است.
این گروه با شدت از نظریات تجزیه طلبانه فرقه دفاع می کند و مسئله "حق تعیین مقدرات" مردم آذربایجان را تا سر حد جدایی مطرح می سازد و با آنها همکاری نزدیک دارد و حتی مدتی کاندید دبیر اولی حزب از طرف دار و دسته غلام یحیی بوده است منتها اربابها گویا به رادمنش هنوز مرحمت دارند و نگذاشتند که جودت توفیقی در کار خود حاصل کند.
ضمناً ایرج اسکندری از رادمنش تبعیت می کند ولی در پنهان مخالف جدی او است منتها به علت نفرت شدیدتری که نسبت به کامبخش و گروه او دارد ناگزیر به رادمنش نزدیک می شود و رادمنش که به نظر من زرنگ‌ترین و حیله‌گرترین افراد این کمیته مرکزی در تمام طول تاریخ موجودیت حزب توده از انواع اختلافات به سود خود حداکثر استفاده را کرده و همچنان در موقعیت ممتازتری باقی مانده است.
احسان طبری بطورکلی به هر دو طرف چشمک می زند و در این میانه خود را نگاه داشته و وسیله استفاده هر دو طرف می گردد.
روابط ایرج اسکندری و دکتر کشاورز خیلی نزدیک بوده و شاید اگر دکتر کشاورز از کمیته مرکزی خارج نمی شد ایرج تاکنون توفیقی حاصل کرده بود.
البته این در صورتی است که ما مداخله شورویها را به حساب نیاوریم و این هم امری است محال چون در هر حال نظر آنها مطرح است و آنها هر طور بخواهند عمل می کنند.
ضمناً بنده معتقدم شورویها طبق اصل همیشگی خویش مایلند در کمیته مرکزی اختلاف موجود باشد تا بتوانند بهتر حکومت کنند.
آنها نه تنها در کمیته مرکزی بلکه در بدنه حزب نیز آتش اختلافات را دامن می‌زنند و اگر سابقاً ناشیانه عمل می کردند حالا دقیق‌تر عمل می کنند.
حوادث چین و رومانی سرپیچی بسیاری از احزاب کمونیست از اطاعت مسکو موجب شده که آنها به این نکته بیشتر معتقد گردند و ایجاد اختلاف در سازمانهای حزبی سایر احزاب کمونیست یکی از شیوه های معموله و دلخواه آنها است و چه بسا ضررهای بزرگی را متحمل شده اند معهذا چون برای آنها حفظ سیادت جهانی اهمیت خاصی دارد لذا همیشه دستجات مخالف ایجاد و آنها را در مقابل همدیگر قرار می‌دهند و هیچکدام را هم از بین نمی برند بلکه با همه مغازله و معاشقه می کنند و از این رهگذر استفاده های لازمه خود را می برند.
این است نظر من بطورکلی درباره اختلافات در دستگاه کمیته مرکزی حزب توده.
اصل در پرونده حزب توده در خارج از کشور پرونده رضا رادمنش ضمیمه و بایگانی شود.