در ملاقات صبح امروز، آیت‌الله میلانی وعده دادند که تا زمانی که وی در مشهد مقیم است نگذارد بی‌نظمی از طلاب سر زند.
تاریخ سند: 2 خرداد 1342
در ملاقات صبح امروز، آیت‌الله میلانی وعده دادند که تا زمانی که وی در مشهد مقیم است نگذارد بی‌نظمی از طلاب سر زند.
متن سند:
از: مشهد تاریخ:2 /3 /1342به: تهران شماره: 2642
تلگرافات وارده
تیمسار ریاست ساواک
1. در ملاقات صبح امروز، آیت‌الله میلانی وعده دادند که تا زمانی که وی در مشهد مقیم است نگذارد بی‌نظمی از طلاب سر زند.
2. آقای میلانی تاکنون کوشیده است طلاب را به آرامش و حفظ نظم دعوت کند و اقدامات آقای قمی را خنثی می‌نماید؛ با برنامه‌های دولت نیز مخالف نیست [و] نسبت به مقام سلطنت دائماً رعایت نکات می‌کند، ولی آقای قمی از این لحاظ کاملاً معکوس عمل می‌نماید.1
3. آیت‌الله کفایی و آقای استاندار و فرمانده لشکر و رئیس شهربانی و سایر مسئولین انتظامی معتقدند آیت‌الله قمی اولاً به منبر نرود و در خانه‌ها مجلس روضه برقرار نشود، ثانیاً از مشهد خارج گردد و در صورت عدم تمکین توقیف و زندانی گردد.
4. نظر آقای استاندار این است که با اعمال زور و قدرت از همین روزها آیت‌الله قمی و افراد مشکوک توقیف و تبعید گردند و حتی در صورت اقتضاء فرمانداری نظامی اعلام شود؛ ایشان معتقدند که کسی اجازه ندارد کوچک‌ترین انتقادی نسبت به دستگاه‌های دولتی به عمل آورد و از شدت علاقه‌ای که به مقام سلطنت دارند حاضر نیستند کسی کوچک‌ترین لحن کنایه‌آمیزی نسبت به آن مقام به عمل بیاورد.
5. نظر بنده آن است که بتوان بدون اعمال شدت و با استفاده از عدم تبعید آیت‌الله میلانی و قمی و اتکا به همکاری آیت‌الله کفایی و در دست داشتن سران هیئت‌های مذهبی، ایام سوگواری را به خوشی و آرامش سپری نموده، اگر کسی اهانتی به عمل بیاورد بلافاصله توقیف گردد.
6. استفاده بیهوده از حکومت نظامی و اعمال شدت عمل شاید از وجهه کشور ما در جهان بکاهد و بهتر است از این حربه در آخرین مرحله استفاده گردد.
7. مراتب به عرض رسید تا با توجه به شرایط مرکز نظر آن مقام را نسبت به توقیف و یا تبعید قمی و یا اتخاذ سیاست مماشات نسبت به نامبرده اعلام شود.
336 ـ 2 /3 /42 جناب
تیمسار ریاست باید نظریه بدهند.
آقای شهابی
بهره‌برداری شد ـ رونوشت در پرونده‌های روحانیون خراسان و آیت‌الله میلانی و آیت‌الله قمی بایگانی شود.
اصل در پرونده 67/ط بایگانی است.
به پرونده روحانیون خراسان ضمیمه و بایگانی شود. بخش 333
توضیحات سند:
1. این تعبیر ساواک از عملکرد مرحوم آیت‌الله میلانی صحیح نیست. آیت‌الله میلانی در دوره استاندار قبلی خراسان، سید جلال‌الدین تهرانی، معمولاً با مذاکره با وی که فردی معتدل و علاقه‌مند به حل مشکلات از طریق گفت‌وگو بود، تلاش می‌کرد تا حد ممکن از رویارویی با نظام وقت پرهیز شود و تا حدودی نیز موفق شد ولی ساواک با این موضع‌گیری تهرانی مخالف بود و پس از تلاش بسیار، سرانجام توانست وی را از استانداری خراسان برکنار سازد. (برای مطالعه بیشتر دراین‌باره به جلد اول از همین مجموعه، صفحات 283، 319 و 359 مراجعه فرمایید)از سوی دیگر مرحوم آیت‌الله قمی امیدی به اصلاح رفتارهای رژیم نداشت و در سخنرانی‌ها و اقدامات خود، که در این کتاب بارها آمده است، مخالفت صریح خود را اعلام می‌کند و چنانکه گذشت، با حکم به حرام بودن تقیه، خواهان برخورد قاطع با اقدامات رژیم بود. آیت‌الله میلانی نیز، برخلاف آنچه در اینجا آمده است، در موضع‌گیری‌های بعدی خود، به‌ویژه در جریان مهاجرت به تهران و اعلامیه‌هایی که علیه رژیم صادر نمود، به روشنی دیدگاه‌های آشتی‌ناپذیر خود را در مقابل رفتارهای ضد دینی دولت پهلوی نشان داد. تلگراف ایشان به امام و آقای قمی و محلاتی که در حبس بودند، در 20 /3 /42 و اعلامیه 1 /4 /42 و اعلامیه شماره 2 ایشان در مورخه 2 /5 /42 به‌خوبی بیانگر مواضع اصولی و هماهنگ ایشان با سایر مراجع معظم به ویژه امام خمینی (ره) است.