گزارش
تاریخ سند: 24 شهریور 1338
گزارش
متن سند:
محترما معروضمیدارد.برابر اطلاع واصله روز سه شنبه 16 /6 /38 امان اله قریشی که از طرف شهربانی کل کشور بازداشت گردیده است به طوریکه به عرض رسیده شخص مزبور با فرمانداری نظامی سابق همکاری داشته و پس از تشکیل سازمان اطلاعات و امنیت کشور رابطه خود را قطع نکرده و همواره با اینجانب در تماس بوده است و در مواقع لازم طبق دستورهای صادره عمل و اطلاعات مورد نیاز را در اختیار ساواک می گذاشته است لذا برای تحقیق در چگونگی بازداشت امان اله قریشی و اتهام منتسبه به مشارالیه اقدام گردید و بلافاصله مراتب به عرض رسید که در نتیجه به فرموده تیمسار ریاست معظم ساواک اینجانب شخصا به اداره دادرسی ارتش مراجعه نمودم و پس از مطالعه پرونده مربوطه معلوم شد در کاوش و تفحصی که در منزل شخص مورد بحث به عمل آمده هفت جلد دفترچه به خط قریشی به دست آمده که با یک مراجعه به مطالب آن معلوم می گردد آنچه در دفترچه مزبور نوشته شده مربوط به قبل از دستگیری وی بوده است زیرا آخرین برگ دفترچه نقل گزارش زرندی است که مربوط به سال 1334 می باشد ضمنا دفترچه ای است به نام شهر هرت که به صورت یک نمایشنامه عادی تنظیم گردیده و مطالب زننده و توهین آمیزی در آن به چشم نمی خورد و قبل از سال 1334 نوشته شده است.
همچنین دفترچه ای است به نام 21 ستاره درخشان در آسمان ایران که مطالب آن مربوط به افسران اعدام شده است و طبق اظهارات قریشی در بازجوئی این دفتر را قبل از دستگیری وی شخصی به نام زاخاریان به مشارالیه داده است.
آنچه مسلم است در حال حاضر نمی توان نامبرده را به گناه این که قبل از سال 1334 و پیش از تاریخ دستگیری مطالبی نوشته مجرم قلمداد کرد ولی باید اذعان داشت که نگهداری دفترچه های مزبور عمل پسندیده ای نبوده است لکن باید قبول کرد که از این بابت هم قاصر است نه مقصر زیرا که نویسنده و مصنف به آثار خود دلبستگی فراوان دارد و آن را چون فرزند دلبندی عزیز و گرامی می دارد و با تمام قدرت در نگهداری و حفظ و حراست آن می کوشد و چون اکثر دفترچه های مورد بحث به خط و اثر شخص مزبور بوده نتوانسته خود را حاضر کند که آنها را معدوم سازد.
با عرض مراتب بالا به طوریکه استحضار دارند امان اله قریشی از بدو بازداشت در معرفی باقیمانده افراد کادرهای حزب منحله توده و دستگیری آنها همکاریهای مفید و سودمندی نموده است و همچنین در تحریر و تنظیم کتاب سیر کمونیست سهم بسزائی داشته و پس از ترخیص از زندان ارتباط خود را قطع نکرده و همکاری خویش را ادامه داده است و در بازجوئی از خسرو روزبه و نوشتن کتابی درباره مشارالیه همکاری شایان توجهی نموده و در حال حاضر هم هر گاه احتیاجی به بررسی و نیاز به اطلاعاتی درباره حزب منحله توده باشد از تهیه و در اختیار گذاشتن مطالب خواسته شده مضایقه و دریغ نمی نماید.
کما اینکه در ضمن تفحص و در منزل مشارالیه چهار برگ مطالبی به دست آمده که مربوط به سئوالاتی است که از طریق ساواک طرح گردید و بایستی جواب آن را می داده است.
از طرفی شهربانی کل کشور در حال حاضر فعالیتی از وی مشاهده نگردیده و فقط باستثناء دریافت اطلاعیه ای مبنی بر اینکه امان اله قریشی عضو برجسته حزب منحله توده در شهر تهران دیده شده محل او را تفحص بعدا مبادرت به دستگیری شخص مذکور نموده اند در حالی که نامبرده اصولاً از ایران خارج نشده که در مراجعت به کشور مجددا فعالیتی آغاز می نماید.
مضافا به اینکه امان اللّه قریشی دیگر نمی تواند به نفع حزب منحله توده فعالیتی کند زیرا طبق تصمیم کمیته مرکزی حزب توده در آلمان شرقی که نقل از مسائل حزبی شماره 6 چاپ آلمان میباشد و عینا «ذیلاً» بعرض میرسد مشارالیه از حزب اخراج گردیده است.
به مناسبت اینکه امان اله قریشی عضو مشاور سابق کمیته مرکزی حزب توده ایران روش خیانت آمیز و تسلیم در مقابل دشمن را در پیش گرفته و طبق اطلاعاتی که در دست است از مصنفین کتاب افتراءآمیز سیر کمونیسم در ایران می باشد کمیته مرکزی حزب توده ایران در جلسه 21 تیرماه 1336 خود وی را به علت همکاری با پلیس و خیانت از تمام مقامات حزبی خلع و از حزب توده ایران اخراج نموده است.
ضمنا نکات شایان توجهی که ضمن مطالعه پرونده بازجوئی امان اله قریشی جلب نظر نماید و در خور بررسی است به شرح پایین به عرض مبارک می رساند.
در قسمتی از بازجوئی پس از آنکه از قریشی پرسیده اند این چهار برگ مطالب ماشینی به وسیله چه کسی به شما داده شده و از کجا به دست آورده اید و برای چه شخصی نوشته اید نامبرده جواب داده است به سازمان اطلاعات و امنیت کشور مراجعه و سئوال نمائید زیرا ممکن است صلاح نباشد که من در این باره توضیحی بدهم.
در مرحله دوم بازجوئی شهربانی کل کشور وی را وادار ساخته تا حقایق را بگوید و در نتیجه امان اله قریشی اقرار نموده که با ساواک همکاری و ارتباط دارد و رابط او سرهنگ زیبائی می باشد در یکی از سئوالاتی که از او شده پرسیده اند زیبائی را در کجا و در چه ساعاتی ملاقات می نماید و آیا کسان دیگری هم سرهنگ زیبائی را ملاقات می کنند و این ملاقاتها در چه مکانی صورت می گیرد در جای دیگر سئوال شده چه مطالبی را به سازمان اطلاعات و امنیت کشور داده اید و برداشت آن را از وی خواسته اند و دستور داده اند مطالب مورد بحث را عینا بگوید در صورتی که روح همکاری که باید در بین دستگاههای انتظامی کشور وجود داشته باشد اینجانب [ایجاب] می نمود به محض اینکه امان اله قریشی اظهار داشته در مورد چهار برگ مطالب ماشینی مراتب را از ساواک استفسار نمایند مأمور کارآگاهی با این سازمان تماس می گرفت و جریان امر را روشن می نموده نه اینکه وی را وادار سازند مطالبی را که جنبه سری دارد آشکار سازد و این عمل حاکی از آن است که شهربانی کل کشور می خواسته به نحوی از انحاء از چگونگی قسمتی از فعالیت های ساواک و وضع کار اینجانب آگاهی حاصل نماید.
با عرض مراتب بالا همچنان که موضوع اعدام علوی در خارج از کشور انعکاس بدی داشت و لطماتی از لحاظ کار به دستگاه وارد ساخت که جبران آن مدتها وقت لازم دارد.
دستگیری و زندانی این شخص در خارج انعکاس نامطلوبی داشته و همچنین وانمود شده که هر کسی از افراد حزب منحله توده با دستگاههای انتظامی همکاری نماید پس از رفع احتیاج برای وی مشکلاتی به وجود خواهند آورد و دستگاههای انتظامی نظر کینه توزی و انتقام کشی دارند.
علیهذا استدعا دارد برای رفع هر گونه سوءتفاهم و تشویق سایرین به همکاری با ساواک مقرر فرمایند به هر طریقی که مقتضی و صلاح است نسبت به ترخیص امان اله قریشی اقدامات شایسته به عمل آید.
زیبائی