موضوع : بازتاب ترمیم کابینه در افکار عمومی
تاریخ سند: 12 اردیبهشت 1353
موضوع : بازتاب ترمیم کابینه در افکار عمومی
متن سند:
به : 342 از : 20 ه 21 شماره : 61552 /20 ه 25 در مذاکراتیکه با افراد روشنفکر و نمایندگان مجلس و افراد معمولی در زمینه ترمیم کابینه بعمل آمده کمتر کسی از ترمیم کابینه طرفداری میکند و در نظر افکار عمومی فقط اینطور تلقی میشود که دولت خواسته است یکعده از وزراء را که مردم از قیافه آنها خسته شده است، تغییر سمت بدهد.آنچه بیشتر از همه، مورد بحث است تغییر سمت جمشید آموزگار از وزارت دارائی بوزارت کشور است1 که علی رغم توضیحاتی که آقای هویدا در مجلس دادو اشاره ای که شاهنشاه فرمودند که در رأس وزارت کشور باید یک فرد غیر حزبی باشد که در انتخابات و امور مربوط به استانداران و استانها بی طرف باشد تقریبا همه نمایندگان مجلس اظهار میدارند چون آقای آموزگار2 در مقام وزارت دارائی خیلی گل کرده بود و امکان داشت که ادعای نخست وزیری بکند بدین جهت با تغییر سمت وی خواسته اند او را کوچک کنند تا آقای هویدا با خیال راحت در مقام نخست وزیری باقی بماند حتی یکی از نمایندگان (حسام رضوی نماینده شیراز) میگفت شاید آموزگار در کار نفت خلافی کرده است3 اما از رفتن دکتر ولیان و دکتر شاهقلی4 کسی نیست که ناراضی باشد در مورد جانشین دکتر ولیان اظهار خوشنودی میشود و در مجلس هم موقع معرفی صدقیانی5 جانشین دکتر ولیان ابراز احساسات نمایندگان ولیان ابراز احساسات نمایندگان نشان داد که وی مورد تائید است در مورد سمیعی6 وزیر علوم همه متعجب هستند زیرا معتقدند که نامبرده برای این سمت خیلی کوچک است.
درباره احمد هوشنگ شریفی7 که یک فرهنگی باسابقه است اظهار خوشنودی میشود در مورد کیانپور8 چندان اظهار نظری نمیشود ولی خیلی ها عقیده دارند هوشنگ انصاری9 وزیر اقتصاد و دارائی خیلی مورد توجه قرار گرفته است و عقیده دارند که نخست وزیر آینده ایران وی خواهد بود.
عده زیادی درباره دکتر شیخ الاسلام زاده10 اظهارنظر خوبی نمیکنند ویرا برای این مقام کوچک میدانند و میگویند چون مشارالیه ارتوپد و متخصص جراحی استخوان است از قرار معلوم وقتیکه هویدا با اتومبیل تصادف کرده بود پای ایشان شکسته بود نامبرده کوشش زیادی برای بهبودی نخست وزیر مینماید بدین جهت وی بوزارت رسیده است و عده ای اظهارنظر میکنند که دکتر شیخ الاسلام زاده علاقمند برقص شکم و عیاشی میباشد و عنوان مینمایند موقعیکه او وزیر شود ما باید رئیس جمهور اطریش و یا فرانسه شویم ضمنا پس از معرفی وزراء جدید آقای رامبد11 تغییرات کابینه را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد و تلویحا گفت کسانی که مردم آنها را نمیشناسند وزیر شده اند و باید در عمل ثابت کنند که لیاقت وزارت را داشته اند ضمنا رامبد مثل اغلب افراد عقیده دارد که جمشید آموزگار تقلیل مقام پیدا کرده است در مورد کریم معتمدی12 وزیر پست و تلگراف و مهدوی13 وزیر بازرگانی و نجم آبادی14 وزیر صنایع و معادن عنوان میگردد که آنان شایستگی دارند وزارت دکتر عزت اله یزدان پناه15 که در مجلس شورایملی نیز دارای محبوبیتی بوده و با خوشوقتی نمایندگان مجلس تلقی شده است در مورد جابر انصاری16 نیز عکس العمل خلاف مشاهده نشده چون نامبرده بعلت اینکه مدتها در رأس شرکت تلفن و مخابرات بوده است وزارت او مستعد بنظر نمیآید.
توضیحات سند:
1ـ وزارت دارایی از حساس ترین وزارتخانه های شاه بود.اگر این نکته را نیز بیفزاییم که وزارت نفت در دوران پهلویِ دوم وجود نداشت و کلیه امور مربوط به تجارت و صنعت نفت، جزء وظائف وزارت دارایی بود بر اهمیت این وزارتخانه افزوده می شود.
هویدا از هنگام تشکیل کابینه خود با حفظ سمت وزیر دارایی هم بود که بعد از 6 ماه آموزگار به عنوان وزیر دارایی در تاریخ 4 /3 /1344 وارد کابینه شد و تا این فرمان 10 /2 /53 در آن مقام بود.
2ـ یکی از آلترناتیوهای پست نخست وزیری، جمشید آموزگار بود که پیوندهای او با محافل امریکایی عمیق تر از هویدا بود.
او از معدود رجال عمده ایرانی بود که از پاسپورت امریکایی استفاده می کرد و دارای ملیت مضاعف امریکایی ـ ایرانی بود.
3ـ آموزگار، دارایی خود و مقادیر هنگفتی ارز جمع آوری کرده و اعتبار شخصی خود را نزد بانک های اروپایی و امریکا ارتقا داد و در 27 /5 /1356 نخست وزیر شد و در دوران پیروزی انقلاب اسلام به اروپا فرار کرد و در حال حاضر از سرمایه داران عمده امریکا محسوب می شود و با بانک جهانی و صندوق بین الملل پول همکاری دارد.
(ر.ک : دلدم اسکندر، امیر عباس هویدا، ص 165) 4ـ منوچهر شاهقلی فرزند امام قلی متولد 1302 در تهران که شغل طبابت داشت و تخصص در جراحی پلاستیک بود و از 14 /2 /1344 تا 10 /2 /53 به عنوان وزیر بهداری در کابینه هویدا حضور داشت.
وی بهایی بود و در تمامی دوران وزارت تبلیغ بهائیت می کرد و از همان آغاز پزشک معالج نخست وزیر، هویدا بود و به خاطر همین تملق ها حدود یکدهه وزیر آن دولت ماند.
(ر.ک : ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ج 2، ص 356) 5ـ رضا صدقیانی از اعضا سابق حزب توده و جزء تئوریسینهای شاه بعد از ندامت بود که به جای ولیان وزیر تعاون و امور روستایی شد.
در برخی از منابع و اسناد باقی مانده به عضویت وی در تشکیلات حزب توده اشاره شده است، هر چند که اعضای دیگری از کابینه مانند عبدالمجید مجیدی هم سوابق توده ای داشت.
برای آگاهی بیشتر ر.ک : کژراهه، احسان طبری، ص 220 و خاطرات کیانوری، ص 280 6ـ عبدالحسین سمیعی که در 10 /2 /1353 به عنوان وزیر علوم و آموزش عالی وارد کابینه شد و تا تاریخ 12 /12 /1355 در دولت هویدا مشغول بود 7ـ احمد هوشنگ شریفی به عنوان وزیر آموزش و پرورش از اردیبهشت 53 وارد کابینه هویدا شد که عملکرد او در آموزش و پرورش در آن روزگار زبانزد عام و خاص شد(!) او از دوستان نزدیک هویدا بود و بعد از گندکاریهایی که در وزارت مرتکب شد، به عنوان نماینده ایران در یونسکو به جای حمید رهنما به غرب رفت و بودجه های فراوانی را صرف خرید املاک شخصی نمود.
(ر.ک : دلدم اسکندر، خاطرات هویدا، ص 220) 8ـ غلامرضا کیان پور نخست به عنوان وزیر اطلاعات و جهانگردی وارد کابینه هویدا شد و بعد از دو سال جای خود را به کریم پاشا بهادری داد و خود وزیر دادگستری شد، او در دوران جوانی در کافه های ساز و ضربی لاله زار و کوچه ملی ویلون می زد و در کابینه به شاپور خوشگله معروف بود.
قبل از وزارت، استاندار اصفهان بود.
برخی منابع ذکر می کنند که وی از حقوق بگیران ثابت پاسال بهایی معروف بود، او در دوران وزارت رشوه های فراوانی را گرفت که بخشی از آن رشوه ها مربوط به ماجرای شیرخشک دامی بود که غذای دام را به عنوان شیر خشک خوراکی انسان، به مصرف تولید شکلات، رسانده بود و در آستانه پیروزی انقلاب توانست 95 میلیون تومان ارز از کشور خارج کند.
(ر.ک : دلدم اسکندر، خاطرات هویدا، ص 183؛ برای آگاهی بیشتر بنگرید به ح.
م.
زاوش، دولتمردان ایران و ساختار نهادها در عصر مشروطیت، نشر اشاره، تهران 1370، صص 60 ـ 61) 9ـ هوشنگ انصاری از تاریخ 22 /4 /1342 به عنوان وزیر اطلاعات وارد کابینه هویدا شد و از تاریخ 23 /6 /48 به عنوان وزیر اقتصاد تغییر سمت در کابینه پیدا کرد و بعد از ادغام وزارت اقتصاد در وزارت دارایی او به عنوان وزیر اقتصاد و دارایی در تغییرات 10 /2 /53 در هیئت دولت ماند و در کابینه آموزگار هم با همین سمت اشتغال داشت ولی در دولت جعفر شریف امامی (19 /6 /1357) او در کابینه عضویت نداشت.
او با نام اصلی عباس مستمند شیرازی کارمند ساده شرکت خصوصی فخر ایران بود که بعدها با نام مستعار هوشنگ انصاری وارد دولت شد.
او با «سیا» ارتباط داشت و همین ارتباط بعدها باعث اعزام او به امریکا شد.
او در یک نوبت 400 میلیون دلار ارز از کشور خارج کرده بود او در حال حاضر از مدیران بانک جهانی است و مدتی نیز مسئول امور مالی دربار در خارج از کشور بود وی دوستی نزدیکی با کی سینجر داشت او در شرکت انصاری به نام «استراحتگاه آفتاب» در مجمع الجزایر ویرجین عضو هیئت مدیره است.
(ر.ک : دلدم اسکندر، خاطرات امیر عباس هویدا، صص 269 و 141) 10ـ دکتر شجاع الدین شیخ الاسلام زاده به عنوان وزیر رفاه اجتماعی معرفی شد و در تغییرات 21 /11 /54 به عنوان وزیر مشاور هم مشغول شد.
آنچه برای شاهقلی ذکر شد که پزشک مخصوص هویدا بود برای وی نیز مصداق دارد، از آنجا که شیخ الاسلام زاده در امور سیاسی و دولتی بی سابقه بوده است احتمال صدق خبر را بیشتر می نماید.
11ـ هلاکو رامبد از اهالی تالش و با علم دوست بود او بعدها در تغییرات کابینه جمشید آموزگار در هنگام نخست وزیری به عنوان وزیر مشاور در امور پارلمانی منصوب شد در مجلس هم رئیس فراکسیون حزب مردم بود.
مدتی هم نمایندگی شرکت هواپیمایی آلیتالیا را داشت.
12ـ وزیر پست و تلگراف کریم معتمدی که سابقه وزارت هم نداشت، در هنگام پیروزی انقلاب 350 میلیون تومان ارز از کشور خارج کرد.
13ـ فریدون مهدوی به عنوان وزیر بازرگانی هم سابقه وزارت نداشت ولی به توصیه اشرف پهلوی وارد کابینه شد.
او با مهدی بوشهری، شوهر سوم اشرف پهلوی دوستی و رفاقت نزدیک داشت و از اعضای جبهه ملی بود و مدت 7 سال از 1342 به خاطر فعالیت های سیاسی زندانی شده بود بعد از زندان علی رغم سابقه اش رئیس بخش اقتصادی بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران شد.
او در 1348 عملاً بعد از اعلام تعهد خود به شاه خود را درگیر امور اقتصادی دولتی کرد و به علت تخصصش در اقتصاد در اردیبهشت 53 وزیر بازرگانی شد.
او بعدا قائم مقام دبیر کل حزب منحله رستاخیز شد و با سازمان سیا نیز ارتباط داشت.
(ر.ک: مجموعه اسناد لانه جاسوسی امریکا، احزاب سیاسی در ایران، بخش اول، ص 396 و 397) 14ـ فرخ نجم آبادی به عنوان وزیر صنایع و معادن وارد کابینه هویدا شد.
او بعد از تحصیلات متوسط به بریتانیا رفت و در رشته مدیریت صنعتی تحصیل کرد.
بعد از مراجعت به استخدام شرکت ملی نفت درآمد و مدتی به عنوان معاون صنعت و معدن وزارت اقتصاد مشغول بود که در اردیبهشت 53 وزیر صنایع شد.
(ر.ک : دلدم اسکندر، خاطرات هویدا، ص 135) 15ـ عزت اللّه یزدان پناه در حالی به عنوان وزیر مشاور و معاون پارلمانی نخست وزیر معرفی شد که سوابق دولتی در وزارت نداشت.
او در کابینه شریف امامی نیز در 19 /6 /57 به عنوان وزیر مشاور معرفی شد.
16ـ همایون جابر انصاری به عنوان وزیر مسکن و شهرسازی وارد کابینه شد.