تاریخ سند: 29 مهر 1344
متن سند:
شماره:1842/ک29 /7 /44
891 /315
پرویز خلعتبری برای دیدن عمه نامزدش که در برلین غربی زندگی می کند در تاریخ 20 /7 /44 به برلین غربی آمده بود و علی قاضی او را به منزل عمه نامزدش برده و ساعت 4 بعد ازظهر دوباره با او ملاقات کرد و با هم غذا خوردند.
ضمن صحبت خلعتبری از اینکه قاضی اکنون مشغول کارهای اقتصادی شده خیلی اظهار خوشوقتی نمود و گفت که او خواهد توانست با بالا بردن سطح میزان صادرات ایران به آلمان خدمت بزرگی به ملت ایران بنماید و این یک عمل مقدسی میباشد و اظهار داشت اصلاً بطور کلی افراد روشنفکر باید در وضع امروزه بکوشند نقاط مثبت دستگاه هیئت حاکمه را کشف کرده و در این نکات با دستگاه فعلی همکاری نمایند چون سرنگون کردن دستگاه هیئت حاکمه ایران امروز امکان ندارد و انسان تازه نمیداند بعد از افراد فعلی چه اشخاصی روی کار میآیند.
خلعتبری رفتار حزب توده را نسبت به هیئت حاکمه ایران خیلی انتقاد کرد و معتقد بود که حزب توده باید از دوگماتیزم فعلی بیرون بیاید چون تمام کارهایی که در ایران انجام می شود همگی منفی نیستند مثلا سپاه دانش، تقسیم اراضی و غیره کارهای بسیار مثبتی هستند و حزب باید بکوشد در اینگونه موارد با دولت همکاری کند و دولت را به سوی کارهای انقلابیتری بکشاند.
او میگفت که حزب سالها فقط جنبه منفی بازی داشته و بالاخره باید بفهمند که این عمل نتیجهای ندارد و باید اگر سران حزب آدمان[آدمهای] عاقلی بودند بکوشند در ایران یک حزب چپ درست کنند که بتواند علناً فعالیت کند.
مانند احزاب کمونیست سوئد و انگلستان ولی او میگفت ایمان دارد که سران حزب حاضر نیستند از ویلاها و حقوقهای زیادی که در آلمان شرقی میگیرند صرفنظر نمایند.
ضمناً گفت که حزب هم میبایست در مورد همکاری با شاه از روش شوروی پیروی کند و شورویها میتوانند با سیاست عاقلانهای که در پیش گرفتهاند اقلاً شاه را از امپریالیستها دور کنند.
چون پرویز خلعتبری از پیروان احسان طبری میباشد بعید نیست که احسان طبری وعده دیگر هم در حزب چنین عقایدی داشته باشند.
منبع:
کتاب
چپ در ایران - حزب توده در آلمان شرقی به روایت اسناد ساواک صفحه 116