با بررسی‌هایی که در این چند سال در زمینه فعالیت کمونیست‌ها به عمل آمده، تاکنون سازمان متشکلی که دارای ارگان منظمی باشد، دیده نشده.
تاریخ سند: 12 آذر 1346
با بررسی‌هایی که در این چند سال در زمینه فعالیت کمونیست‌ها به عمل آمده، تاکنون سازمان متشکلی که دارای ارگان منظمی باشد، دیده نشده.
متن سند:
از: ساواک خراسان تاریخ:12 /9 /1346به: اداره کل سوم (311) شماره: 7980/ﻫ1
عطف 41806 /311- 18 /6 /46
1 . با بررسی‌هایی که در این چند سال در زمینه فعالیت کمونیست‌ها به عمل آمده، تاکنون سازمان متشکلی که دارای ارگان منظمی باشد، دیده نشده. ولی با اطمینان کامل نمیتوان اظهارنظر کرد که در این منطقه، حزب توده فعالیت نداشته یا فاقد سازمان است؛ بلکه حدود امکانات، همین مواردی است که از ناحیه افراد سابق حزب توده مشاهده و گزارش گردیده است.
2 . با بررسی سوابق افرادی که در گذشته به نفع حزب منحله توده فعالیت داشته‌اند، این افراد به صورت کلاسمان1 درآمده و در حدود امکان، تمایلات فعلی آنها ارزیابی و در حال حاضر عده افرادی که به همان افکار سابق مؤمن هستند، شناخته شده و اعمالشان تحت کنترل است و تاکنون به ندرت به اشخاصی برخورد شده است که بدون داشتن سابقه مضره، از کمونیست جانبداری نموده‌اند و افراد معدودی که تاکنون شناخته شده‌اند، تحت کنترل می‌باشند. در عین حال، سازمانهای متشکل کارگری و غیره نیز از نظر دور نمانده و به وسیله منابع کنترل می‌شود.
3 . طرح این ساواک برای پی بردن به فعالیتهای کمونیستی، بر سه اصل پایه‌گذاری شده است:
الف . کنترل اعمال افرادی که سابقه فعالیت مضره داشته‌اند و هم‌اکنون نیز به عقاید گذشته خود مؤمن می‌باشند.
ب . کنترل سازمان‌ها و جوامع دیگر که امکان آسیب‌پذیری در آن وجود دارد.
ج . سعی در شناسایی افراد بدون سابقه که به نحوی به مرام اشتراکی و کمونیزم ابراز تمایل یا صحبتی می‌کنند.
در مورد بند الف، موارد همان است که طی گزارشات متعدد به عرض رسیده است.
در مورد بند ب و ج، عملیات به طور مداوم ادامه خواهد داشت. بدیهی است هرگونه نتایجی به دست آید، به موقع به عرض خواهد رسید.
4 . از کلیه افرادی که در گذشته به نفع حزب توده به نحوی از انحاء فعالیت داشته و یا متهم شده‌اند، دفتر مرتبی از هر شهرستان به طور تفکیک تنظیم شده است و آن عده افرادی که دارای افکار سابق هستند، در حدود امکانات به وسیله منابع و سانسور نوبه‌ای، اعمالشان تحت کنترل است. از سانسور تاکنون نتیجه مطلوب عاید نشده، ولی گزارشات منبع که حاوی مطالب مهمی است، به عرض رسیده است.
5 . مدارکی که ثابت کند افراد موردنظر با حزب منحله توده ارتباط داشته باشند، تاکنون به دست نیامده و حتی در سه سال قبل، روزنامه مردم2 از آلمان شرقی برای حسن اخلاقی مدیر کفاشی شیک ارسال و در سال جاری نیز از تهران اعلامیه انقلابی حزب منحله توده برای مصطفی فراشباشی که متهم به عضویت در حزب منحله توده است، ارسال شده. در مورد اول، روزنامه به دست گیرنده نرسید، ولی در مرحله دوم، اعلامیه به دست گیرنده رسیده، ولی فراشباشی شخصاً به ساواک مراجعه و اعلامیه را به ساواک تقدیم داشت. در غیر این دو مورد که احتمالاً فرستادن اوراق جنبه آشنایی داشته، مدارک دیگری به دست نیامده است.
6 . تهیه لیست اسامی افرادی که تمایل به شنیدن برنامههای رادیو پیک3 و صدای به اصطلاح ملی4 دارند، یا تعیین مکاتبات آنها تقریباً غیرمقدور است، زیرا انجام این عمل، مستلزم حفاظت فردی عامل است، ولی اگر همه افرادی که دارای افکار کمونیستی می‌باشند جزو این گروه منظور شوند، چنین لیستی در دست است.
7 . پرونده انفرادی اشخاصی که در گذشته به نفع حزب منحله توده فعالیت داشته‌اند، تقریباً تکمیل شده است.
8 . در میان افراد فعال در مشهد سه مخبر و در نیشابور نیز یک مخبر و در قوچان و بجنورد نیز دو نفر بین افراد سابقه‌دار حزبی انتخاب که گزارشات آنان به عرض رسیده است.
9 و 10 . همانطوری‌که طی ماده 3 بند ب به عرض رسیده، با همکاری دایره 2 عملیات، پیشبینیهای لازم شده است.
11 . تردد مسافرین در مشهد تقریباً غیرقابل کنترل است، زیرا روزانه به طور متوسط 10 الی 15 هزار نفر از نقاط مختلف حتی کشورهای خارج، از طریق هوا و زمین به مشهد وارد می‌شوند؛ تصدیق می‌فرمایند که کنترل این افراد به سادگی امکان‌پذیر نیست؛ جز اینکه افراد موردنظر قبلاً شناخته شده باشند، یا اینکه چنین فردی از طریق ستاد یا به وسیله ساواک‌ها معرفی شوند.
12 . با همکاری دایره 2 در حدود امکان پیشبینیهای لازم به عمل آمده است.
در خاتمه به استحضار می‌رساند این ساواک صریحاً نمیتواند درباره وجود یا عدم وجود فعالیت حزب منحله توده اظهار نظر کند، بلکه حداکثر تلاش برای کسب اطلاع به عمل می‌آید. مبنای فعالیت ساواک، وجود فعالیت است و به هیچ عنوان نمیتوان فعالیت کمونیست‌ها را نادیده گرفت.
رئیس سازمان اطلاعات و امنیت خراسان . سرتیپ بهرامی
اصل به خط تیمسار ریاست ساواک می‌باشد.
توضیحات سند:
1. کلاسمان اصطلاحی فرانسوی و به معنای طبقه‌بندی است.2. روزنامه مردم . با آغاز جنگ جهانی دوم و اشغال ایران، جمعیت ضد فاشیست ایران توسط مصطفى فاتح به وجود آمد که در میان اعضایش بعضى از رهبران حزب توده مثل ایرج اسکندرى و بزرگ علوى نیز به چشم مى‌خورد. روزنامه مردم که جنبه ارگان همین جمعیت را داشت مقالاتى درج مى‌کرد که شدیدا جنبه ضد فاشیسم و ضددیکتاتورى در آنها باز بود و به همین جهت خوانندگان فراوانى را به سوى خود جلب مى‌نمود. این روزنامه پس از چندى به خاطر حمله به افراد مختلف، از جانب ارتش و طبقه کارمندان تحریم گردید و در نتیجه چون حمایت مادى و مقدار زیادى از شمارگان خود را از دست داد، طولى نکشید که به طور کلى انتشارش معلق ماند. سه هفته بعد از این توقف اجبارى، بار دیگر انتشار مردم از سر گرفته شد ولى این مرتبه مصطفى فاتح از هیئت گردانندگان روزنامه بیرون آمد و کار آن به اعضاى حزب توده سپرده شد. در فروردین 1321 به مدت دو هفته توقیف شد و در شهریور همان سال امتیاز آن به دکتر رضا رادمنش واگذار و عیناً به صورت ارگان رسمى «حزب توده» در آمد. در فروردین 1322 سه بار توقیف گردید. در سال 1323انتشار آن به صورت هفتگى درآمد و از تیر 1324 جز چند بار که به جاى روزنامه‌هاى ظفر و رهبر (آذر 1324) منتشر شد، به طور مستقل انتشار نیافت؛ تا آنکه از مهر 1325 به صورت مجله ماهانه در آمد و با سردبیرى احسان طبرى و جلال آل‌احمد به انتشار خود ادامه داد. در دیماه 1325 یک ضمیمه روزانه از مردم به عنوان جانشین روزنامه رهبر منتشر گردید که خود را ارگان رسمى حزب توده قلمداد مى‌کرد و خط مشى جدید حزب را که (بعد از شکست حکومت پیشه‌ورى) بنا بود به صورت یک سیاست متعادل عرضه گردد، تبلیغ مى‌کرد. از مهر 1325 که این مجله با سر دبیرى جدید و به صورت ماهانه انتشار یافت، توانست 28 شماره منتشر کند که آخرین آن در بهمن 1327 بود. بعد از پیروزى انقلاب اسلامى، روزنامه مردم بار دیگر به عنوان ارگان کمیته مرکزى «حزب توده» انتشار خود را از سر گرفت و تا زمان انحلال حزب توده ادامه داد. در منابع تاریخ مطبوعات کشور، مشخصات این نشریه این گونه آمده است: مردم (نامه مردم)، صاحب امتیاز: صفر نوعى؛ دکتر رضا رادمنش (از شهریور 1321)ـ سردبیر: نراقى؛ احسان طبرى و جلال آل‌احمد (از مهر 1325) ـ اولین شماره 13 بهمن 1320ـ ترتیب انتشار ابتدا روزانه؛ از سال 1323 به صورت هفتگى نامنظم؛ و از سال 1325 ماهانه ـ موضع: ابتدا ارگان «جمعیت ضدفاشیست ایران» مصطفى فاتح و بعدا ارگان رسمى کمیته مرکزى «حزب توده»
3. رادیو پیک ایران، ارگان روزانه حزب توده بود و از سال 1339 تا پاییز 1355 فعالیت داشت. مرکز آن در بلغارستان (صوفیه) بود و از ایستگاه رادیوى این کشور پخش مى‌شد. مدتى مسئول رادیو حمید صفرى بود. سپس فرج‌اله میزانى (با نام مستعار جواد جوانشیر) از پلنوم 12 مسئول آن گردید. اعضاء تحریریه و گویندگان رادیو پیک عبارت بودند از: سرهنگ ناظمى (نام مستعار امیر نیک‌آئین) بهرام دانش، رحیم نامور، محمد پورهرمزان، ملکه محمدى، کاظم ندیم و افراد دیگرى که به طور متناوب در اداره رادیو فوق شرکت داشتند. (ر.ک: سیاست و سازمان حزب توده، ص 204)
4. رادیو صدای ملی ایران، ظاهراً به حزب توده وابستگی رسمی نداشت و مستقیماً توسط شوروی‌ها اداره میشد. ولی گردانندگان آن همواره از کادرهای اصلی مورد اطمینان حزب توده بوده‌اند. این رادیو از فرستنده مرکزی مسکو پخش میشد. این رادیو در سال 1338 به عنوان واکنش در برابر انعقاد قرارداد نظامی رژیم شاه و آمریکا آغاز به کار کرد که در پی آن روابط ایران ـ شوروی به شدت تیره شد. در چنین شرایطی، صدای ملی در آغاز رژیم شاه را به شدت مورد حمله قرار می‌داد ولی در سال‌های 1340 که شاه امتیازاتی به روس‌ها داد لحن صدای ملی نیز ملایمتر شد و به طور ضمنی اصلاحات شاهانه را تأیید کرد و مبارزات اسلامی به رهبری امام خمینی را ارتجاعی خواند. تندی و نرمی لحن صدای ملی در قبال رژیم شاه همواره تابعی از مناسبات این رژیم با شوروی بود. (ر.ک: سیاست و سازمان حزب توده، ص 204)