متصدى محترم ارکان حرب کل قشون
متصدى محترم ارکان حرب کل قشون
متن سند:
کشف تلگراف ایالت نظامىشیروخورشید
نمره اندیکاتر استخبارات 3624
تاریخ اصل تلگراف 24
وزارت جنگ
تاریخ کشف 25 برج قوس 132
متصدى محترم ارکان حرب کل قشون
مقتضى است به عرض برسانید : کاندید[ا]هایى که از طرف دمکراتها معین شده، اشخاص مفصله است : معتمدالتجار، مدیر فیوضات، طهران است. حاجى محمدعلى بادامچى1، حاجى اسماعیل معین‌الرعایا، فق گویا طهران است. میرزا اسماعیل نوبرى2، همدان است. سرتیپ میرزا عبدللّه‌زاده، طهران است.
نمره 64 امیرلشکر (اسماعیل) [مهر] : اداره ارکان حرب کل قشون ـ شعبه استخبارات 13
فقط سید المحققین [و] شغل؛ سایرین مخالف.
توضیحات سند:
1ـ حاج محمدعلى بادامچى، تاجر آزادیخواه تبریزى در دوره مشروطیت و از یاران نزدیک شیخ محمد خیابانى در برانگیختن مردم علیه جریان به توپ بستن مجلس و استبداد صغیر نقش مهمى ایفا کرد. پس از بازگرداندن مشروطیت، به عضویت انجمن ایالتى آذربایجان انتخاب شد و تا محرم سال 1330 ه ق که نیروهاى روسیه مشروطه‌خواهان تبریز را سرکوب کردند در آن مقام باقى ماند و پس از چند ماه تحصن به تهران عزیمت کرد، جمعى از دموکراتهاى آذربایجان در اواسط سال 1335 تشکیلات منسجمى به رهبرى شیخ محمد خیابانى ایجاد و فعالیت گسترده‌اى آغاز کردند. بادامچى از ابتدا با این گروه همراه بود. در اواسط 1336 بخشى از آذربایجان به اشغال نیروهاى عثمانى درآمد و خیابانى و بادامچى و اسماعیل نوبرى در 8 ذیقعده همان سال دستگیر و پس از دو ماه حبس در ارومیه به قارص تبعید شدند. اما پس از خروج عثمانى‌ها سران تبعیدى به تبریز بازگشتند. تحولات سیاسى آذربایجان به قیام گروه خیابانى در برابر حکومت مرکزى انجامید. در جریان این قیام بادامچى از فعالان مؤثر بود. در 29 ذیحجه سال 1338 ه ق چند روز پس از ورود مهدیقلى هدایت به عنوان والى آذربایجان، خیابانى کشته شد و بادامچى به اتفاق چند نفر از سران قیام به قراچه‌داغ رفت ولى اندکى بعد با آرام‌تر شدن اوضاع به تبریز بازگشت. به دنبال کودتاى نافرجام ابوالقاسم لاهوتى در بهمن 1300 ه ق در تبریز، گروهى از بزرگان شهر تبریز از جمله بادامچى دستگیر شدند و حدود دو ماه و نیم تا زمان ورود مصدق‌السلطنه (دکتر محمدمصدق والى جدید) زندانى بودند. بادامچى تا سالهاى پایانى حکومت رضاخان زندگى کرد و به کسب و کار ترویج کالاهاى داخلى اشتغال داشت. (قیام شیخ محمد خیابانى در تبریز ص 110، 151، 262، 281، 283، قیام آذربایجان و ستارخان ص 336، 411، 480، 533 نامه‌هایى از تبریز 165 تاریخ هیجده ساله آذربایجان ص 365، خاطرات و خطرات، ص 315، 320 قیام آذربایجان در انقلاب مشروطیت، ص 211، 224، 504)2ـ نوبرى، شیخ اسماعیل در حدود سال 1290 ه ق در محله نوبر تبریز متولد شد و به همین خاطر به نوبرى معروف بود. پس از تحصیلات ابتدایى، به تحصیلات حوزوى مشغول شد. در هنگام مشروطیت از افراد پرتلاش و جانفشان بود. مخصوصا همکارى زیادى با شیخ محمدرضا خیابانى داشت. نوبرى براى انهدام سایه شوم استبداد تن به هر خطرى مى‌داد. به طورى که در ماجراى بمب فرستادن به خانه شجاع نظام مرندى از عمال محمدعلیشاه، شرکت مؤثر داشت. در تجاوز نظامى روسیه تزارى به آذربایجان، عده‌اى از جمله مرحوم نوبرى، تبریز را ترک کرده، به عثمانى رفتند و پس از رفع تعرض از طرف روسها به تبریز باز گشتند. در مجلس دوم، شیخ اسماعیل نوبرى از طرف مردم تبریز، وکیل شد. و در مجلس جزء فرقه دمکرات بود. او از دوستان نزدیک شیخ محمد خیابانى بود و در قیام تبریز، از همدستان خیابانى بود. پس از قتل خیابانى، شیخ اسماعیل نیز مدتى توقیف شد و سپس به همدان تبعید شد و در آنجا در سال 1310 ه ش درگذشت. (مجتهدى، رجال آذربایجان)