[بولتن ویژه]
[بولتن ویژه]
متن سند:
در جریان بروز حوادث اخلالگرانه در دیماه سال جاری در شهرستان قم1، از جانب آیات و روحانیون عکس العملهائی نشان داده شد.از جمله آیت اله شریعتمداری اعلامیه ای صادر کرد و طی آن به تیراندازی مامورین انتظامی بسوی اخلالگران اعتراض کرد.
2 وی متعاقبا در یک سخنرانی که برای طلاب و شاگردان مجلس درس خود ایراد نمود، یادآور شد که اعتراض و تظاهرات مردم مربوط به توهین روزنامه اطلاعات به روحانیت شیعه بوده و ربطی به اصلاحات ارضی و آزادی زنان نداشته است.
شریعتمداری بطور ضمنی به دولت حمله کرد و عکس العمل مراجع انتظامی را در قبال اقدامات آشوبگران مورد انتقاد قرار داد.
3 چند روز بعد ابتدا رادیو بی.
بی.
سی و متعاقب آن روزنامه واشینگتن پست گزارشاتی پیرامون مصاحبه مطبوعاتی مشارالیه با مخبرین خارجی انتشار دادند.
4 در این گزارشات اشاره شده بود که شریعتمداری آمار مقتولین این حوادث را 15 نفر قلمداد کرده و ادعا نموده که اعتراضات و تظاهرات آرام مردم براساس نارضائی آنان از توهین جراید به روحانیت شیعه بوده و ربطی به اقدامات اصلاحی نداشته است.
مطالب دیگری در گزارشات محافل تبلیغاتی خارجی معروض در فوق، از قول شریعتمداری ذکر شده بود که نمایانگر رویه اعتراض آمیز او نسبت به دولت در رابطه با حوادث اخیر بود.
بر اساس گزارشات رسیده پیرامون موارد فوق مقرر گردید رئیس سازمان اطلاعات و امنیت شهرستان قم5 با مشارالیه ملاقات کند و درباره این اقدامات و اظهارات نامبرده به مخبرین خارجی پرسش نماید.
شریعتمداری از ملاقات با رئیس سازمان قم امتناع نمود و پس از آنکه بطرق دیگری با او تماس گرفته شد، متعذر گردید که چون در حوادث اخیر، مردم مامورین انتظامی و امنیتی مقیم شهرستان قم را مقصر میدانند، او از جهت مراعات افکار عمومی، چنین دیداری را به مصلحت نمیداند، اما آماده است که با مقامات مرکزی ساواک ملاقات نماید و بعلاوه خود شخصا بانجام چنین ملاقاتی اشتیاق دارد تا مسائلی را مطرح کند که مستقیما باستحضار مقامات عالیه برسد.
پس از آنکه گزارشی مبنی بر اظهارات اخیر خمینی در عراق واصل گردید1 و مقرر فرمودند متن این اظهارات به اطلاع آقایان خوانساری و شریعتمداری برسد2، یکی از کارمندان ساواک از ساعات 2100 روز 16 /11 /36 در منزل نامبرده با او ملاقات و گفتگو نمود.
در این دیدار که نزدیک به دو ساعت و نیم بطول انجامید و عباسی داماد آیت اله شریعتمداری3 هم حضور داشته مطالبی مطرح شده که خلاصه آن ذیلاً باستحضار میرسد: نماینده ساواک مقدمتا ضمن اشاره به اوضاع عمومی مملکت و نقطه نظرهایی که قدرتهای بیگانه در ایران دارند، وضعیت خمینی را در رابطه با کوششهای ضد ملی تشریح و یادآور شده که خمینی بعنوان یک روحانی گمنام و درجه دوم، با کمک عوامل اجنبی، بسرعت به اشتهار رسیده و بر اثر سکوت و حالت تسلیم سایر مراجع، توانسته در میان گروههائی از عوام کسب نفوذ و اعتبار کند.
او که از جانب بیگانگان علیه ایران ماموریت دارد، از هر نوع فعالیت ضد ملی و حمایت از هرگروه ضد ایرانی اعم از کمونیست و تروریست و امثال آن خودداری نمی کند.
باین ترتیب با توجه به مفاد کتاب او تحت عنوان «ولایت فقیه»4 که مبین طرز تفکر وی میباشد و اظهارات و اعلامیه های مختلفی که انتشار میدهد، فعلاً و رسما نشان داده که روحانی نیست و در کسوت روحانی کار سیاسی می کند، آنهم سیاستی که آشوب و خون طلب می نماید و اثرات و ثمراتش بضرر شیعیان جهان است.
نماینده ساواک با این نتیجه گیری آنگاه از آیت اله شریعتمداری سئوال نموده که آیا وی، خمینی را بعنوان یک مرجع روحانی به رسمیت می شناسد و آیا کارهای او را تایید می کند و بالاخره آیا عکس العملی را که اخیرا بصورت صدور اعلامیه، سخنرانی در مجلس درس و مصاحبه با مخبرین خارجی در رابطه با وقایع دیماه قم نشان داده، کوششی در تایید خمینی نمیداند؟ آیت اله شریعتمداری در پاسخ اظهار نموده است: خمینی در ابتدای امر و بهنگام طرح مسئله انجمنهای ایالاتی و ولایتی1 باو مراجعه کرده و خواهان انجام مخالفتهائی بود که چون طرز تفکر و روشی افراطی داشت ، با وی همکاری نکرد و از آن زمان خمینی با او از در مخالفت درآمد.
پس از آن دیگر با خمینی کاری نداشته و رابطه ای هم برقرار نکرده است.
بعقیده او خمینی عنصری است که به حال مملکت و ملت مضر است.
وی (شریعتمداری) که موجودیت خود را و مذهب شیعه را ملزوم بقاء مقام شامخ سلطنت میداند، براین باور است که کوششهای خمینی علیه نظام مملکتی، خطر حتمی برای موجودیت مذهب و ملت دارد و لذا او را تایید نمیکند.
اما در کنار این باور، ضمنا عقیده مند است که دولت در مبارزه با خمینی و اثرات وجودی او مرتکب اشتباهاتی شده است.
درج مقاله در روزنامه اطلاعات که شایع است توسط وزیر اطلاعات نوشته شده، کار نابجائی بود.
انتشار این مقاله سه اثر منفی مشخص داشت.
اول اینکه تحریک ساکن شد.
یعنی یک مسئله ساکت شده و تا حدودی آرام شده را بیهوده زنده کرد و در اطراف آن جنجال بوجود آورد.
دوم «حزب خمینی» و طرفداران او را تقویت کرد و پیوستگی آنها را تشدید و تحکیم نمود و سبب شد که بطور احساسی، هم هوادارانش افزوده شوند و هم آمادگی و تجری بیشتری برای حمایت از او پیدا کنند.
اثر منفی سوم این اقدام آن بود که مراجع بزرگ مذهبی شیعه را در محظور و تنگنا قرار دارد و آنها ناگزیر شدند علیرغم اعتقاد و تمایل خود و برای اسکات احساسات برانگیخته شده جمعی مردم عوام و متعصب، عکس العمل نشان دهند و اجبارا کاری کنند که در نهایت بسود او تمام شود.
به مورد مقاله مندرج در روزنامه اطلاعات باید مسئله اظهارات یکی دو نفر از سنارتورها در مجلس سنا در چهار یا پنج سال پیش را اضافه کرد که دفعتا علیه خمینی حرفهائی زدند و بعد فلسفی واعظ به پاسخگوئی به منبر نشست و دیده شد که اثرات منفی برای مملکت ببار آورد.
بعلاوه متعاقب حوادث اخیر قم با انجام تظاهرات از طرف حزب رستاخیز ملت ایران نشان داده شد که خمینی عملاً علیه مقام شامخ سلطنت تلاش می کند و وانمود گردید که اعتراضها و مخالفتها علیه شخص شاهنشاه است، در حالیکه باید وانمود می شدکه در این مسایل پای دولت در میان است نه مقام شامخ سلطنت.
اینگونه اقدامات در نهایت اثراتی دارد که نمیتوان آنها را در رابطه با مصالح ملی و موجودیت مملکتی نادیده گرفت.
آیت اله شریعتمداری در ادامه مطالب خود به بحث در باره اقدامات اصلاحی در مملکت پرداخت و با تاکید براین نکته که اقدامات انجام شده در سطح مملکت بسیار عظیم و اعجاب آور است، و در گذشته حتی یک یا دو مورد آن برای شکرگزاری و امتنان مردم در مدت درازی کفایت میکرد، اینکه چه شده که قاطبه مردم در قبال اینهمه کار انجام شده و این تحولات عظیم در شئون مختلف، بازهم ناراضی هستند؟ علت این امر میتواند آن باشد که در تمامی زمینه ها، روانشناسی مردم در نظر گرفته نمیشود و بعضی امور بجای خود انجام نمیگردد.
آیت اله شریعتمداری در توضیح این نکته مثال آورد که فی المثل در ایران شهرهای اردبیل و کاشان همواره بعنوان دو شهر سنتی و مذهبی شناخته شده است.
نمایندگان این دو شهر در مجلس شورایملی زن هستند.
طبیعی است انتخاب دو نفر زن بعنوان نماینده از دو شهر مذهبی و سنتی مسئله آزادی انتخابات را مخدوش می کند.
چنانچه مراد این است که بگوئیم تا بدرجه ای از ترقی رسیده ایم که زنان در امور اجتماعی دخالت مؤثر دارند، آیا بهتر نیست که فی المثل آنها را از تهران یا جاهای دیگر انتخاب کنیم تا محل بحث بوجود نیاید.
یا فرماندار شهر مذهبی مشهد را زن گذارده اند.
این نیز مسئله در خور توجهی است که بحث آفرین میباشد.
نکته دیگر همین مقاله روزنامه اطلاعات است.
خمینی را میتوان با بی اعتنائی، بی اعتبار کرد.
او در عراق است و اگر انگولک نشود، هرچه که او و ایادیش تلاش کنند، بازهم اثر وسیعی ندارد.
آیت اله شریعتمداری آنگاه به وقایع اخیر قم اشاره کرده و گفت قم یک مرکز علمی دینی است.
در این شهر نزدیک به یکهزار طلبه خارجی از ممالک مسلمان دیگر تحصیل می کنند.
اثر تیراندازی بسوی مردم و یا وانمود کردن تظاهرات بعنوان کوششهائی له و علیه مقام شامخ سلطنت، بازتاب نامناسب جهانی دارد.
مثال دیگر کوششهای هژبر یزدانی است که گفته میشود بهائی است و اقتصاد مملکت را در دست دارد و اخیرا هم سهامدار عمده بانک صادرات شده است.
نماینده ساواک در پاسخ به مطالب بالا توضیح داد که انتخابات آزاد بوده و اگر زن بعنوان نماینده انتخاب شده، دلیل نمیشود که انتخابات مخدوش تلقی شود، بدیهی است زنهای منتخب آراء بیشتری از رقبای خود داشته اند.
ماجرای تیراندازی پلیس در قم، مقابله با اخلال نظم بوده و این منطقی نیست که به مشتی اوباش اجازه داده شود، حتی به کلانتری حمله کنند و اسلحه مامورین را بگیرند و بعد شهر را به آشوب بشکند.
آیت اله شریعتمداری آنگاه از اینکه کمتر مقامات مؤثر دولتی باو اعتناء دارند و اخیرا مجبور شده مستدعیات خود را از طریق آیت اله خوانساری به شرفعرض برساند، ابراز گله مندی کرد و اضافه نمود که جمعی از طلاب خارجی مقیم قم و از جمله چهار نفر طلبه تایلندی از طرف مراجع انتظامی، مجبور به ترک ایران شده اند.
اینها در واقع مبشرین مذهب شیعه و مبلغین بنفع ایران خواهند بود.
چنانچه ترتیبی اتخاذ شود که آنها اجازه تحصیل تا خاتمه کار را بدست آورند، اقدام مفیدی میباشد.
آیت اله شریعتمداری براین نکته تاکید کرد که موجودیت مملکت، مذهب و خودش را ملزوم موجودیت شاهنشاهی میداند و آماده است که بسهم خود مجری منویات رهبری مملکت باشد.
او در پاسخ به این سئوال که چرا به مخبرین خارجی آمار مقتولین را پانزده نفر گفته، اظهار نمود که این بر اساس قرائن و شواهد است.
هنگامی که با ذکر اسامی مقتولین توضیح داده شد که تعداد این افراد فقط شش نفر بوده و ذکر این رقم از سوی آیت اله شریعتمداری ضمن اینکه مطلب نادرستی است، سبب انجام تبلیغات سوء میگردد، آیت اله شریعتمداری در پاسخ اظهار نمود، مخبرین خارجی خود درخواست کرده بودند و منهم قطعا بآنها نگفتم و رقم را حدودا 15 نفر بیان داشتم.
در خاتمه این دیدار آیت اله شریعتمداری ابزار خشنودی کرد و درخواست داشت که در مورد طلاب خارجی بررسی و تجدید نظر شود.
وی اضافه کرد بدلیل آنکه مردم، مسئولین انتظامی و امنیتی فعلی در قم را عامل حوادث اخیر میدانند، میل ندارند با آنها تماسی داشته باشد و ترجیح میدهد این تماس با مقامات مرکزی باشد.
توضیحا باستحضار میرساند که متن اظهارات خمینی که اخیرا در یک سخنرانی در اوایل بهمن ماه گفته بود باطلاع آیت اله شریعتمداری رسید و او ضمن تایید اینکه اینگونه سخنان از ناحیه این شخص بعید نیست، افزوده، اخیرا خمینی اعلامیه ای داده و متذکر شده که روحانیون ایران بیهوده سخن از قانون اساسی میگویند.
این قانون اساسی بدلیل اینکه وجود مقام سلطنت را تثبیت می کند مورد تایید نیست.
1 ضمنا همانطور که مقرر شده بود، عین متن مذکور جهت اطلاع آیت اله خوانساری نیز ارسال شده و بنا به اظهار پسرش، مشارالیه پس از مطالعه متن اظهارات خمینی، بشدت ناراحت شده و طی 24 ساعت گذشته سکوت کرده و بعلت ناراحتی زیاد حتی کسی را نپذیرفته و اظهار نظری نیز در این مورد ننموده است.
2
توضیحات سند:
1ـ اعتراضات روز هجدهم دی ماه طلبه ها و دیگر گروههای اجتماعی قم و ادامه آن در روز نوزدهم دی ماه که از طرف مأموران رژیم شاه به خون کشیده شد.2ـ در این اعلامیه آمده بود: «اخیرا در روزنامه های ایران قلمهایی به کار افتاده و مقالاتی نوشته شده است که متضمن توهین به مقام شامخ روحانیت و انکار بعضی از احکام مسلمه اسلام است و این قلمهای کذایی که در نفی و اثبات پاره ای از مسائل دینی که به هیچ وجه صلاحیت دخالت در احکام اسلامی را نداشته و ندارند موجب جریحه دار شدن احساسات و باعث ناراحتی و تشنج گردیده و به دنبال آن اجتماعاتی در شهر قم به عنوان اظهار مخالفت و اعتراض به این نسخ نوشته ها به راه افتاد ولی مع الوصف مامورین در مقابل افرادی بی دفاع و بی پناه دست به تیراندازی گشودند و چندین نفر را به ناحق و بی دفاع کشتند ...
» 3ـ خلاصه این سخنرانی در سند روز 2 /11 /56 تحت عنوان «وقایع مربوط به حوادث اخلالگرانه طلاب علوم دینی و متعصبین مذهبی در شهر قم» در این کتاب آمده است.
این سخنان به جهت مخالفت غیر قابل انتظار، مورد توجه ساواک قرار گرفت.
4ـ مصاحبه نمایندگان رسانه های گروهی با آقای شریعتمداری در تاریخ 28 /10 /56 روی داد که در اسناد مربوط به همین روز مورد اشاره قرار گرفته است.
5ـ محمود معینی.
1ـ منظور پیام حضرت امام (ره) به مناسبت حادثه خونین 19 دی قم است که خلاصه آن در سند ساواک به تاریخ 2 /11 /56 آمد.
2ـ تمایل ساواک به نشان دادن پیام امام خمینی (ره) به آقایان خوانساری و شریعتمداری به دلیل مزاج غیر سیاسی آنان بود و از آنجا که حضرت امام در این پیام با صراحت به آنانی که از قانون اساسی رژیم دم می زدند گفتند، از این طریق به رژیم سلطنتی صحه نگذارند، ساواک مایل بود نظر ایشان را علیه امام هرچه بیشتر تهییج کند.
3ـ عباسی که از خویشان نزدیک آقای شریعتمداری بود با سازمان اطلاعات و امنیت رژیم شاه همکاری صمیمانه داشت.
4ـ ولایت فقیه: کتاب ولایت فقیه نوشته حضرت امام خمینی(ره) است که حاوی زیربنای فکری و فلسفه برپایی حکومت اسلامی است.
حضرت امام در این کتاب مبانی نظری حکومت و ولایت خداوند از طریق معصومین و فقها را ارائه کرده اند.
کتاب، حاصل سلسله درسهای ایشان در نجف اشرف است که به وسیله عده ای از شاگردان جمع آوری و پس از ویرایش حضرت امام منتشر شده است.
1ـ در سال 1341 در طرح انجمنها ایالتی و ولایتی که در هیأت دولت به تصویب رسید، قید اسلام از شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان برداشته شد و مراسم سوگند به امانت و صداقت به جای قرآن، کتاب آسمانی آورده شد.
امام خمینی (ره) که ریشه این لایحه را در حذف تدریجی مبانی اسلام می دیدند با آن مخالفت کردند.
این مخالفت در نهایت منجر به لغو این لایحه شد.
1ـ اشاره دارد به سخنرانی حضرت امام خمینی در تاریخ 1 /11 /56 و نیز پیام ایشان در روز بعد (2 /11 /56) به مناسبت حادثه 19 دی قم که به ملت ایران دادند.
2ـ صفحه اول این بولتن ویژه که شماره 8278 /312 و تاریخ 17 /11 /36 را روی خود دارد، در اینجا نیامده است.
عنوان این بولتن ویژه «اظهارات آیت اله شریعتمداری در ملاقات با نماینده ساواک» است.