سلام بر دوستان عزیز آقای حائری، آقای حقانی، آقای خسروشاهی، آقای رشیدپور، آقای شبستری، آقای شهاب، آقای قربانی، آقای مسعودی، آقای مصباح، آقای نیری، آقای‌هاشمی و آقای یزدی
تاریخ سند: 16 تیر 1344
سلام بر دوستان عزیز آقای حائری، آقای حقانی، آقای خسروشاهی، آقای رشیدپور، آقای شبستری، آقای شهاب، آقای قربانی، آقای مسعودی، آقای مصباح، آقای نیری، آقای‌هاشمی و آقای یزدی
متن سند:
بسمه تعالی0416
سلام بر دوستان عزیز آقای حائری، آقای حقانی، آقای خسروشاهی، آقای رشیدپور، آقای شبستری، آقای شهاب، آقای قربانی، آقای مسعودی، آقای مصباح، آقای نیری، آقای‌هاشمی و آقای یزدی
نزدیک شش ماه است که از دیدار شما، انس با شما تماس مرتبی که در جلسات بحث ولایت با بیشتر شما دوستان گرامی داشتم محرومم. خیلی زودتر از این می‌خواستم نامه‌یی دسته جمعی به شما رفقای عزیز بنویسم. ولی فکر می‌کردم نخست موفق می‌شوم برای یک یک نامه دوستانه جداگانه بنویسم و به این وظیفه یک مسافر دور شده از محفل عمل کنم. حالا که این نامه را می‌نویسم می‌بینم این توفیق نصیب نشده. پس نخست از این که نتوانسته‌ام به این وظیفه دوستی عمل کنم از یک یک شما عذرخواهی می‌کنم.
در این سفر چه در برخورد با همفکرانمان در حوزه نجف چه در برخورد با برخی از مردم کشور‌های اسلامی سر راه، اجازه بدهید «کشورها» را همین جا اصلاح کنم «بلاد اسلامی» سر راه، و چه در برخورد با نیاز مندان اروپا نشین یا اروپا گرد، به ضرورت قاطع کاری که شروع کرد‌ه‌ایم بیشتر ایمان پیدا کرده‌ام، همه جا این ضرورت به چشم می‌خورد: از نو شناختن اسلام بر مبنای تحقیق علمی هر چه کاملتر، توجه به مسائل هر چه زنده‌تر.
همان گونه که در ایران مکرر عرض می‌کردم: این کار، مادر همه کار‌های دیگری است که ما ضرورت انجام یک یک آنها را درک می‌کنیم. اتفاقاً مسأله‌یی را هم که شروع کرد‌ه‌ایم مادر بسیاری از مسائل، به خصوص مسائل نو، است. حقیقت این که برخی مسائل داریم که نسبت به اصل مسأله ما یعنی مسأله ولایت، تقدم رتبی دارد. یعنی از مبانی بحث و تحقیق در مسأله ولایت است. ولی ما این مسائل را هم ضمیمه کار خود کردیم. نه تنها این گونه مسائل بلکه بسیاری از مسائل مهم بخواهیم یا نخواهیم در میدان اصلی کار ما آمده است. و باز برخورد‌های این سفر تأیید می‌کرد که مسأله ولایت با آن عرض عریض که ما برایش در نظر گرفته‌ایم. و مسائل دیگر که در میدان آن آمده در ردیف اول مسائل اسلامی است که نسبت به حل و پاسخ قاطع و جامع و روشن به آن ابراز علاقه وافر می‌شود.
نمی‌دانم شما دوستان و همکاران عزیز نیز در این مدت تشخیص مطابق آنچه عرض کردم نمی‌دانم شما دوستان و همکاران عزیز نیز در این مدت تشخیص مطابق آنچه عرض کردم داشته‌اید یا نه. بسیار شائقم که نظر موافق یا مخالف یا بی تفاوت یک یک آقایان را بدانم. در این مدت کار خود را بر طبق قراری که با دوستان گذاردیم انجام داده‌ام. جلد اول کامل ابن اثیر، مربوط به قبل از اسلام چندی پیش پایان یافت و مدتی است جلد دوم را که از زندگانی رسول اکرم (ص) شروع می‌شود در دست دارم. در این جلد، به خصوص در این قسمت مربوط به پیغمبر مطالب یادداشت کردنی فراوان هست و چند روز پیش من نزدیک به دو ساعت کار کردم و بعد متوجه شدم که بیش از شش صفحه آن را.... اتفاق پیش از آن که جلد اول و دوم کامل را از کتابخانه دانشگاه برایم بیاورند. کتاب «محمد پیغمبری که باید او را شناخت» را مطالعه کردم. این کتاب را سابقاً دیده بودم و مروری هم روی آن کرده بودم ولی این بار با دقت بیشتر و به منظور توجه به نکات مورد نظر در بحث ولایت آن را مطالعه کردم. مطالعه این کتاب با آن که کم و بیش نقطه‌‌های ضعف هم دارد، مرا به نکات جالبی متوجه کرد. به دوست عزیزمان آقای حقانی در نامه‌یی که به مناسبت مسائل مربوط به مدرسه نوشتم این نکته را یادآور شدم و از ایشان خواهش کردم که این مطلب را با دوستان در میان گذارند تا حالا که تقریباً همه به بررسی پیامد تاریخی بحث ولایت مشغولیم همه این کتاب را خوانده باشیم و از تنبهاتی که با مطالعه آن پیش می‌آید استفاده کنیم.
امیدوارم کتاب «کامل» را تا پایان این سال تمام کنم و بعد به بررسی کتب حدیث بپردازیم.
از نامه‌‌های برخی از رفقا که رسیده چنین استفاده می‌شد که بیشتر رفقا کار خود را ادامه داده‌اند و به این ترتیب امید می‌رود که یادداشت‌های بسیار تهیه و نزد دوست عزیز آقای مصباح جمع شده باشد.
اگر در آینده، کتابی مورد نیاز رفقا باشد که خودشان نداشته باشند باز زحمت آن با آقای مصباح است که تهیه بفرمایند.
پیشرفت کار‌های اینجا کم و بیش خوب است و امیدوارم در حداقل وقت موفق شوم پایه قابل دوامی برای کار دعوت اسلامی از مرکز هامبورگ برای اروپا بگذارم و از این جهت نقطه اتکائی برای من و همه کسانی که به این هدف علاقمندند فراهم گردد.
اگر دوستان برنامه‌یی طرح کنند که لااقل ماهی یکبار به عنوان جلسه بحث ولایت دور هم جمع شوند و تنبهات جدیدی را که ضمن بررسی یک ماهه برایشان دست داده در اختیار هم بگذارند و پیرامون آنها بحث و انتقاد کنند کاری بس سودمند و در هموار کردن راه برای مرحله نهایی کار، مرحله تحقیق و نگارش، مؤثر خواهد بود.
از خدای متعال برای همه شما رفقای عزیز توفیق می‌طلبم و امیدوارم مرا نیز در این توفیق سهیم سازد.
والسلام علیکم و رحمه اله برکاته
محمد حسینی بهشتی ۱۶/۴/۴۴