با ارسال عین مشروحه آقای محمدعلی کاوه
تاریخ سند: 25 مهر 1329
با ارسال عین مشروحه آقای محمدعلی کاوه
متن سند:
از: مجلس سنا تاریخ: 25 /7 /1329به: وزارت جنگ شماره: 3330
با ارسال عین مشروحه آقای محمدعلی کاوه در شکایت از آقای سرهنگ ستاد علی کیا رئیس مرزبانی، خواهشمند است دستور فرمایید مراتب را دقیقاً مورد رسیدگی و تحقیق قرار داده و ضمن اعاده عین نامه مزبور، مجلس سنا را از نتیجه آگاه سازند.1
رئیس مجلس سنا
سیدحسن تقی زاده2
رکن 2 . موضوع رسیدگی و به سرهنگ کیا مراجعه، نتیجه را گزارش. 28 /7 /29
توضیحات سند:
1. ریاست رکن دوم ارتش، سرتیپ مظهری طی نامه شماره 12050 - 6 /8 /29 ، نامه‌ی مجلس سنا را برای سرهنگ علی کیا ارسال نمود. بخش ضمائم که مشارالیه طی شماره 25672/م - 8 /8 /1329 در پاسخ نوشت: «اصل این نامه توسط جناب آقای دکتر مصدق برای امور مرزبانی فرستاده شده و به شرح رونوشت پیوست جواب آن طی شماره 19784/مرزبانی - 22 /6 /29 صادر شده است.» بخش ضمائم و براساس آن، وزارت جنگ طی شماره 12422 /21283 - 17 /8 /29 به ریاست مجلس سنا پاسخ داد: «به استحضار می‌رساند شاکی به علت شرارت در منطقه وسیله کمیسیون امنیت به 6 ماه تبعید از محل محکوم شده و سرهنگ ستاد علی کیا دخالتی در این امر ندارد.» بخش ضمائم2. سیدحسن تقی‌زاده، فرزند سیدتقی اردوبادی در شهریور 1256 ش در تبریز به دنیا آمد. در دارالفنون تهران تحصیل کرد و از جوانی رشته‌های مختلف تحصیلی را در کنار زبان‌های عربی و انگلیسی فراگرفت. او با عضویت در تشکیلات فراماسونری و با توجه به نفوذ گسترده‌ی آن در بین منورالفکران ایرانی و خصوصاً مشروطه‌خواهان در جنبش مشروطه نقش فعالی را ایفا کرد. تقی‌زاده در اکثر دوره‌های اولیه‌ی مجلس شورای ملی به نمایندگی انتخاب شد. وی از عوامل دستگیری و محاکمه و شهادت شیخ فضل‌الله نوری بود. تا قبل از مشروطه وی سفرهای زیادی به اروپا داشت و در خلال جنبش مشروطه مجری سیاست انگلستان شد. هنگام به توپ بستن مجلس توسط نیروهای محمد علیشاه به سفارت انگلیس پناه برد و چون رژیم محمد علیشاه قصد جان وی را کرده بود، مسئولان سفارت او را تحت نظر از کشور خارج کردند. تقی‌زاده ابتدا به قفقاز و سپس به وین، پاریس، لندن و دیگر شهرهای اروپا رفت. پس از سرنگونی حکومت محمد علیشاه وی به تهران بازگشت و در انتخابات دوره‌ی دوم مجلس به وکالت برگزیده شد. وی در آن زمان در مجلس به حزب دمکرات که طرفدار سیاست اصلاحات و محو نفوذ روسیه در ایران بودند، پیوست. این حزب که مورد حمایت انگلیس بود، نقش مؤثری در مبارزه با نفوذ روحانیت در داخل و خارج مجلس ایفا کرد. تقی‌زاده یک بار نیز در مجلس دوم از سوی مراجع نجف تکفیر شد. او به دلیل جاه‌طلبی مورد نفرت رهبران نهضت مشروطه قرار گرفت و در سال‌های قبل از جنگ جهانی اول به دلیل تنفر عمومی مردم از ایران خارج شد و به کشورهای آمریکا، انگلیس، فرانسه، هلند و آلمان غربی رفت. تقی‌زاده پس از انقراض سلسله‌ی قاجاریه و اوایل حکومت رضاخان در 1307 والی خراسان شد و تا تیر ماه سال بعد در این سمت ماند. سپس از شهریور 1308 تا فروردین 1310 سفیر رضاخان در انگلیس شد. وی در مرداد 1310 به سمت وزیر دارایی منصوب شد و در این سمت با امضای «قرارداد دارسی» در خرداد 1312 سلطه بریتانیا را بر منابع نفتی و سرمایه‌های ایران استمرار بخشید. این معاهده وی را به شدت بدنام ساخت، به گونه‌ای که از دی همان سال با سمت سفیر ایران در فرانسه از ایران خارج شد و تا مرداد سال بعد در این سمت باقی ماند. او تا سال 1320 سرپرستی هیات‌های اعزامی ایران به کنفرانس‌ها و مجامع اروپایی و جهانی را عهده‌دار گردید. در زمان محمدرضا پهلوی بار دیگر به عنوان سفیر ایران عازم لندن شد و تا سال 1326 در این سمت باقی ماند، سپس به تهران بازگشت و وارد مجلس پانزدهم شد. تقی‌زاده با تاسیس مجلس سنا در 1328 ریاست آن را به عهده گرفت و در جریان حوادث ملی شدن صنعت نفت و خلع ید از بریتانیا و انحلال شرکت نفت ایران و انگلیس در 1329 بیش از پیش چهره‌ی وابسته خود را به مردم نشان داد. با سرنگونی حکومت مصدق در کودتای 28 مرداد 32 و بازگشت شاه به کشور، مجدداً مجلس سنا تأسیس و تقی‌زاده به ریاست آن برگزیده شد.
او سپس به دلیل افشا شدن اسامی و اسرار فراماسون‌های ایران توسط ساواک که برای تضعیف نفوذ انگلیس و تقویت نفوذ آمریکا صورت گرفت، به بهانه‌ی کهولت سن خانه‌نشین شد. وی که از اعضای فعال فراماسونری و از مؤسسان لژ بیداری ایرانیان بود، سرانجام در 17 بهمن 1348 در 92 سالگی درگذشت. سیدحسن تقی‌زاده از طرفداران وابستگی ایران به سیاست‌های انگلستان در جریان مشروطیت و پس از آن به حساب می‌آید.
ر. ک: سیدحسن تقی‌زاده به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی و مشاهیر سیاسی قرن بیستم، احمد ساجدی، ص 131.