تاریخ سند: 20 دی 1356
پیرو شماره: 5657/21 ـ 20/10/36
متن سند:
شماره: 5668 /21 تاریخ: 20 /10 /2536[1356] 13561020
از: سازمان اطلاعات و امنیت قم
به: مدیریت کل اداره سوم
پیرو شماره: 5657 /21 ـ 20 /10 /36
وقایع روز جاری به شرح زیر به عرض میرسد:
1ـ حدود 0800 صبح روز جاری آیتاله گلپایگانی در بیمارستان گلپایگانی حاضر و از مجروحین عیادت نموده است.
2ـ اعلامیهای به امضاء جوانان مسلمانان مبنی بر تشکر و سپاسگزاری از بازاریان که به حمایت از تظاهرکنندگان بازار را تعطیل کردهاند پلیکپی شده و در مدرسه خان و بازار توزیع گردیده است.
3ـ شایع بوده که عدهای از متعصبین مذهبی از حومه قم جهت کمک به تظاهرکنندگان به شهر خواهند آمد که مراتب به ژاندارمری اعلام گردید لکین تاکنون خبر مزبور مورد تائید قرار نگرفته است.
4ـ تلفنهای ناشناسی به بانک ملی ـ دادگستری و آموزشی و پرورش شده مبنی بر اینکه کارمندان را مرخص کنید زیرا در ادارات مذکور بمب نصب گردیده و اضافه شده که از شهربانی تلفن میکنیم.
5ـ تحریکات شدیدی بوسیله شیخمحمد یزدی مبنی بر راهپیمائی و ترک نماز آیات و تعطیل بازار شهرهای آذربایجان و اصفهان به حمایت از روحانیون و تلگرافی وسیله شریعتمداری و گلپایگانی (توضیح اینکه آیتاله گلپایگانی به اصفهان و شریعتمداری به تبریز تلگراف کند.)
6ـ مجمع آیات در منزل آیتاله شریعتمداری به منظور اتخاذ تصمیم در زمینه وقایع اخیر که آن جلسه هنوز درحال تشکیل است.
7ـ به قرار اطلاع تائید نشده قرار است مهندس بازرگان1 جهت رسیدگی به وضع کشتهشدگان و مجروحین وقایع اخیر قم با نماینده صلیب سرخ بینالمللی در تهران تماس حاصل نمایند.
8ـ تجمع حدود 1000 نفر در جلوی هر یک از بیمارستانهای نکویی ـ کامکار و گلپایگانی به منظور اخذ جنازههای مقتولین که با مداخله پلیس متفرق گردیدهاند.
9ـ درحال حاضر حدود 200 نفر در کوچههای اطراف منزل آیتاله گلپایگانی تجمع و مبادرت به دادن شعارهای مضره نمودهاند و از گلپایگانی درخواست تحویل جنازههای مقتولین را مینمایند. و به محض مواجه با پلیس در کوچه فرعی متفرق و مجدداً اجتماع مینمایند این عمل تاکنون بیش از ده نوبت تکرار گردیده است.
10ـ سه برگ اعلامیه تحت مضامین
1ـ فردا ساعت 0800 بازار تهران را فراموش نفرمائید.
2ـ بعدازظهر روز جاری در منزل شیخ حسین نوری جمع شوید.
3ـ از الساعه به منزل آیتاله گلپایگانی مراجعه نمائید که این سه نوع اعلامیه در مدرسه خان و بعضی نقاط دیگر الصاق گردیده است.
11ـ تعداد تظاهرکنندگان درحال حاضر بطور موضوعی عمل مینمایند متجاوز از 5000 نفرند.
12ـ وسیله مأمورین انتظامی تا این ساعت (1300) دو نفر طلبه مظنوناً بازداشت گردیدهاند.
13ـ کلیه مغازههای واقع در بازار و اغلب مغازههای خیابانهای قم طی روز جاری تعطیل بوده است.
14ـ طی روز جاری پلیس جهت مقابله با تظاهرکنندگان منحصراً از گاز اشکآور استفاده و تا این ساعت تیراندازی به عمل نیامده و تلفاتی گزارش نشده است.
15ـ نماز آیات ظهر روز جاری برگزاری نگردید.
رئیس سازمان اطلاعات و امنیت قم ـ معینی
در پرونده 9292 بایگانی شود ... 22 /10 /36
توضیحات سند:
1. مهدى بازرگان در سال 1278 ﻫ ش در تبریز به دنیا آمد. وى جزو اولین کسانى است که پس از اتمام دوران متوسطه در تبریز و تهران براى ادامه تحصیلات عالى به فرانسه عزیمت نمود و در رشته مهندسى ترمودینامیک تحصیلات خود را به پایان برد. مهندس بازرگان پس از بازگشت به ایران به عضویت کادر علمى دانشگاه تهران نایل گردید. وى فعالیت سیاسى خود را از جبهه ملى آغاز نمود. در دوران نخستوزیرى دکتر محمد مصدق ریاست شرکت ملى نفت ایران و بعد سازمان آب تهران را عهدهدار گردید. پس از تعطیلى و توقف کار جبهه ملى اول با سقوط دکتر مصدق بر اثر کودتاى 28 مرداد 1332 از جمله کسانى بود که جبهه ملى دوم را تاسیس نمود. وى به همراه مرحوم آیتالله طالقانى، دکتر یدالله سحابى، رحیم عطایى، منصور عطایى، عباس سمیعى و حسن نزیه از جبهه ملى دوم کناره گرفته و نهضت آزادى ایران را تأسیس نمودند. در سال 1342 سران نهضت آزادى دستگیر و مهندس بازرگان و آیتالله طالقانى به 10 سال زندان محکوم شدند. لیکن پس از سپرى شدن شش سال مهندس بازرگان آزاد گردید. مهندس بازرگان در سال 1356 به اتفاق جمعى از سیاسیون و حقوقدانان نظیر کریم سنجابى، ناصر میناچى، حسن نزیه و ... جمعیت دفاع از آزادى و حقوق بشر را تأسیس کردند. لذا از طرف گروه انتقام که ساخته و پرداخته رژیم شاه بود بمبی در مقابل درب منزل وى منفجر شد. قبل از پیروزى از طرف امام در راس هیئتى به آبادان رفت تا جریان اعتصاب کارگران نفت را بر علیه رژیم که کمر آن را در بعد اقتصادى شکسته بود سامان بهتر و بیشترى دهد و به مسائل آنان رسیدگى کند. وى همچنین سفرى به پاریس نمود تا حضرت امام را از طرح شعار «شاه باید برود» منصرف کند، چه به اعتقاد او طرح شعار رفتن شاه با برخوردارى از ارتش و ساواک پشتیبانى آمریکا را شعارى مناسب و راهکارى عملى نمىدانست. آقاى بازرگان پس از پیروزى انقلاب اسلامى از سوى امام(ره) به عضویت شوراى انقلاب درآمد و با پیشنهاد اعضاى شورا به امام(ره) از طرف ایشان مسئولیت تشکیل دولت موقت که اولین دولت اسلامى پس از پیروزى انقلاب بود را بر عهده گرفت. دولت موقت مهندس بازرگان به دلیل اتخاذ روشهاى غیرانقلابى به خصوص اتخاذ مواضع مخالف با تسخیر لانه جاسوسى آمریکا و نیز اصرار بر انحلال مجلس خبرگان و ردّ این پیشنهاد از سوى امام از کار استعفا داد که بلافاصله مورد پذیرش امام واقع گردید. او در نخستین دوره مجلس شوراى اسلامى از سوى مردم تهران به مجلس راه یافت. مهندس بازرگان در تاریخ 30 /10 /1373 در تهران درگذشت.
منبع:
کتاب
آیتالله العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک صفحه 349