درباره: رهبران اقلیت‌های مذهبی
تاریخ سند: 15 شهریور 1346
درباره: رهبران اقلیت‌های مذهبی
متن سند:
از: 321 تاریخ:15 /6 /1346گزارش
درباره: رهبران اقلیت‌های مذهبی
محترماً در اجرای اوامر صادره، اسامی رهبران و شخصیت‌های اقلیت‌های مذهبی ذیلاً به عرض می‌رسد که در صورت تصویب کلیه و یا برخی از آنها انتخاب و به بخش تشریفات ساواک معرفی تا در روز فرخنده چهارم آبان1 و اعیاد رسمی به حضور شاهنشاه آریامهر شرفیاب شوند.
1. آقای سواک ساگینیان.2 نماینده ارامنه جنوب در مجلس شورای ملی
2. آقای گالیک هواگینیان . نماینده ارامنه مرکز و شمال در مجلس شورای ملی
3. اسقف ارتاک[آرداک] مانوکیان.3 رهبر مذهبی ارامنه تهران
4. خاخام یدیدیا شوفط.4 رهبر مذهبی یهودیان
5. جمشید کشفی.5 نماینده سابق یهودیان در مجلس شورای ملی
6 . لطف الله حی.6 نماینده فعلی یهودیان در مجلس شورای ملی
7. ارباب رستم گیو.7 رئیس سابق انجمن زرتشتیان
8. دکتر فرهنگ مهر . رئیس فعلی انجمن زرتشتیان
9. اسفندیار یگانگی.8 نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی
10. ژزف شیحون . رهبر مذهبی آشوریها و کلدانیها
11. دکتر ویلسون بیت منصور.9 نماینده آشوریها و کلدانیها در مجلس
12. بهرام داوید خانیان . رئیس انجمن ارامنه
توضیحات سند:
1. رژیم شاهنشاهی در روز چهارم آبان سالروز تولد شاه، دستور می‌داد شهرها را چراغانی کنند و کسبه مجبور بودند بر سردر مغازه‌های خود پرچم کشور را بیاویزند. محصلان جوان را به استادیوم‌های ورزشی می‌بردند و در آنجا آنان را به رقص و پایکوبی و حرکات ورزشی وامی‌داشتند. در این روز معمولاً شاه و خانواده‌اش در استادیوم امجدیه (شهید شیرودی فعلی) حاضر می‌شدند و برنامه‌هایی را که دختران و پسران، بویژه دختران دانش‌آموز و ورزشکاران باستانی و دانشجویان دانشگاه پلیس اجرا می‌کردند تماشا می‌کردند و در پایان نیز مراسم آتشبازی برپا می‌شد. در سالروز تولد شاه هیئت دولت، سران ارتش و سایر سردمداران رژیم و نیز سفرای خارجی برای تبریک به حضور شاه پذیرفته می‌شدند. شاه آخرین سالروز تولدش را در کاخش، هنگامی که مردم ایران یکپارچه علیه او برخاسته بودند و بر او نفرین می‌فرستاند، در محیطی مملو از اضطراب جشن گرفت!2. سواک ساگینیان فرزند سهراب خان، در سال 1300ش به دنیا آمد. پس از تحصیلات ابتدایی و متوسطه، در رشته حقوق در دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد و پس از آن به عنوان وکیل دادگستری به فعالیت قضائی مشغول شد.
وی که از اعضای هیئت مدیره و صاحب امتیاز باشگاه ورزشی آرارات تهران بود، از دوره نوزدهم تا دوره بیست و چهارم در مجلس شورای ملی حضور داشت که در دوره نوزدهم به عنوان نماینده ارمنیان و آشوریان آذربایجان و در دوره‌های بعد، نماینده ارمنیان جنوب بود.
وی در زمان حضور در مجلس، عضو و منشی دائم کمیسیون آموزش و پرورش و عضو کمیسیون شکایات بود و در طول این سالها 11 نشان حکومتی دریافت کرد. ساگینیان در سال 1382ش در آمریکا از دنیا رفت.
3. آرداک مانوکیان، اسقف اعظم ارمنی‌های تهران در سال ۱۳۱۰ش در بیروت به دنیا آمد. بعد از فراگیری علوم دینی در مدرسه مذهبی کیلیکیه و کسب مقامات مذهبی، به لوزان سوئیس رفت و از دانشگاه الهیات لوزان فارغ‌التحصیل شد و به مقام‌های عالی کلیسایی نائل گردید.
وی در سال ۱۳۳۸ش به عنوان رهبر دینی ارمنی‌های تهران منصوب شد و در طی دوران خدمت، کلیساهای مختلفی در تهران و رشت احداث کرد.
آرداک مانوکیان ضمن تدریس در رشته زبان و ادبیات ارمنی در دانشگاه تهران، به فعالیت‌های تألیفی نیز مشغول بود و 24 عنوان کتاب به رشته تحریر در آورد.
وی که در بهمن ماه سال 1357ش در مدرسه علوی با امام خمینی (ره) دیدار کرده بود، در سال ۱۳۷۸ش در تهران از دنیا رفت.
4. یدیدیا شوفط در سال 1287ش در کاشان به دنیا آمدند. خانواده او، کمی پس از جنگ جهانی دوم از کاشان به تهران آمدند. پدر و پدرانش خاخام بودند و او نیز راه آنان را ادامه داد و در زمانی رهبر روحانی یهودیان ایرانی تبار در جهان بود و در جریان تشکیل دولت غاصب اسرائیل که یهودیان بسیاری از ایران راهی فلسطین اشغالی شدند، محمدرضا پهلوی را به پذیرش یهودیان فراری از عراق متقاعد نمود.
وی که از دیدار کنندگان با موشه کاتساو (قصاب)، هشتمین رئیس جمهور فلسطین اشغالی بود، پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1358 ش به بهانه معالجه راهی آمریکا شد و در آنجا سکنی گرفت و در سال 1384ش در لس‌آنجلس از دنیا رفت.
5. جمشید کشفی در سال 1291 ﻫ ش متولد شد. وی سالها نقش رهبری و پیشوایی اقلیت کلیمی را در ایران بر عهده داشت و تمام انجمن‌های فرهنگی و بهداشتی خیریه متعلق به کلیمیان را در ایران رهبری می‌کرد. کشفی نمایندۀ دورۀ 21 اقلیت کلیمیان بود. وی در بهار 1366 در 75 سالگی درگذشت.
(روزنامۀ نهیب آزادی، شماره 10، 1339 ش)
6. لطف‌الله حَی در سال 1296ش در محله عودلاجان تهران به دنیا آمد. در دوره‌های 22 و 23 مجلس شورای ملی نماینده کلیمیان و عضو شورای مرکزی حزب ایران نوین بود که در جریان سوءاستفاده در اداره اصلاحات ارضی قزوین و به تصرف در آوردن اراضی قزوین از اعضای اصلی باند به شمار می‌رفت. وی در تشکیلات فراماسونری نیز از اعضای برجسته لژهای پهلوی و دانش بود که در زمان اوج گیری پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357ش به آمریکا گریخت و در آنجا به همراه تعدادی از دوستانش، حزب جمهوری خواه را راه اندازی نمود و در سال 1397ش در لس آنجلس از دنیا رفت.
7. رستم گیو معروف به ارباب رستم، در سال 1267ش در یزد به دنیا آمد. پدرش شاهپور، بازرگانی بود که با هندوستان تجارت می‌کرد.
ارباب رستم، تحصیلات ابتدایی را در مدرسه کیخسروی یزد به انجام رساند و زبان انگلیسی را در مدرسه مرسلین (مبلغین مسیحی انگلیسی) فرا گرفت. در سال ۱۲۸۷ش راهی تهران و به کار تجارت مشغول شد. پس از مدتی به اروپا رفت و در مدت چند سال که در آنجا بود، در رشته تجارت تحصیل کرد و دیپلم گرفت. وی پس از بازگشت به تهران، کار تجارت را پی‌گرفت و همچنین به عضویت شورای بلدیه شهر تهران انتخاب شد. او از جمله افرادی بود که به ارباب کیخسرو، رئیس انجمن زرتشتیان و نماینده آنان در مجلس شورای ملی نزدیک؛ و در حقیقت مشیر و مشار او بود و پس از درگذشت او در سال 1319ش، رئیس انجمن زرتشتیان تهران شد و در بحبوحۀ اشغال ایران در سال 1320ش، به جای ارباب کیخسرو، نماینده مجلس شورای ملی شد که این نمایندگی تا شش دوره ادامه یافت و پس از آن در دوره چهارم مجلس سنا در سال 1342ش، به آن مجلس راه یافت.
ارباب رستم گیو نیز در بحبوحه انقلاب اسلامی و چند ماه پس از پیروزی آن، با سرمایه‌ای هنگفت راهی آمریکا شد و در آنجا بنیاد خیریه گیو را با صرف مبلغ چهار میلیون دلار با هدف ساخت مراکز خیریه زرتشتیان در سراسر جهان راه‌اندازی کرد. وی در ۱۵ مهر ۱۳۵۹ در سن ۹۲ سالگی در ایالت کالیفرنیا از دنیا رفت.
8. اسفندیار یگانگی، نمایند‌ی اقلیت زرتشتیان در دوره‌های 20 تا 23 مجلس شورای ملی بود. وی در سال 1287 ﻫ ش متولد شد. لیسانس خود را در رشتۀ علوم مالی و اقتصادی از کالج آمریکایی تهران اخذ کرد و دکترا را از دانشگاه کلمبیای آمریکا دریافت داشت. مؤسسۀ بهره‌برداری از گاز و نفت و شرکت ایرانی برای حفر چاه‌های نفت را برای نخستین بار در ایران تأسیس کرد. او ریاست انجمن زرتشتیان و عضویت و ریاست روتاری مرکزی (تهران ) را عهده‌دار بود و همچنین عضویت آکادمی علوم سیاسی آمریکا را داشت. یگانگی سرانجام در مهر 1351 در آمریکا درگذشت.
(روزنامۀ اطلاعات، شمارۀ 13911، 1351)
(سالنامۀ کشور ایران، 1350 ش، ص 771)
9. ویلسون بیت‌منصور در سال ۱306ش در روستای قراجلوی از توابع شهر ارومیه به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در زادگاهش و متوسطه را در شهر ارومیه و تحصیلات عالیه را در رشته پزشکی دانشگاه تهران به پایان رساند و سپس راهی آمریکا شد و در رشته زنان و زایمان تخصص گرفت. در سال 1338ش، در آمریکا با همسرش دکتر ربکا بیت‌الخاص که او هم اهل ارومیه بود، ازدواج کرد و هر دو به ایران بازگشته و به طبابت مشغول شدند.
بیت منصور که از دوران دانشجویی در مجامع فرهنگیان آشوریان شرکت فعال داشت، در بحبوحۀ ملی شدن صنعت نفت در سال 1329ش، سازمان فرهنگی جوانان آشوری را راه اندازی کرد و به چاپ کتاب به زبان آشوری پرداخت. در سال 1346ش نماینده مجلس شورای ملی شد که این عضویت تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داشت. وی که از سال 1347ش اقدام به انتشار روزنامه آشور نموده بود، یک سال پس از آن نیز در دومین کنگره جهانی آشوریان در لندن شرکت کرد و به عنوان دبیرکل اتحادیه جهانی آشوریها و کلدانیها انتخاب شد.
او که دارای نشان همایون نیز بود، در سال 1388ش از دنیا رفت.