گزارش ویژه اطلاعات خارجی و فعالیت ایرانیان مقیم خارج از کشور
گزارش ویژه اطلاعات خارجی و فعالیت ایرانیان مقیم خارج از کشور
متن سند:
(پانزده روز اول خرداد ماه 1340) ج ـ فرانسه : 1ـ سومین کنگره جامعه ایرانی هواداران سوسیالیزم در اروپا در اواسط فروردین ماه جاری در پاریس تشکیل شد.در این کنگره نمایندگانی از فرانسه.
آلمان.
سوئیس.
ایتالیا.
اطریش و انگلستان شرکت داشتند.
کنگره ابتدا پیوستن گروه ایرانیان هوادار سوسیالیستی در انگلیس و اطریش را به جامعه پذیرفت و پس از آن تصویب نمود که نام جامعه به «جامعه ایرانیان سوسیالیست در اروپا1» تغییر یابد.
در این کنگره خط مشی، برنامه و قطعنامه های فراوانی به تصویب رسید و قرار شد که روزنامه پلی کپی شده «نیرو» که در انگلستان انتشار می یابد به عنوان ارگان خبری و مجله سوسیالیزم بعنوان ارگان تئوریک این جامعه شناخته شود.
در قطعنامه عمومی که می توان آن را فشرده برنامه و خط مشی عمومی جامعه شناخت مطالب زیر به چشم می خورد : جامعه ما یک بار دیگر پیوند ناگسستنی خویش را با ملت رنجدیده و اسیر ایران تجدید می کند و وفاداری خود را بسنتهای انقلابی نهضت ملی ایران اعلام می دارد.
جامعه ما مراتب اعتراض و تنفر شدید خویش را از بیدادگریها و جنایت هیئت حاکمه ابراز می دارد.
محیط اختناق و پلیسی کنونی که همراه با سلب آزادیهای فردی و اجتماعی ضامن بقای حکومت پوشالی ایران است از نظر ما به کلی محکوم است.
جامعه سوسیالیستهای ایرانی مقیم اروپا اعتماد دارد که پرورش سوسیالیزم در صورتی امکان پذیر است که صلح جهانی برقرار و پایدار بماند.
جامعه هر نوع سیاست تقویت بلوکهای نظامی نظیر سنتو را محکوم می سازد.
کنگره پیامهائی به دکتر مصدق.
خلیل ملکی و الهیار صالح1 فرستاده است.
در پیامی که برای دکتر مصدق فرستاده شده گفته شده است سوسیالیستهای ایران که در صفوف نخستین مبارزاتی و آزادیخواهان همچنان به پیکار و مبارزه خستگی ناپذیر خود ادامه می دهند به مناسبت سومین کنگره خود در اروپا لازم می دانند بار دیگر با راه و شیوه ضداستعماری و ضدفئودال آن جناب تجدید پیمان کنند و عزم راسخ خویش را برای گسستن حلقه های زنجیر استعمار و اسارت سیاسی و اقتصادی ملت ایران اعلام دارند.
وجه مشخص کنگره مذکور کوشش در راه بیگانه ساختن خط مشی های مختلف سوسیالیستهای مقیم اروپا است.
کنگره با این که به طرز سختی به حکومت ایران حمله می کند در همان حال با هر گونه همکاری با حزب توده مخالف است.
افراد این کنگره دستور جدی دارند که در هیچ موردی علنا با حزب توده کنار نیایند و اگر خواستند مخفیانه با این حزب قرار و مداری بگذارند فقط با اطمینان به پیروزی خود انجام دهند.
2
توضیحات سند:
1ـ پس از انشعاب از حزب توده بقائی و ملکی اعتراف نموده و حزب زحمتکشان را به وجود آورده و پس از آن گروه ملکی از حزب زحمتکشان جدا شده و تحت جامعه سوسیالیستهای ملی به فعالیت ادامه داد.بعدا این گروه به سه جناح منشعب شد: گروه خلیل ملکی ـ جامعه سوسیالیستهای نهضت ملی ایران را تشکیل داد.
حسین ملکی، برادر خلیل ملکی در اروپا جامعه سوسیالیستهای ایرانی در اروپا را به راه انداخت و گروهی نیز به رهبری خنجی ـ حزب سوسیالیست را ایجاد کرد.
جامعه سوسیالیستهای ایرانی در اروپا در اسناد اولیه خود را هوادار سوسیالیسم علمی و مارکسیسم اعلام می داشت و نوعی ایدئولوژی التقاطی ملی گرایانه چپ را ارائه می داد که در میان بخشی از دانشجویان مقیم اروپا جاذبه یافت.
(سیاست و سازمان حزب توده، موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی ـ ج 1 ـ ص 300 ـ 301) 1ـ الهیار صالح اردیبهشت ماه 1276 در آران کاشان بدنیا آمد.
پدرش میرزا حسن خان مبصرالممالک نایب الحکومه دهستانهای «آران».
«بیدگل» و «نوش آباد» بود.
وی تحصیلات ابتدائی خود را در همان زادگاهش آغاز کرد و بعد برای تکمیل آنها رهسپار تهران شد و در مدرسه آمریکائیها به تحصیلات خود ادامه داد.
بعد از اتمام تحصیلات در آنجا به عنوان مترجم در سفارت آمریکا مشغول کار شد.
پس از ده سال خدمت در آنجا در سال 1306 شمسی به پیشنهاد علی اکبر داور خدمت دادگستری شد.
صالح تا سال 1312 در وزارت عدلیه بود و پس از آن چون علی اکبر داور به سمت وزیر مالیه (دارائی) انتخاب گردید وی هم به آنجا منتقل شد.
و در همان بدو ورود به ریاست کل انحصارات دخانیات که جدیدا تأسیس شده بود منصوب شد و پس از چندی به ریاست کل گمرک انتخاب شد.
بعد از آن صالح به معاونت وزارت مالیه برگزیده شد.
در سال 1321 اللهیار صالح به وزارت دارایی در کابینه احمد قوام رسید.
پس از آن در کابینه سهیلی که از 28 بهمن 1321 آغاز گردید به همان سمت انتخاب شد.
متعاقب آن در 1323 در کابینه ابراهیم حکیمی (کابینه اول و دوم) سمت های وزیر دادگستری، وزیر مشاور و وزارت کشور را عهده دار گردید.
در همین سال که حزب ایران تشکیل شد وی وارد آن و بعدا یکی از کارگردانان اصلی آن شد که در تیر ماه 1325 چون با حزب توده و حزب دمکرات پیشه وری ائتلاف کردند حزب «دچار تشنج و انشعاب شد.
در سال 1328 به عضویت جبهه ملی در آمد و در همین سال به عنوان نماینده دوره شانزدهم از کاشان انتخاب شد.
در سال 1320 در کابینه مصدق وزیر کشور شد و عضو هیأت نمایندگی ایران در شورای امنیت و دیوان دادگستری بین المللی لاهه نیز بود.
در سال 1331 سفیر ایران در آمریکا شد که بعد از روی کار آمدن دولت کودتا استعفا داد.
در همین سال با انحلال مجلس به تجدید فعالیت در جبهه ملی پرداخت.
در سال 1341 نزدیک هشت ماه به زندان افتاد.
بعدها از امور اجرایی جبهه ملی کناره گیری کرد.
و سرانجام در 12 فروردین ماه سال 1360 از دنیا رفت.
(پانزده خرداد ج 1 ص 281) 2ـ در نامه ای از سوی کمیته مرکزی حزب توده خطاب به جامعه سوسیالیستهای ایرانی در اروپا در اوائل سال 1343 آمده است : شما در نامه سرگشاده اخیر خود خطاب به رفقای حزب توده ایران، برای نخستین بار از اعضاء حزب توده ایران دعوت کرده اید که برای تحقق هدفهای مشترک با شما تماس بگیرند و دست اتحاد شما را بفشرند.
(همچنین) شما در برخی از مسائل ایدئولوژیک و سیاسی با ما اختلاف نظرهائی دارید که گاه و بیگاه آن را وسیله خیلی غیردوستانه به حزب توده ایران و رهبری آن قرار می دهید.
این بررسی سئوالات زیر را برای ما مطرح کرده است.
1) آیا حزب توده ایران که بر اساس جهان بینی علمی و انقلابی مارکسیسم ـ لنینیسم استوار است و هدف غائی خود را استقرار سوسیالیسم در ایران می داند نمیتوانید با جامعه سوسیالیست های ایرانی در اروپا که خود را سوسیالیست و مارکسیست می نامد متحد باشد و متحد شوند؟ 2) آیا حزب توده ایران که خود را انقلابی ترین و پیگیرترین سازمان سیاسی در مبارزه بر ضد امپریالیسم و رژیم کودتا می داند و کلید اساسی پیروزی در این مبارزه را نیز اتحاد همه نیروهای ضدامپریالیستی و ضد رژیم کودتا می شمارد نمی تواند با «جامعه سوسیالیست های ایرانی در اروپا» که همین هدف و روش را اعلام کرده متحد باشد و متحد شود؟ 3) آیا نمی توان اختلافاتی را که بر مسائل ایدئولوژیک و سیاسی بین حزب توده ایران و جامعه سوسیالیست های ایرانی در اروپا وجود دارد با مذاکرات دوستانه روشن کرد، آن را تقلیل داد و یا از بین برد؟ 4) آیا نمی توان به نفع هدفهای مشترک و منافع مشترک بر روی نکات فراوانی که چه در زمینه ایدئولوژیک و چه در زمینه سیاسی اتفاق نظر و یا نزدیکی بین حزب توده ایران و جامعه سوسیالیست های ایرانی در اروپا وجود دارد تکیه کرد و به جای حملات غیردوستانه و تشدید اختلافات در راه وحدت نظر و اتحاد کوشید؟ به نظر حزب توده ایران جواب تمام این سئوالات مثبت است.
به همین جهت کمیته مرکزی حزب توده ایران بر اساس سنت شایسته حزب ما در زمینه کوشش به خاطر اتحاد همه نیروهای ملی و ضدامپریالیستی و وحدت جنبش کارگری سوسیالیستی آمادگی خود را برای بررسی اختلافات بین حزب توده ایران و جامعه سوسیالیست های ایرانی در اروپا به منظور نیل به اتحاد اعلام می دارد.
ما امیدواریم که این کوشش که مانند همیشه صادقانه است مورد استقبال جامعه سوسیالیست های ایرانی در اروپا قرار گیرد زیرا فقط در این صورت است که می توان راه مبارزه در راه آزادی و استقلال ایران را هموار کرد.
(اسناد ساواک، ضمیمه شماره 24)