موضوع: کارخانجات نوشابه‌های غیرالکلی
تاریخ سند: 8 اسفند 1338
موضوع: کارخانجات نوشابه‌های غیرالکلی
متن سند:
شماره: 2- 3- 5147 تاریخ: 8 /12 /1338موضوع: کارخانجات نوشابه‌های غیرالکلی
سیروس امیرفر کارمند شرکت ثابت پاسال اظهار داشته مدیران شرکت‌های تهیه‌کننده نوشابه غیرالکلی به راهنمائی ایرج ثابت تاکنون مبلغ سه میلیون ریال جمع‌آوری و این مبلغ را در اختیار حبیب‌اله ثابت گذارده‌اند تا ایشان با استفاده از روابط دوستانه و نزدیکی که با خانم علاء و آقای حسین علاء1 وزیر دربار شاهنشاهی دارد و پرداخت وجه مذکور به آنان، مانع وصول مالیات از نوشابه‌های غیرالکلی (پپسی‌کولا . کوکاکولا . کانادادرای . اسو . بابل آب و غیره) گردند و قرار است در صورت لزوم این مبلغ را به 5 میلیون ریال افزایش دهند.
گوینده افزوده در ظرف ماه گذشته از طرف آقای حسین علاء با تیمسار ضرغام2 مذاکراتی در این مورد صورت گرفته است.
گیرندگان: الف 3
اعلیحضرت همایونی
آقای نخست‌وزیر 12 /12 /38
توضیحات سند:
1. حسین علاء ملقب به معین‌الوزاره، فرزند میرزا محمد علیخان علاءالسلطنه و نوه‌ی مجدالملک سینکی، در سال 1262 ش در تفلیس به دنیا آمد. در آن هنگام پدرش کنسول ایران در تفلیس بود و لقب معین‌الوزاره داشت. در شب 11 محرم 1307 ق که ناصرالدین شاه از سفر سوم اروپا برمی‌گشت، در تفلیس به خانه معین‌الوزاره رفت و هنگام ورود او، حسین علاء به پیشواز شاه رفت و به زبان فرانسه به شاه خوش آمد گفت. در 1307 ق پدرش، لقب علاءالسلطنه گرفت و از طرف ناصرالدین شاه به وزیر مختاری ایران در لندن منصوب شد. علاء هم به اتفاق پدر عازم انگلستان گردید و تحصیلات متوسطه را در آنجا به پایان برد و در 1321 ق به پیشنهاد پدرش، از طرف وزارت خارجه به عنوان کارمند، مأمور خدمت سفارت ایران در لندن شد. در سال 1330 که علاءالسلطنه برای چندمین بار وزیرخارجه شد، علاء به ریاست کابینۀ وزارت خارجه ارتقاء جست و لقب «معین‌الوزاره» گرفت. او چون به زبان انگلیسی تسلط داشت، بیشتر اوقات در مشکلات سیاسی که بین وزارت خارجه و سفارت انگلستان روی می داد، واسطۀ ملاقات و مذاکره با وزیر مختار بود و اولیاء سفارت انگلستان، با توجه به سوابق مأموریت علاءالسلطنه در لندن، به فرزندش نیز اعتماد داشتند. علاء در دوران جنگ اول جهانی به مناسبت داشتن شغل ریاست کابینۀ وزارت امور خارجه و چیرگی بر دو زبان انگلیسی و فرانسه، در مذاکرات سیاسی ایران با سفارتخانه‌های خارجی نقش حساسی داشت. او برای شکستن شهرت انگلوفیلی خود، گاهی به جانبداری از آلمان تظاهر می‌کرد. علاء در طول دوران زمامداری وثوق‌الدوله و مشیرالدوله و حکومت سپهدار رشتی و حکومت کودتا، وزیر مختار ایران در آمریکا بود و در انتخابات دورۀ پنجم، به وکالت طهران برگزیده شد و در آذر ماه 1302 به طهران بازگشت. علاء همکاری صمیمانه با تقی‌زاده را از مجلس پنجم آغاز کرد و در جلسۀ نهم آبان 1304 که برای خلع سلطنت از سلسلۀ قاجاریه رأی گرفته شد؛ به تبعیت از تقی‌زاده، رأی مخالف داد. پس از پایان مجلس پنجم، در مراد 1306 به وزیر مختاری ایران در پاریس برگزیده شد. در سال 1311 به طهران بازگشت و رئیس بانک ملی شد. در نیمه دوم سال 1312 به وزیر مختاری ایران در لندن منصوب شد و چهار سال نیز در این مقام بود، سپس در سال 1316 به طهران احضار و از طرف جم، نخست‌وزیر، به ریاست کل تجارت و امور اقتصادی منصوب شد. در نیمه دوم سال 1321 پس از فوت فرزین، به وزارت دربار منصوب گردید و قریب سه سال در این مقام بود و در سال 1324 به سمت سفیر ایران در آمریکا برگزیده شد و رهسپار واشنگتن گردید. وی در اواخر 1328 به ایران بازگشت و در فروردین 1329 در کابینۀ علی منصور، به عنوان وزیر خارجه معرفی گردید. به دنبال ترور رزم‌آرا و مرگ وی در 16 اسفند 1329 توسط فدائیان اسلام، مأمور تشکیل کابینه شد؛ اما دوران زمامداری او به بیش از دو روز پس از گرفتن رأی اعتماد از مجلس در تاریخ 12 اردیبهشت به طول نینجامید. وی پس از استعفا در نیمه سال 1330 مجدداً وزیر دربار شد. به دنبال برکنار زاهدی از پست نخست وزیری در سال 1334، علاء مأمور تشکیل دولت شد. به دنبال الحاق ایران در پیمان بغداد، علاء تصمیم به شرکت در کنفرانس دولت‌های عضو پیمان در بغداد را داشت که به دلیل مخالفت نیروهای ملی و مذهبی با این پیمان، فدائیان اسلام در تاریخ 25 / آبان / 1334 وی را که قصد شرکت در مجلس ترحیم سیدمصطفی کاشانی (نماینده مجلس و فرزند ارشد آیت‌الله کاشانی) در مسجد شاه را دشت، ترور نمودند؛ ولی وی از این حادثه جان سالم بدر برد و در حالی که سر و پیشانیش جراحات سطحی برداشته بود و باند پیچ نموده بود، در جلسه‌های پیمان بغداد شرکت کرد. به دنبال این‌ترور، نواب صفوی و برخی از اعضای فدائیان اسلام دستگیر و محاکمه و اعدام شدند و دولت علاء تا اواخر 1335 به کار خود ادامه داد. وی در سال 1336 بار دیگر به وزارت دربار منصوب و تا شهریور 1342 در این مقام بود. وی هم چنین ریاست شورای جشن‌های شاهنشاهی، ریاست هیئت امنا دانشگاه پهلوی، ریاست هیئت مؤسسین دانشگاه ملی و ریاست انجمن برادری جهانی و لاینز بین‌المللی و استاد اعظم فراماسونری را به عهده داشت. حسین علاء در 21 تیر 1343ش در تهران از دنیا رفت و در شهرری به خاک سپرده شد.حسین فردوست درباره‌ی او می‌گوید: «... این شخص طرفدار سیاست انگلیس و علاقمند شدید به محمدرضا، از دوره جوانی که هر دو نماینده مجلس بودند، نزدیک‌ترین فرد به مصدق بود. همین فرد، تردیدی نداشته و ندارم که محکم‌ترین رابط بین محمدرضا با سفارت‌های انگلیس و آمریکا و در عین حال محکم‌ترین رابط بین محمدرضا و مصدق بود. اطلاع داشتم که ملاقات‌های علاء با انگلیسی‌ها و آمریکایی‌ها فقط در رده سفیر بود و محل ملاقات آنها در ساختمان وزارت دربار بود.» برای اطلاع از نقش علاء در دوران دولت مصدق و حضور وی در عرصه تحولات سیاسی دهه 1330 به کتاب خاطرات فردوست مراجعه کنید.
نخست وزیران . ابراهیم صفایی . ص 257 . شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران . باقر عاقلی . ج 2 . ص 1011
2. علی‌اکبر ضرغام فرزند نصرالله در سال 1292 ﻫ ش در تهران به دنیا آمد. تحصیلات ابتدائی را در دبستان تربیت و متوسطه را در دبیرستان ثروت و نظام تهران به پایان رساند. در مهر ماه 1311 وارد دانشکده افسری شد و بعد از دو سال به درجه ستوان دومی نایل آمد. خدمات نظامی خود را در واحدهای نظامی ارتش شروع کرد تا اینکه در 1328 از دانشکده جنگ فارغ التحصیل شد. وی دو سال بعد در فرمانداری نظامی تهران مشغول خدمت شد و در 1331 به عنوان مأمور خدمت به وزارت دارائی انتقال یافت که در همان آغاز مدیریت کل قند و شکر را به عهده گرفت و چندی بعد آجودان مخصوص شاه شد. در سال 1333 به مدیریت کل گمرک کشور منصوب و بعد از یک سال، به درجه سرتیپی نایل گردید. ضرغام در فروردین 1336 وزیر گمرکات و انحصارات و در آذر 1338 وزیر دارایی کابینه اقبال، در شهریور 1339 وزیر دارائی شریف امامی و در سال 1341 مدیر بانک اصناف ایران شد و چند سال بعد در 1349 مدیریت موسسه انحصار دخانیات ایران را به عهده گرفت. سرلشگر ضرغام در اوایل سال 1340 به جرم فساد مالی مدتی بازداشت و سپس آزاد شد. از اوایل سال بعد فعالیت‌های سیاسی خود را شروع و جمعیت نیروهای ملی را بنیان نهاد و رهبری آن را به عهده گرفت. ضرغام را از پایه‌گذاران کانون ناسیونالیست‌های ترقی‌خواه وابسته به جناح آمریکایی هیأت حاکمه و عضو شاخه نظامی حزب «آریا» معرفی کرده‌اند.
منابع: ضرغام، علی اکبر، «سیگارت سازی در ایران »سالنامه دنیا، شماره 26، سال 1349 . قریشی، حسن، چهره‌های آشنا، تهران، سازمان چاپ و انتشار کیهان، 1344