اوضاع نقاط مختلف کشور در روز 16/6/57 (2537 شاهنشاهی)
تاریخ سند: 16 شهریور 1357
اوضاع نقاط مختلف کشور در روز 16/6/57 (2537 شاهنشاهی)
متن سند:
متعاقب تحریکاتی که از جانب عوامل اخلالگر و محافل افراطی درباره تعطیل عمومی در روز 16 /6 /57، صورت گرفته (مراتب قبلاً باستحضار رسیده است)، وضعیت پایتخت در گزارش جداگانه باستحضار رسیده و وضعیت کلی در سایر نقاط کشور تا ساعت 1500 روز 16 /6 /57 بشرح زیر بوده است : 1ـ استان مرکزی الف ـ قم : از صبح روز 16 /6 /57 کلیه مغازه های بازار و اغلب دکاکین خیابانهای شهر قم تعطیل بوده است.مقارن ساعت 1100، عده ای که بتدریج آنان به 1000 نفر بالغ شده، در محله باغ قلعه و قم به دادن شعارهای مضره مبادرت کرده اند که مامورین به محل عزیمت و تظاهرات کنندگان را پراکنده ساخته اند.
بطورکلی تا ساعت 1500 در قم آرامش برقرار بوده است.
1 ب ـ کاشان : کلیه مغازه های بازار و خیابان شهر کاشان از صبح روز 16 /6 /57 تعطیل بوده است.
حدود ساعت 1200 عده ای حدود 700 نفر از یکی از مساجد واقع در شرق شهر کاشان خارج و در بین راه مبادرت به دادن شعارهای مضره کرده و در مسیر حرکت خود، مقداری زباله را به آتش کشیده و یکی از مامورین شهرداری را مضروب نموده اند.
مامورین انتظامی برای متفرق ساختن تظاهرکنندگان اقدام به شلیک هوائی کرده اند ولی تظاهرکنندگان مقاومت کرده و دو تن از مامورین از ناحیه صورت مجروح شده اند.
تعداد تظاهرکنندگان بتدریج افزایش یافته و شهربانی کاشان از قم تقاضای کمک نموده و با تشکیل شورای تامین شهر، وضعیت زرد در شهر مذکور برقرار و مقرر شده یک گردان کمکی از واحدهای تیپ قزوین که در قم مستقر میباشند، بکاشان اعزام گردد.
آخرین اطلاع حاکیست که تا ساعت 1500 تظاهرات کماکان ادامه داشته و مامورین به متفرق کردن اخلالگران مشغول بوده اند.
ضمنا کارگران شیفت صبح کارخانجات مخمل و راوند کاشان از حضور در محل کار خودداری و بیش از 50% کارگران کارخانجات نساجی و ریسندگی کار را تعطیل کرده اند.
پ ـ اراک : از صبح روز 16 /6 /57، کلیه مغازه های بازار و خیابانهای امیرکبیر و شاهپور در اراک تعطیل و در سایر نقاط شهر بین 30 تا50% مغازه ها بسته بوده و حادثه خاصی تا ساعت 1500 روز مذکور در این شهر رخ نداده است.
ت ـ خمین : کلیه مغازه های بازار و خیابانهای شهر خمین از صبح روز 16 /6 /57، بسته بوده است.
از ساعت 0900 الی 1200 روز 16 /6 /57، مجلس یادبود علی رضا سرمدی (یکی از مجروحین حادثه روز عید فطر که بعدا فوت شده است)، در مسجد جامع شهر مذکور برپا شد.
پس از برگزاری مراسم و بتوصیه واعظ مربوطه، مردم با آرامش متفرق شده اند.
متعاقبا عده ای حدود 2000 نفر به تحصن خود برای نیل به خواسته هایشان که از روز 16 /6 /57 در جلوی فرمانداری شهر، آغاز کرده اند، ادامه داده اند /.
1 در سایر شهرهای استان مرکزی اوضاع آرام و حادثه قابل توجهی رخ نداده است.
2ـ استان گیلان در کلیه شهرهای استان گیلان مغازه ها باز و زندگی عادی مردم جریان داشته است.
3ـ استان مازندران غیر از شهرهای بابل و گرگان که حدود 70 درصد مغازه های آنها تعطیل بوده اوضاع در سایر شهرهای مازندران عادی بوده و حادثه قابل ملاحظه ای رخ نداده است.
4ـ استان آذربایجان شرقی روز 15 /6 /57 در تبریز شایع شده بود که مردم این شهر ضمن تعطیل عمومی در روز 16 /6 /57، دست به راه پیمائی خواهند زد.
اما در روز مذکور کلیه مغازه های تبریز باز و زندگی عادی مردم جریان داشته و حادثه قابل توجهی رخ نداده است.
ضمنا غیر از اردبیل که مغازه های بازار آن از صبح روز 16 /6 /57 تعطیل بوده، در سایر شهرهای استان آذربایجان شرقی وضعیت عادی جریان داشته است.
5ـ استان آذربایجان غربی الف ـ رضائیه : بازار شهر رضائیه از صبح روز 16 /6 /57 تعطیل بوده، لیکن با اقداماتی که بطرق مقتضی بعمل آمده، از ساعت 1200 مغازه های بازار و خیابانها باز و اوضاع بحال عادی بازگشته است.
ب ـ باستثنای شهر خوی که حدود 50 درصد از مغازه ها تعطیل بوده، اوضاع در سایر شهرهای استان آذربایجان غربی تا ساعت 1500 روز 16 /6 /57 عادی بوده است.
6ـ استان کرمانشاهان در شهرهای مختلف استان کرمانشاهان از صبح روز 16 /6 /57 مغازه ها باز و زندگی عادی جریان داشته است.
7ـ استان خوزستان الف : آبادان اکثر مغازه های شهر آبادان از صبح روز 16 /6 /57 مغازه ها باز و زندگی عادی جریان داشته است.
حدود ساعت 0930 تعدادی قریب به 20 نفر جوان، چند حلقه لاستیک فرسوده اتومبیل را در میدان ششم بهمن شهر مذکور جمع کرده و آتش زده اند.
آتش بلافاصله توسط مامورین خاموش و جوانان مذکور متفرق شده اند.
ب ـ اهواز : کلیه مغازه های شهر اهواز باستثنای فروشندگان مواد غذائی و داروخانه ها، از صبح روز 16 /6 /57 تعطیل بوده است.
پ ـ دزفول : از صبح روز 16 /6 /57، کلیه مغازه های شهر دزفول باستثنای مغازه های نانوائی تعطیل بوده است.
از ساعت 0900 همچنین حدود 200 نفر در مسجد بازار این شهر جمع و در صدد تظاهرات بوده اند که فردی از بلندگو اعلام کرده : مسلمان واقعی کسی است که از هرگونه تظاهراتی خودداری نماید.
در نتیجه جمعیت متفرق شده و وضع عادی برقرار گردیده است.
ت ـ بهبهان : مغازه های شهر بهبهان از صبح روز 16 /6 /57 تعطیل بوده است.
از ساعت 1000 عده ای حدود 3000 نفر از اهالی در حالیکه سه نفر از روحانیون افراطی در پیشاپیش آنان در حرکت بوده اند، به تظاهرات خیابانی پرداخته اند و شعارهائی بمضمون : «استقلال ـ آزادی ـ الله الله، روح اله، ایران کشور ماست، خمینی رهبر ماست» میداده اند.
تظاهرکنندگان در مسیر خود با مشاهده رئیس شهربانی بهبهان، او را روی دوش گرفته و چند قدم برده اند.
1 با فاصله کمی از اجتماع مذکور یک دسته تقریبا سیصد نفری جوانان بین 14 تا 20 ساله در معیت حدود 100 نفر زن و دختر در حرکت بوده و با در دست داشتن پرچمهای سیاه، شعارهای ضد ملی میداده اند.
اینعده حدود ساعت 1300 متفرق شده اند.
ث ـ باستثناء شهر خرمشهر که حدود 50 درصد مغازه های آن از صبح روز 16 /6 /57 تعطیل بوده، وضع در دیگر شهرهای استان خوزستان عادی و زندگی معمولی جریان داشته است.
1 8ـ استان فارس باستثناء شهر کازرون که در آن مغازه های بازار و خیابانهای شهر از صبح روز 16 /6 /57 تعطیل بوده، در شیراز و شهرهای دیگر استان فارس مغازه ها باز و جریان عادی زندگی برقرار بوده است.
2 9ـ استان کرمان در کلیه شهرهای استان کرمان اوضاع در روز 16 /6 /57، عادی بوده است.
10ـ استان خراسان در کلیه شهرهای استان خراسان از جمله مشهد، اوضاع در روز 16 /6 /57، عادی بوده است.
11ـ استان اصفهان از صبح روز 16 /6 /57، کلیه مغازه های نجف آباد باستثناء مغازه های فروشنده مواد غذائی و حدود 50 درصد از مغازه های شهرهای اصفهان و شهرضا بسته بوده است.
با اقداماتی که از سوی مسئولین امر صورت گرفته، بتدریج اکثر مغازه های شهر اصفهان تا ساعت 1200 باز شده است.
3 وضع در سایر شهرهای استان اصفهان عادی و کلیه مغازه ها باز و مردم به کسب و کار مشغول بوده اند.
12ـ استان یزد در کلیه شهرهای استان یزد در روز 16 /6 /57، مغازه ها باز و زندگی عمومی جریان عادی خود را طی میکرده است.
13ـ استان سمنان از صبح روز 16 /6 /57، حدود 80 درصد مغازه ها در شهرهای شاهرود، ورامین و دماوند در استان سمنان تعطیل و مغازه های سایر شهرهای استان مذکور باز بوده است.
مقارن ساعت 1130، جمعیتی حدود 300 نفر در مسجد مدرسه قلعه شاهرود اجتماع و پس از انجام مراسم مذهبی از آنجا خارج شده اند.
مامورین بآنها اخطار کرده اند که هر چه زودتر متفرق شوند که چون به اخطار مامورین توجه نکرده اند، مامورین آنها را با شلیک چند تیر هوائی، پراکنده ساخته اند.
1 14ـ استان لرستان از صبح روز 16 /6 /57، کلیه مغازه های بازار و خیابانهای شهر خرم آباد تعطیل بوده است.
حدود ساعت 1430، نزدیک به 400 نفر جوان بین 17 تا 25 ساله و تعدادی قریب به 150 نفر زن و دختر در جلوی فاطمیه خرم آباد اجتماع و مبادرت به دادن شعار بنفع خمینی و علیه دولت نموده اند.
آنها تصمیم داشته اند در محل گورستان شهر اجتماع که مامورین پلیس آنها را متفرق ساخته اند.
افراد مذکور در دستجات پراکنده بسوی گورستان عزیمت و مقارن ساعت 1500 تعداد آنها به حدود 2000 نفر بالغ شده است و مجددا بسوی شهر حرکت کرده اند.
مامورین پلیس به متفرق کردن تظاهرکنندگان که شعارهای ضد ملی میداده اند، پرداخته و ضمنا مامورین ژاندارمری نیز به کمک مامورین شهربانی شتافته اند و تظاهرات تا ساعت 1600 ادامه داشته است که مامورین انتظامی با تیراندازی هوائی عناصر اخلالگر را متفرق و در این جریان یک نفر زن و پسر بچه ای هدف گلوله قرار گرفته که به بیمارستان شیروخورشید انتقال و تحت معالجه میباشند.
ب ـ وضع در سایر شهرهای استان لرستان عادی و کلیه مغازه ها باز و کسبه به کار و کسب مشغول بوده اند.
15ـ استان همدان از صبح روز 16 /6 /57، مغازه های بازار و خیابانها در شهرهای همدان، تویسرکان، ملایر و نهاوند تعطیل بوده است.
در همدان چند تن از روحانیون در صدد انجام برنامه راه پیمائی در روز 16 /6 /57 بوده اند که با اقدامات مقتضی از اجرای این اقدام جلوگیری شده و بطور کلی وضع در شهرهای استان همدان عادی گزارش شده است.
16ـ استان زنجان مغازه های بازار و خیابانها از صبح روز 16 /6 /57، در شهرهای زنجان و قزوین بسته و در سایر نقاط استان زنجان واقعه قابل توجهی رخ نداده است.
از ساعت 1200 روز 16 /6 /57، مجلس یادبود یکی از کشته شدگان حوادث اخیر در مسجد شاه قزوین با شرکت حدود سه هزار نفر تشکیل شده است.
در ساعت 1330 این عده از مسجد خارج و با آرامش به صحن شاهزاده حسین رفته و متعاقبا متفرق شده اند.
در جریان برگزاری مجلس مذکور واقعه مهمی اتفاق نیفتاده است.
1 17ـ در استانها و شهرهای دیگر کشور از صبح روز 16 /6 /57 مغازه ها باز و جریان عادی برقرار بوده و واقعه قابل ذکری رخ نداده است.
2 ارزیابی خبر : خبر صحت دارد.
اقدامات انجام شده مراتب به نخست وزیری اعلام شده است.
توضیحات سند:
1ـ حوادث قم پس از ساعت 3 بعد از ظهر در بولتن بعدی آمده است، اما برخلاف مأمور ساواک، خبرنگاران شمار تظاهرکنندگان پیش از ظهر امروز (16 /6 /57) قم را ده هزار تن برآورد کردند و نوشتند : «راه پیمایی مردم قم از خیابان چهارمردان شروع شد.تظاهرکنندگان پلاکارت هایی در دست داشتند که شعارهای مختلف روی آنها نوشته شده بود...
تا نزدیک ظهر کلیه مغازه ها در بازار و خیابان های قم بسته بود.
قبلاً قرار بود ساعت 8 صبح در مسجد اعظم اجتماعی برپا شود، اما افراد گارد شهربانی از ساعت هفت بامداد این مجلس را به محاصره گرفتند و مانع اجتماع مردم شدند.
سرهنگ قائم مقامی رئیس شهربانی قم گفت : از آنجا که دولت تظاهرات را بدون اجازه قبلی ممنوع اعلام کرده است اگر اجتماع برپا شود ابتدا از باتون و از گاز اشک آور استفاده خواهیم کرد و اگر مردم متفرق نشوند تیراندازی خواهد شد.
» (کیهان، ش 10558، ص 2) همین منبع اضافه می کند که تعطیلی امروز بازار و مغازه ها در قم به دنبال صدور اعلامیه ای بود که از طرف حوزه علمیه قم صورت گرفت.
1ـ برای آگاهی از چگونگی تظاهرات مردم خمین در روز عید فطر و شهادت علی رضا سرمدی و مجروحیت شمار دیگری از اهالی این شهر و سپس تحصن در مقابل فرمانداری، ر.ک : خمین در انقلاب، صص 328 تا 339.
در مراسم امروز مسجد جامع خمین 1500 نفر شرکت کرده بودند و به نوشته منابع ساواک بعدازظهر امروز (16 /6 /57) تحصنی که از روز 14 /6 /57 در مقابل فرمانداری آغاز شده بود شکسته شد و جمعیت متفرق گردید.
2ـ به نوشته جراید، شهر آمل نیز یکسره تعطیل بود و فقط تعدادی نانوایی و میوه فروشی برای رفع نیازهای مردم باز بودند.
(کیهان، ش 10558، ص 2) شهربانی نیز در این مورد نوشت : «50% مغازه های شهرستان آمل بنا به پیشنهاد و توصیه شیخ عبدالله جوادی واعظ آملی به منظور اعتراض به وقایع اخیر تهران از صبح روز 16 /6 /2537 تعطیل است.
531 ـ 16 /6 /1357» براساس گزارش روزنامه کیهان «مردم در پیاده روهای گرگان به حرکت پرداختند.
» (همان) 1ـ مطبوعات در این مورد نوشتند : «مردم تظاهرکننده در یکی از خیابان ها سرگرد جنانی رئیس شهربانی بهبهان را که چند روز پیش مختصر جراحاتی برداشته بود سردست بلند کردند و حلقه های گل به گردنش آویختند.
گروهی از تظاهرکنندگان بین ماموران شهربانی و افراد پلیس، شیرینی و میوه توزیع کردند.
» (کیهان، ش 10558، ص 2) 1ـ در مورد موقعیت شهرهای استان خوزستان بولتن دیگری نیز تهیه شد که در میان سندهای بعدی آن را خواهید خواند.
2ـ بعدازظهر امروز (16 /6 /57) پس از سخنان و دعای کمیل آیت الله دستغیب در مسجد جامع مردم دست به تظاهرات زدند.
در سندهای بعدی شرح این رویداد را خواهید خواند.
همچنین رئیس ساواک استان فارس در نامه ای (12788/ ه 1ـ 16 /6 /57) به شعب مختلف این سازمان و شهربانی یادآور شد «به طوری که استحضار دارند روز جاری در تهران تعطیل عمومی اعلام و تحریکاتی از طرف پاره ای گروه های شناخته شده به عمل آمده است.
چون امکان دارد در این استان نیز به پیروی از اقدامات تحریک آمیز تهران فعل و انفعالات نامساعدی به عمل آید مراتب جهت استحضار و پیش بینی های لازم اعلام، بدیهی است چنانچه اخبار و اطلاعات مستندی در زمینه هرگونه فعالیت مجاز به این سازمان واصل گردید مراتب به موقع به استحضار خواهد رسید.
جوان» 3ـ شیوه باز کردن مغازه ها در اصفهان با ارعاب و تهدید بود.
در این روز (16 /6 /56) بازار اصفهان کاملاً تعطیل بود، اما در خیابان ها مغازه ها باز بودند.
«ماموران شهربانی به منظور شناسایی کسانی که اقدام به تعطیل مغازه ها خود کرده اند روی مغازه ها علامت گذاری می کنند.
» این گفته خبرنگار کیهان در اصفهان بود.
(ش 10558، ص 2) 1ـ مطبوعات در مورد تظاهرات امروز (16 /6 /57) شاهرود نوشتند : «عده ای از اهالی شاهرود پس از پایان مجلس ختم حجت الاسلام مفیدی، اجتماع کنندگان که در میان آنها حدود 300 زن با چادرهای سیاه دیده می شدند، دست به تظاهرات مسالمت آمیز زدند.
پس از این که با دخالت پلیس مردم متفرق شدند زنان با شعارهایی که در دست داشتند از راه بازار به خیابان پهلوی رفتند.
در این خیابان پلیس ابتدا سعی کرد با ملایمت تظاهرکنندگان را متفرق کند ولی سپس اقدام به تیراندازی هوایی کرد.
پس از این عمل پلیس، زن ها با شعارهایی که می دادند باز هم به راه پیمایی خود ادامه دادند.
» (کیهان، ش 10558، ص 2) 1ـ اما در ساعت پنج بعد از ظهر تظاهراتی در زنجان برپاد می گیرد که خبر آن در سندی که در میان مدارک امروز آمده، درج شده است.
این تظاهرات پس از شرکت مردم در مجلسی که به یادبود شهید احمد مرتضایی، جوان 17 ساله زنجانی که در تظاهرات اخیر به دست مأموران به شهادت رسید برپا شد.
2ـ از نکات ناگفته در این گزارش تعطیل بودن همه مغازه های بازار و خیابان های ایلام بود.
پلیس در نقاط حساس شهر مستقر بود و شهر روز بدون تظاهراتی را پشت سر گذاشت.
(کیهان، ش 10558، ص 2)