موضوع: قدس نخعی وزیر دربار شاهنشاهی
تاریخ سند: 2 شهریور 1343
موضوع: قدس نخعی وزیر دربار شاهنشاهی
متن سند:
گزارش اطلاعات داخلیشماره: 1496 /326
موضوع: قدس نخعی وزیر دربار شاهنشاهی تاریخ: 2 /6 /43
دکتر محمود حسابی استاد دانشگاه تهران به یکی از دوستان خویش گفته است اخیراً آقای قدس نخعی وزیر دربار شاهنشاهی مبتلا به بیماری سرطان خون گردیده و بیماری نامبرده رو به تزاید گذارده است. دکتر حسابی همچنین اظهار داشته در محافل مختلف پایتخت برای جانشینی ایشان نام سناتور سیدجلال‌الدین تهرانی، دکتر منوچهر اقبال، امیر اسدالله علم1 و مورخ‌الدوله سپهر برده می‌شود ولی شانس سناتور تهرانی و مورخ‌الدوله سپهر از سایرین بیشتر است.
توضیحات سند:
___۱- امیر اسدالله علم: اسداله علم فرزند محمد ابراهیم خان بود که در سال ۱۲۵۸ در بیرجند متولد شد پدرش با انگلیسی‌ها روابط نزدیکی داشت. اسداله علم تحصیلات ابتدائی و متوسطه خود را در بیرجند به انجام رساند و سپس در دانشکده کشاورزی کرج تحصیل کرد. او در سال ۱۳۲۴ به توصیه انگلیسی‌ها به فرمانداری کل سیستان و بلوچستان رسید. او در سال ۱۳۲۸ توسط شاه به وزارت کشاورزی تعیین شد و در کابینه منصور نیز در همین سمت باقی ماند. در سال ۱۳۲۹ با اصرار شاه به سمت وزیر کار در کابینه رزم‌آرا وارد شد و بعنوان جاسوس شاه در کابینه بود. در سال ۱۳۳۱ علم به سرپرستی املاک و مستقلات پهلوی گماشته شد. زمانی که مصدق به نخست وزیری رسید با دشواری‌های اقتصادی و سیاسی روبرو شد، کانون این مشکلات را متوجه دربار می‌دانست در نتیجه اطرافیان شاه را از دور او راند و از جمله علم را به بیرجند تبعید کرد. در کابینه علاء به دستور شاه علم به وزارت کشور منصوب شد. در زمان تصدی اقبال شغل دولتی نداشت و با راه‌اندازی حزب مردم به رقابت با اقبال پرداخت. در سال ۱۳۴۱ شاه علم ۴۳ ساله را به نخست وزیری برگزید. علم در اجرای تعهدات شاه به کندی برنامه اصلاحات ارضی و سیاست عدم تمرکز را اجرا کرد و قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی را تصویب کرد. و امام خمینی (ره) برای جلوگیری از اجرای این تصویبنامه قیام کرد و خواستار لغو تصویبنامه شد و مردم در مساجد تجمع کردند تا اینکه سرانجام دولت علم در روز دهم ۱۳4۱ لغو آن را اعلام کرد. در سال ۱۳۴۲ امام خمینی (ره) اصلاحات ارضی را زیر سؤال برد و در ۱۳ خرداد ۱۳۴۲ سخنرانی تاریخی خود را بیان فرمودند و شاه را مسبب این کارها قلمداد کردند. با اصرار علم شاه دستور بازداشت امام را صادر کرد و در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ امام را شبانه بازداشت و به تهران منتقل کردند. خبر بازداشت امام در قم منتشر شد و تظاهرات عظیمی در شهر راه افتاد که منجر به دخالت پلیس و تیراندازی به سوی مردم شدند و از ظهر روز ۱۵ خرداد نیروهای ارتش در قم و تهران وارد میدان شدند و مردم را سرکوب کردند و به کشتار مردم پرداختند. بعد از سرکوبی قیام ۱۵ خرداد علم ظاهراً بر اوضاع مسلط شد و فکر می‌کرد سالیان دراز بر کرسی صدرات تکیه خواهد زد و انتخابات دوره ۲۱ مجلس را برگزار کرد و از مجلس تقاضای رأی اعتماد کرد. حسنعلی منصور که در رأس نمایندگان کانون مترقی وارد شده بود با حمایت علنی امریکائی‌ها مقدمات نخست وزیری خود را فراهم می‌ساخت. علم استعفا داد و منصور مأمور تشکیل کابینه گردید. علم سه سال به ریاست دانشگاه شیراز انتخاب شد و در سال ۱۳۴۵ علم به جای قدس نخعی به وزارت دربار منصوب و ۱۱ سال در این سمت باقی ماند. در سال ۱۳۵۶ برای درمان رهسپار فرانسه شد و از آنجا به توصیه شاه استعفا داد و هویدا به وزارت دربار رسید. علم روز ۲۶ فروردین ۱۳۵۷ در سن ۵۹ سالگی درگذشت.
«ظهور و سقوط پهلوی، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، ج ۲، ص ۲۳۱» «بررسی خاندان علم / تهران / مؤسسه تاریخ معاصر / ۱۳۷۷»