موضوع : نهضت آزادی ایران شماره عطف : 9159/312 ـ 16/2/43
تاریخ سند: 23 اردیبهشت 1343
موضوع : نهضت آزادی ایران شماره عطف : 9159/312 ـ 16/2/43
متن سند:
گیرنده : مدیریت کل اداره سوم تیمسار ریاست ساواک فرستنده : ساواک تهرانشماره : 3900 /20الف طبق اطلاعات واصله در حال حاضر سازمان متشکل و منظمی به نام نهضت آزادی وجود ندارد ولی عده ای از بقایای این جمعیت که اکثریت آنها را دانشجویان دانشگاه تشکیل می دهند به نفع نهضت مزبور فعالیت دارند و مصطفی مفیدی دانشجوی پزشکی که اخیرا دستگیر و بازداشت می باشد یکی از افراد مؤثر محسوب می گردد.آقایان آیت اله سیدرضا زنجانی1.
حسن مقدم دانشجوی پلی تکنیک و رحیم عطائی به منظور ائتلاف نهضت آزادی با جناح افراطی جبهه ملی و به وجود آوردن جبهه واحد طبق نظر دکتر محمد مصدق با داریوش فروهر2 رهبر حزب ملت ایران3 ارتباط دارند و در این زمینه فعالیت می نمایند و از طرفی حسین رازی عضو مؤثر حزب مردم ایران4 نیز با آیت اله زنجانی در تماس است و در اغلب نشریات حزب مردم ایران نیز جریان دادگاه محاکمه سران نهضت آزادی منعکس می گردد و از این طریق حزب مزبور از سران نهضت آزادی طرفداری می نمایند.
عناصر این جمعیت ضمن ارتباط با یکدیگر اغلب در جلسات و محافل مذهبی شرکت می کنند چنانکه عده ای از آنها به اتفاق عده ای از افراد جبهه ملی خصوصا حزب مردم ایران در جلسات مکتب توحید که به طور معمول بعد از ظهر روزهای سه شنبه هر هفته در منزل علی اصغر حاج بابا واقع در بازارچه نایب السلطنه تشکیل می گردد شرکت می کنند.
ناشرین نشریات نهضت آزادی تاکنون به طور دقیق شناخته نگردیده اند ولی با توجه به اینکه مینوت چند اعلامیه مربوط به نهضت آزادی هنگام دستگیری مصطفی مفیدی از منزل وی به دست آمده و عینا به همراه صورتجلسه تنظیمی به آن اداره کل ایفاد گردیده است و همچنین سوابق وی در مورد چاپ نشریات مورد بحث به نظر میرسد با تحقیقات لازم از وی تهیه کنندگان شناخته و محل چاپ مشخص خواهد گردید.
به غیر از افراد مشروحه فوق و همچنین کسانی که در حال حاضر در دادگاه نظامی محاکمه می شوند افرادی که نامشان در زیر منظور گردیده طرفدار جمعیت مورد بحث می باشند و چون مدت تعیین شده کافی برای تهیه صورت کامل اسامی افراد وابسته با ذکر مشخصات دقیق نمی باشد لذا در این زمینه اقدام و نتیجه متعاقبا اعلام خواهد گردید.
حاج محمود مقدس پور ـ بازاری مهدی دواتگران ـ بازاری حسن تهرانی احمد رضائی5 ـ دانش آموز مهدی بشری ـ دانش آموز سید علی ابریشمی ـ دانشجوی حقوق رضا تقدسی مرتضی نیلفروشان ـ دانشجوی داروسازی مصطفی نیلفروشان دانشجوی پزشکی ضرابی دانشجوی پزشکی یکیتا دانشجوی فنی محمدعلی آیت اللهی فارغ التحصیل دانشکده فنی مرتضی حق شناس دانشجوی دانشسرای عالی مجتبی مفیدی دانش آموز لطف اله میثمی فارغ التحصیل فنی خسروشاهی ـ دانشجوی فنی مصطفی آیت اللهی ـ دانشجوی فنی ناصر صادق ـ دانشجوی فنی رضا خمسه ای ـ شاگرد تجارتخانه در بازار سرای حاج حسن مهدی خمسه ای ـ آموزگار دبستان دیانت عنایت اله ربانی ـ دانشجوی فنی محمد عرفی ـ دانشجوی فنی محمد شیرانی ـ دانشجوی فنی محمد حسین طاهری دانشجوی فنی اسداله ارباب فارغ التحصیل دانشکده فنی حسن عبودیت فارغ التحصیل فنی مصحف دانشجوی فنی ناصر عبدالصمد دانشجوی فنی مصطفی صادقی کارمند شرکت صادرات بنادر جنوب دیل کارگزار (محمود) فارغ التحصیل فنی حسام الدین انتظاری قاسم بیکدشتی دانشجوی کشاورزی فخرالدین جهان نما دانشجوی فنی صدرالدین جهان نما دانشجوی فنی حسین حسینی دانشجوی کشاورزی قربانعلی دادرس دانشجوی کشاورزی زهره نژاد ـ دانشجوی کشاورزی جمشید شیرازی قلعه شاهی دانشجوی کشاورزی مسعود صفاری دانشجوی علوم مجید فاتحی ـ دانشجوی کشاورزی دکتر حسین عالی رئیس ساواک تهران ـ مولوی
توضیحات سند:
1ـ آیت الله سیدرضا موسوی زنجانی فرزند سید محمد در سال 1282 ش در زنجان متولد شد.وی مقدمات علوم را نزد پدرش سید محمد موسوی زنجانی و اساتید دیگر زنجان فرا گرفت سپس برای تکمیل تحصیلات عازم حوزه علمیه قم شد و از محضر آیات عظام : حجت کوه کمره ای، حسین آقا قمی، صدر و شیخ عبدالکریم حائری بهره برد و به درجه اجتهاد رسید.
وی فعالیتهای سیاسی خود را در سال 1322 ش شروع کرد، در زمانی که دموکراتهای آذربایجان تا زنجان آمده و شهر و حومه را تسخیر کردند وی به مبارزه با آنها برخواست که منجر به تبعید او به تهران شد.
او در تهران نیز همراه با مصدق در ملی شدن صنعت نفت فعالیت داشت و پس از سقوط دولت مصدق در کودتای 28 مرداد 1332 همراه تعدادی از همرزمانش به تشکیل نهضت مقاومت ملی به طور مخفیانه پرداخت و پس از آن در سال 1340 فعالیتهای این نهضت را به صورت رسمی ادامه داد.
سرانجام آیت الله سیدرضا زنجانی در دیماه 1362 دارفانی را وداع گفت و پیکر او را در جوار حضرت معصومه (س) قم به خاک سپردند.
(مجله کلک ش 71 سال 74؛ قیام پانزده خرداد به روایت اسناد ساواک ج 1) 2ـ داریوش فروهر در هفتم دی ماه 1307 در شهر اصفهان متولد شد.
تحصیلات ابتدائی را در اصفهان به پایان برد و سپس به دلیل انتقال پدرش به ارومیه وی نیز به آن شهر رفت و پس از آن مدتی بعد به تهران آمد.
در سال 1322 در سن 15 سالگی در حالیکه در دبیرستان ایرانشهر تهران مشغول به تحصیل بود، با اهداف مصدق آشنا شد و فعالیتهای سیاسی خود را آغاز کرد.
در سال 1327 وارد دانشکده حقوق شد و در سال 1328 در راه اندازی جبهه ملی مصدق را یاری کرد و یک سال بعد به دلیل فعالیتهای سیاسی برای نخستین بار به زندان افتاد.
وی حزب ملت ایران را که انشعابی از حزب پان ایرانیسم پزشکپور بود رهبری می نمود و اول شهریور 32 نخستین اعلامیه ستاد پنهانی این حزب را علیه کودتاچیان منتشر نمود و پس از آن در سال 1333 در جریان تظاهرات علیه قرارداد کنسرسیوم دستگیر و زندانی شد.
او پس از آزادی به فعالیتهای خود ادامه داد و تا سال 1357 دهها بار زندانی و یا تبعید شد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان وزیرکار دولت موقت منصوب شد و مدتی هم برای حل مشکلات مردم کردستان راهی آنجا شد.
سرانجام داریوش فروهر همراه با همسرش در یکشنبه شب، اول آذرماه سال 1377 به قتل رسید.
(مردی که از تاریخ آمده؛ امیر کاویان) 3ـ حزب ملت ایران بر بنیان پان ایرانیسم، انشعابی از حزب پان ایرانیست پزشکپور بود و رهبری آن را داریوش فروهر به عهده داشت.
روزنامه ندای پان ایرانیسم که گاه به نامهای آپادانا و مرد فردا منتشر می شد، ارگان آن بود و روزنامه آرمان ملت نیز از سوی این حزب منتشر می شد.
هر 2 روزنامه پس از سال 32 نیز انتشار می یافت.
حزب ملت ایران در تیرماه 1332 همراه با احزاب ایران، جمعیت آزادی مردم ایران و نیروی سوم، جبهه مؤتلفه احزاب ملی را در دفاع از نهضت ملی و حکومت مصدق به وجود آورد و پس از 28 مرداد نیز همین چهار حزب، احزاب وابسته به نهضت و مقاومت ملی را تشکیل دادند.
حزب ملت ایران، عبارت «پاینده ایران» را به عنوان شعار رسمی خود در اعلامیه ها و بیانیه های حزبی به کار می برد.
امیرسلیمان عظیما صاحب امتیاز و مدیر مسئول روزنامه ارگان حزب از دیگر رهبران حزب ملت ایران بود.
4ـ حزب مردم ایران بنیانگذاران این حزب گروهی از انشعابیون حزب ایران بودند، که پس از کودتای 28 مرداد 1332 به رهبری محمد نخشب و حسین راضی، حزب مردم ایران را سازمان دادند، ایدئولوژی حزب مردم ایران، سوسیالیسم، با تکیه بر ضرورت اعتقاد به مذهب و حفظ مالکیت خصوصی بود حزب مردم ایران در مبارزات سالهای پس از کودتا، بیشتر در دانشگاه مشارکت داشت ولی هیچگاه دامنه گسترش آن از سطح دانشجویان و معدودی کسبه و کارمندان جزء فراتر نرفت و نقش چشمگیری در جریان مبارزات نهضت ایفاء نکرد ولی نسبت به اهداف مبارزه و آرمانهای مصدق، متعهد باقی ماند.
نخشب هنگام تشکیل جبهه ملی دوم در ایران نبود و رهبری حزب را حسین راضی بر عهده داشت.
(تاریخ سیاسی 25 ساله ایران؛ سرهنگ نجاتی) 5ـ احمد رضایی در تهران تحصیلات ابتدائی را گذراند و وارد دبیرستان شد.
وی فعالیتهای سیاسی خود را در سالهای 39ـ38 در سن 14 سالگی وقتی که در دوم دبیرستان تحصیل می کرد، شروع و وارد فعالیتهای سازمان جوانان جبهه ملی ایران شد.
در پی این فعالیتها در سال سوم دبیرستان هنگامی که یک ماشین چاپ را به منزل می برد دستگیر شد و پس از آزادی از زندان تحصیل را رها کرده و فعالیتهای سیاسی را پی می گیرد و وارد نهضت آزادی ایران می شود، اما با دستگیری سران نهضت آزادی در بهمن 1341 و در پی آن تأسیس سازمان مجاهدین خلق ایران توسط سه تن از جوانان نهضت آزادی در سال 44 به این سازمان پیوست و به فعالیتهای دامنه داری پرداخت.
اوج فعالیتهای او را می توان پس از شهریور 1350، که عهده دار مسئولیت بازسازی سازمان مجاهدین خلق را که تاحدودی متلاشی شده بود به حساب آورد.
احمد رضایی سرانجام در 11 بهمن 1350 وقتی که در محاصره ساواک قرار گرفته بود با نارنجکی که در دست داشت به آنها حمله نمود و خود او و تعدادی از نیروهای ساواک در این حادثه کشته شدند.
(اطلاعات هفتگی ش 2026)