موضوع: جبهه ملی
تاریخ سند: 23 مرداد 1340
موضوع: جبهه ملی
متن سند:
شماره: 2140 /316 تاریخ:23 /5 /1340موضوع: جبهه ملی
چند نفر از دوستان و محارم اللهیار صالح می‌گویند شش ماه قبل آمریکایی‌ها تصمیم قطعی داشتند در ایران موجباتی فراهم سازند که جبهه ملی مجدداً حکومت را در دست بگیرد و مقدمات این امر هم کاملاً فراهم شده بود، ولی چون سران جبهه ملی در برنامه‌های سیاسی خود از تز بی‌طرفی دفاع کرده و جهت انحلال مجلس سرسختی نشان دادند و علیه کنسرسیوم1 هم مطالبی بیان نمودند، دیپلماسی آمریکا سیاست سران جبهه ملی را با سیاست شوروی‌ها منطبق دانست و از نظر اولیه خود عدول کرد و امروز دیگر آمریکایی‌ها مانند سابق از جبهه ملی پشتیبانی نمی‌کنند.
با بازداشت عده‌ای از سران جبهه ملی و مبارزه دولت با آنها، سران جبهه اول، اغلب روحیه خود را باخته‌اند و دکتر مهدی آذر2 هم گفته اگر می‌دانست که فعالیت آنها به این زودی به ثمر نمی‌رسد، خود را وارد کشمکش و ماجرا نمی‌کرد.3
یک نسخه روی پرونده اللهیار صالح ضمیمه و یک نسخه روی پرونده دکتر مهدی آذر ضمیمه و فعلاً بایگانی شود. 29 /5 /40
توضیحات سند:
1. در تاریخ 29 اسفند سال 1329 ش، صنعت نفت ایران، ملی اعلام شد. نفت ایران که تا پیش از آن، در انحصار کامل شرکت نفت ایران و انگلیس بود، پس از آن، در بازار بین‌المللی تحریم شد. در تلاش برای انتقال دوباره نفت تولیدی ایران به بازارهای بین‌المللی، وزارت امورخارجه امریکا، پیشنهاد ایجاد یک کنسرسیوم از شرکت‌های بزرگ نفتی را نمود، که به هفت خواهران نفتی موسوم شد.هفت خواهران نفتی، یک اصطلاح ابداع شده در دهه ۱۹۵۰ م، توسط بازرگان ایتالیایی؛ سر انریکو ماتائی، که بعدها در رأس شرکت نفتی انی قرار گرفت، بود. وی از این اصطلاح، برای توصیف ۷ شرکت نفتی، که «کنسرسیوم نفت ایران» را تشکیل می‌دادند، استفاده نمود. این کارتل، از اواسط دهه ۱۹۴۰ تا اواخر دهه ۱۹۷۰ م، صنعت نفت جهان را، تحت سلطه خود داشت.
گروه هفت خواهران نفتی، از شرکت‌های نفت: «ایران و انگلیس . گلف اویل . استاندارد اویل کالیفرنیا . تکزاکو . رویال داچ شل . استاندارد اویل نیوجرسی . استاندارد اویل نیویورک» تشکیل شده بود.
2. محمدمهدى آذر فرزند میرزا على آقا تبریزى، که مجتهد و در اولین دوره‌ی مجلس شورای ملی، از طرف مردم خراسان، به مجلس راه یافته بود، در سال1281 ش در مشهد به دنیا آمد. پس از تحصیلات مقدماتى، به تحصیل در رشته طب پرداخت و پس از اخذ دکترا، در سال 1307ش از طرف دولت، براى ادامه تحصیل تخصصی به فرانسه اعزام گردید و پس از مدت هفت سال در سال 1314ش به ایران بازگشت و در دانشکده طب، به تدریس مشغول شد و مدت‌ها نیز ریاست بیمارستان رازی را به عهده داشت. او عضو جبهه ملى ایران بود و به دلیل دوستى با دکتر محمد مصدق، در تاریخ 31 تیر 1331 در کابینه‌ی او، به وزارت فرهنگ منصوب شد. پس از کودتاى 28 مرداد 1332 و سقوط دولت مصدّق، از کار برکنار و مدت کوتاهى نیز از سوى حکومت نظامى دستگیر و زندانی و در دوم دی ماه همان سال آزاد و به طبابت مشغول گردید. در تجدید سازمان جبهه ملّى، بار دیگر وارد فعالیت سیاسى شد و به عنوان یکی از اعضای اصلی هیئت مرکزی و مسئول کمیته‌ی خارج از کشور جبهه ملی فعالیت نمود و در اولین کنگره‌ی این جبهه در سال 1341ش، با 110 رأی به عنوان نایب رئیس انتخاب شد. او که در این زمان با اللهیار صالح و کریم سنجابی همفکری داشت، به دلیل اختلاف نظرهای موجود از سیاست کناره‌گیرى کرد و در طول زندگی، ضمن شرکت در جلسات خصوصی اعضای جبهه ملی سابق، با آنان حشر و نشر داشت. دکنر مهدی آذر، در 9 خرداد 1373، در آمریکا درگذشت. ر.ک: جبهه ملی به روایت اسناد ساواک . زمستان 1379 ش . اقبال یغمایى، وزیران علوم و معارف و فرهنگ ایران، نشر دانشگاهى، 1375 . شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران . باقر عاقلی . ج 1
3. در گزارش دیگری به شماره 2136 /316 - 22 /5 /40 که در رابطه با اختلاف نظر کریم سنجابی با اعضای هیئت اجرائیه جبهه ملی تهیه شده، آمده است: «اللهیار صالح هم که تا حال در قبال دولت روش ملایم در پیش گرفته بود، تغییر رویه داده و خود را برای ابراز شدت عمل در مقابل دولت آماده می‌نماید.» بخش ضمائم