گزارش
تاریخ سند: 24 شهریور 1332
گزارش
متن سند:
پیشگاه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی مفتخرا بشرف عرض می رساند دادستان ارتش 1دکتر مصدق را متهم می داند که با سوء قصد به منظور بهم زدن اساس حکومت و ترتیب وراثت تخت و تاج و تحریص مردم به مسلح شدن بر ضد قدرت سلطنت با وجود ابلاغ فرمان ملوکانه دائر بر عزل او از مقام نخست وزیری از اطاعت فرمان سرباز زده به حکومت غیر قانونی ادامه داده که با قیام اهالی میهن پرست و شاه دوست تهران و انجام وظیفه ارتش در حفظ تخت و تاج سلطنت موجه و در نتیجه رستاخیز روز 28 مرداد ماه 13322 حکومت غیر قانونی او خاتمه یافته در این جریان در اثر مقاومت و عمل خودسرانه او عده ای از اهالی تهران و افسران و درجه داران و سربازان شهید و عده کثیری مجروح گردیده اند و به استناد ماده 7 قانون دادرسی کیفر ارتش که به شرح زیر از لحاظ مبارک میگذرد.«ماده 7ـ دادستان ارتش پس از حصول اطلاع از وقوع بزهی که تعقیب آن در حدود صلاحیت دادگاههای نظامی است هرگاه قرائن و امارات را برای تعقیب بزه کافی تشخیص بدهد بلافاصله والا پس از رسیدگی و به دست آوردن قرائن و دلائل لازمه یکی از بازپرسها مأمور رسیدگی می نماید» قرائن و امارات را برای تعقیب بزه کافی تشخیص دهد.
اینک به منظور انجام تحقیقات از دکتر مصدق و همدستان او اعم از نظامی و غیرنظامی و دادرسی آنان مستند به مواد 24 و 25 قانون دادرسی و کیفر ارتش که به شرح زیر است: از شرف عرض پیشگاه شاهانه گذشت تصویب فرمودند.
«ماده 24 ـ رؤسا دادگاهها و دادرسها از بین افسران حاضر یا منتظر خدمت ناحیه نظامی مربوطه که صلاحیت این مقام را دارا می باشند انتخاب میشوند و ممکن است در هر سال و در صورت تبدیل به قسمت دیگر در کمتر از این مدت نیز تغییر یابند.
تعیین رؤسای دادگاهها و دادرسها بر حسب پیشنهاد فرمانده ناحیه نظامی مربوطه و تصویب مقام بزرگ ارتشتاران فرمانده بعمل میآید.
» «ماده 25ـ دادستانها و بازپرسها و معاونین آنها از بین افسران حاضر یا منتظر خدمت ناحیه نظامی مربوطه که صلاحیت داشته باشند انتخاب میشوند ولی استثنائا در صورتیکه ضرورت ایجاب نماید ممکن است بر حسب تصویب مقام بزرگ ارتشتاران فرمانده غیر از این ترتیب معمول گردد دادستانها و بازپرسها بر حسب پیشنهاد فرمانده ناحیه مربوطه و موافقت نظر دادستان ارتش از طرف مقام بزرگ ارتشتاران فرمانده تعیین می شوند.
»انتصاب افسران معروضه زیر به مشاغل مصرحه از شرف عرض پیشگاه شاهانه گذشت...
فرمودند 24 /6 /1332 منوط به 1ـ دادستان ارتش در تمام تحقیقات و دادرسی شخصا وظیفه دادستانی را با معاونت افسران زیر انجام خواهد داد.
معاونین دادستان ارتش: سرهنگ مهندس ـ محمد حسین کاظمی سرهنگ پیاده ـ محمد تقی پور آذر سرهنگ مالی ـ خسرو اقبالی سرهنگ 2 پیاده ـ عباسعلی الهیاری سرگرد مالی ـ عبدالرحمن منطقی 2ـ بازپرس و معاونین بازپرس بشرح اسامی زیر: بازپرس ـ سرهنگ مهندس ـ یداله کیهانخدیو معاونین بازپرس سرهنگ 2 توپخانه ـ حبیب اله فضل الهی سرهنگ 2 ستاد ـ شاهپور نجد سمیعی سرگرد توپخانه ـ دکتر سیف اله فروزین سرگرد پیاده ـ ناصر مقدم سروان پیاده ـ سیاوش بهزادی 3ـ دادگاه بدوی رئیس دادگاه ـ سرلشگر غلامحسین افخمی کارمند اصلی دادگاه ـ سرتیپ سید محمد پلا سید کارمند اصلی دادگاه ـ سرتیپ احمد احتسابیان کارمند اصلی دادگاه ـ سرتیپ حمید شیروانی کارمند اصلی دادگاه ـ سرتیپ محمد علی اصغر خزائی کارمند علی البدل سرتیپ ـ علی اصغر مبشری کارمند علی البدل سرهنگ ـ رضا خطیب شهیدی منشی سرگرد ـ حبیب اله برادران شکوهی کمک منشی سروان ـ رضا پارساپور 4ـ دادگاه تجدید نظر رئیس دادگاه ـ سرلشگر رضا جوادی کارمند اصلی دادگاه ـ سرتیپ مصطفی صارم کارمند اصلی دادگاه ـ سرتیپ سعید کیبان کارمند اصلی دادگاه ـ سرتیپ عیسی هدایت کارمند اصلی دادگاه سرتیپ ابراهیم والی کارمند اصلی دادگاه سرتیپ عباس پور سیف کارمند علی البدل ـ سرتیپ عزت اله ضرغامی کارمند علی البدل ـ سرهنگ 2 پیاده سید مهدی عدل امین کمک منشی ـ سروان اداری اسماعیل میرسیاقی
توضیحات سند:
1ـ از سوی دادستانی ارتش.سرهنگ یداللّه کیهانخدیو به عنوان بازپرس وقایع 25 تا 28 مرداد انجام وظیفه می کرد که بعدا به مقام سرتیپی رسید.
2ـ به دنبال کودتای 28 مردادعلاوه بر مصدق تعداد زیادی از نظامیان برخی اعضای کابینه و نمایندگان مجلس، اقشار کثیری از مردم و حتی رجال ملی مانند استاد علی اکبر دهخدا احضار یا بازداشت شدند.
البته به جز مصدق نخست وزیر رضوی نماینده و نایب رئیس مجلس سید علی شایگان نماینده مجلس و سرتیپ تقی ریاحی و چند نظامی دیگر بقیه به فاصله کوتاهی آزاد شدند.
(بنگرید به ضمیمه های 2 تا 8) ـ در این زمان دادستانی ارتش برعهده سرلشگر حسین آزموده بود که به خشونت و سختگیری معروف بود.
رژیم شاه از همان ابتدا به کمک عناصر وابسته به نویسندگان درباری برای کم رنگ کردن عامل دخالت خارجی در سرنگونی دولت مصدق و بازگرداندن مجدد شاه به اریکه قدرت و مردمی جلو دادن خود می کوشید.
کودتای امریکایی ـ انگلیسی 28 مرداد را به عنوان قیام ملی و رستاخیز مردمی به باور همگان بقبولانند.
در رادیو تلویزیون مطبوعات.
تقویم ها و کتابهای درسی از این واقعه به عنوان قیام ملی یاد می شد و همه ساله در سالروز کودتا آیین های دولتی و فرمایشی توسط رژیم برپا می گردید.
(1) 1ـ ر.ک روزنامه رستاخیز.
تاریخ دی 28 مرداد 1355 و 1356 و نیز کتاب : محمد رضا پهلوی : مأموریت برای وطنم