موضوع: اظهارات آقای نخست‌وزیر در پیشگاه همایونی
تاریخ سند: 11 تیر 1341
موضوع: اظهارات آقای نخست‌وزیر در پیشگاه همایونی
متن سند:
گزارش اطلاعاتشماره: ۶۹۱ س ت شمیران تاریخ: 11 /4 /41
موضوع: اظهارات آقای نخست‌وزیر در پیشگاه همایونی
به طوری که کسب اطلاع شده متن گزارشات سازمان امنیت و شهربانی کل کشور در مورد سخنرانی مهندس بازرگان1 (روز عاشورا) در تکیه دزاشیب بشرف عرض ملوکانه رسیده است و معظم‌له حضور از آقای نخست‌وزیر موضوع را پرسش فرموده‌اند. آقای نخست‌وزیر در جواب به عرض رسانیده‌اند که چون تشکیل چنین جلسه با اطلاع و اجازه قبلی اینجانب بوده لذا به منظور مراقبت و گزارش صحیح جریان مأموریتی هم از نخست‌وزیری به محل اعزام شده که گزارش آنان حاکی است ناطق به هیچ وجه بیاناتی تحریک‌آمیز و برخلاف مصالح امور کشور در آن جلسه اظهار ننموده است با این کیفیت چنانچه از طرف سایر مأمورین خلاف این موضوع گزارش به عرض رسیده است عاری از حقیقت می‌باشد ضمناً در جلسه که اکثریت آنان از مهندسین ساختمان بوده‌اند آقای مهندس بازرگان ضمن اشاره به موضوع بالا اظهار داشته‌اند با اینکه برنامه سیاسی کار ما همواره با نظر و اجازه قبلی آقای نخست‌وزیر صورت گرفته است مع‌الوصف چنین انتظاری می‌رود که دستگیری مجددی برای ما در پیش باشد.
توضیحات سند:
1- بازرگان؛ مهدی:مهندس مهدی بازرگان در سال ۱۲۸۴ ﻫ ش در تبریز به دنیا آمد. پس از پایان تحصیلات متوسطه جزو دانشجویان اعزامی به فرانسه رفت. پس از بازگشت در سلک اساتید دانشگاه تهران به اشتغال پرداخت و تا ریاست دانشگاه پیش رفت او در دولت دکتر محمد مصدق عهده‌دار مناسبی در سازمان آب تهران، شرکت ملی نفت و پست‌های فرهنگی بود. وی در پایه‌گذاری «نهضت آزادی ایران» نقش مؤثری داشت و سال‌های چندی را در زندان‌های رژیم شاه سپری کرد. در زمان اوج گیری قیام اسلامی سال ۱۳۵۷ ﻫش از سوی رهبر انقلاب مسوولیت رسیدگی به امور اعتصاب کارکنان شرکت ملی نفت را به همراه چند تن به عهده گرفت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی سرپرستی دولت موقت به او محول گردید
دولت موقت برای بازرگان و هم‌فکرانش یک نشست طلانی بود. فرصتی که در صورت حسن‌استفاده موجب عزت و آبروی نهضت آزادی می‌گردید و نام آنان را با افتخار در تاریخ انقلاب اسلامی به ثبت می‌رساند. اما این فرصت به سادگی از دست رفت آن هم به بهای بسیار سنگین که نه فقط خود بلکه انقلاب نیز بار پرداخت آن را بر دوش گرفت. بررسی کارنامه عملکرد دولت موقت در سال‌های بعد از کنار رفتن آن به علت آمیختگی با شرایط و زمینه‌های سیاسی موجود و نیز مرور زمان و هنوز با ابهاماتی همراه است. پیچیدگی روز افزون مسائل سیاسی، شرایط متلاطم و بحرانی، و از همه مهم‌تر فراموشی اجتناب‌ناپذیر حافظه مردم و عواملی بودند که نهضت آزادی را در مشتبه نمودن حقایق یاری کردند.
غرب‌گرانی با غرب‌زدگی عنصری که در تحلیل حضرت امام (ره) از ضعف‌ها و ناتوانی دولت موقت عاملی اساسی محسوب می‌گشت. و ضرورت بررسی مختصری در خصوص پیشینه‌های آن در شخصیت فکری بازرگان را ایجاب نمود محوری اساسی در برخورد با دولت موقت به شمار می‌آید.
دولت موقت با خصلت دمکرات لجبازی و به دنبال کسب پر ستیز در محافل بین‌المللی همراه با دید ضعیف نسبت به انقلاب در حالی که با انقلاب در تضاد است با به عرصه انقلاب می‌گذارد. ضعف اساسی دولت موقت اعتقاد به روش «گام به گام » در برخورد با مسایل و مشکلات انقلاب بود، روشی که سخت از فرهنگ غرب تأثیر پذیرفته بود.
و یک روز پس از اشغال لانه جاسوسی آمریکا (۱۴ آبان ۱۳۵۸) توسط دانشجویان مسلمان پیرو خط امام از نخست‌وزیری استعفا کرد او در نخستین دوره مجلس شورای اسلامی به عنوان نماینده تهران به مجلس راه یافت. وی در ۳۰ دی ماه ۱۳۷۳ در گذشت.
ر.ک: خط سازش سلطانی صفحات ۱۶۵ و ۱۶۶ و وقایع اتفاقیه و شرح احوال رجال ص ۸۹ و ۹۰