موضوع: جلسه منزل سیدضیاءالدین طباطبایی
تاریخ سند: 9 خرداد 1340
موضوع: جلسه منزل سیدضیاءالدین طباطبایی
متن سند:
شماره: 993 /316 تاریخ: 9 /3 /40موضوع: جلسه منزل سیدضیاءالدین طباطبایی
عصر دیروز به تدریج در حدود ۲۰ نفر از جمله سرتیپ بازنشسته باستی- سید احمد یزدانبخش مدیر روزنامه پیک ایران- شیبانی مدیر کل اسبق غله و نان- منصوری مدیر کل چای وزارت گمرکات و انحصارات- شعبانی از ملاکین آذربایجان و محمد نور کارمند وزارت دارائی به منزل سیدضیاءالدین طباطبایی آمد و رفت نموده و صحبت حضار بیشتر پیرامون امور کشاورزی و اقتصادی دور می‌زده است و سیدضیاءالدین به طور خصوصی می‌گفت سران و طرفداران جبهه ملی1 تصمیم دارند در صورت عدم شروع انتخابات به عنوان اعتراض و انجام مانور سیاسی در سراسر کشور یک روز را اعتصاب عمومی اعلام دارند.
توضیحات سند:
1- جبهۀ ملی: متعاقب اعتراضات گسترده علیه تقلبات در انتخابات مجلس شانزدهم در ۲۲ مهر ۱۳۲۸ گروهی از مردم در جلوخانه مصدق جمع شدند و او را تا سر در سنگی کاخ شاه همراهی کرده و خواستار لغو انتخابات در مناطق خارج از تهران شدند. در آن روز مردم و رهبرانشان وارد کاخ شدند، متحصنین بعد از سپری کردن دو روز در دربار دست به اعتصاب غذا زدند اما این اعتصاب به دلیل بیماری مصدق و چند تن دیگر دوام نیافت و بالاخره مجبور به ترک دربار شدند. آنان سپس در خانه مصدق گرد آمدند و درباره یک سازمان سیاسی که رهبری مردم را در دست گیرد به مذاکره پرداختند که نهایتاً بر سر تشکیل جبهه توافق حاصل شد و همچنین تصمیم بر این گرفته شد که جبهه از سازمانها و احزاب تشکیل گردد بدینطریق در روز دهم آبان ۱۳۲۸ جبهه ملی رسماً اعلام موجودیت کرد. در انتخابات مجدد تهران، شش تن از رهبران جبهه ملی مصدق، بقائی، مکی، حائری‌زاده، نریمان و شایگان به مجلس شانزدهم راه یافتند. بعد از قیام سی تیر بتدریج اختلاف درونی جبهه ملی از پرده بیرون افتاد و سرانجام در دی ماه ۱۳۳۱ بر سر مسأله تمدید اختیارات نخست‌وزیر منجر به رویارویی کامل شد که در این میان دکتر مظفر بقائی نقش ویژه‌ای بعهده داشت و بالاخره این اختلافات زمینه برای تحقق کودتای ۲۸ مرداد فراهم می‌آورد پس از آن جبهه ملی برای مدتها متلاشی شد و رهبران آن منزوی و مطرود شدندبا پایان یافتن مجلس نوزدهم در سال ۱۳۳۹ شاه وعده آزادی در امر انتخابات داد، برخی از اعضاء جبهه ملی برای بازسازی آن به تکاپو افتادند و بدینسان جبهه ملی دوم با رهبری افرادی نظیر غلامحسین صدیقی، کریم سنجابی، باقر کاظمی و مهندس بازرگان اعلام موجودیت کرد. جبهه ملی دوم نیز از همان آغاز دچار اختلاف بود. نخستین و تنها کنگرۀ جبهه ملی دوم در دیماه ۱۳۴۱ - دو سال و نیم بعد از شکل‌گیری آن و سه هفته قبل از رفراندوم ششم بهمن موسوم به انقلاب سفید برپا گردید. این کنگره نتوانست بر اختلافات موجود درونی پایان دهد و خود را به نیروی سیاسی مؤثری تبدیل کند. جبهه ملی دوم با غلطیدن در خودبینی و بی‌برنامگی مفرط، فرصت‌های مطلوبی را از دست داد، در نتیجه آن، اندکی بعد از همه‌پرسی شاه بسیاری از رهبران جبهه ملی به زندان افتادند بدینسان عمر جبهه ملی دوم نیز پایان می‌پذیرد. در اوایل سال ۱۳۴۴ اساسنامه جبهه ملی سوم تدوین گردید اما با دستگیری برخی از رهبران جامعه سوسیالیستها و عده‌ای دیگر جبهه ملی سوم پیش از آنکه چشم بگشاید از دنیا رفت.