وقایع اخلالگرانه در تهران
تاریخ سند: 24 مرداد 1357
وقایع اخلالگرانه در تهران
متن سند:
از ساعت 1330 روز 24 /5 /37 تا ساعت 1500 روز 25 /5 /37 براثر اقدامات عناصر آشوب طلب و اخلالگر، وقایعی در تهران رخ داده و در برخی از محافل و مجالس مذهبی منعقده در پایتخت، توسط وعاظ و طلاب افراطی، مطالب تحریک آمیزی در بالای منابر عنوان شده که چگونگی آن بشرح زیر میباشد : 1ـ ساعت 1330 روز 24 /5 /37 مجلس سخنرانی مذهبی با شرکت یکهزار نفر در مسجد قبای تهران تشکیل شده است.در این مجلس شیخ هادی مروی صباغ ضمن سخنرانی پیرامون حکومت اسلامی اظهار داشته : میگویند کشور ایران صنعتی است، در حالیکه دروغ میگویند.
این یک کشور کارخانه ایست، لوازم یدکی وارد ایران میشود و مونتاژ مینماید، پس نمیتوان گفت ایران کشور صنعتی است.
از طرفی کشاورزی در ایران از بین رفته است، 99 درصد مایحتاج عمومی از کشورهای غرب وارد میشود.
اینست معنی استعمار.
یاد شده در دنباله سخنرانی خود ضمن انتقاد از حکومت مشروطه از حکومت اسلامی تمجید نموده است.
مشارالیه در خاتمه سخنرانی خود جهت خمینی دعا نموده است.
بهنگام خروج جمعیت از مسجد، یکنفر ناشناس اعلامیه مضره ای بامضاء خمینی را روی دیوار مسجد نگاه داشته که مردم بهنگام رفتن متن آنرا میخوانده اند.
اعلامیه مورد بحث در مورد وقایع اخیر اصفهان و شیراز بوده و از مردم خواسته شده که به افسران و درجه داران بگویند که دست از کشتار برادران و خواهران برداشته تا رژیم سرنگون و حکومت اسلامی جایگزین آن گردد.
(متن اعلامیه خمینی جداگانه باستحضار رسیده، ضمنا شیخ هادی مروی ـ واعظ شب هنگام مورخ 24 /5 /37 در تهران دستگیر شده است).
2ـ ساعت 1330 روز 24 /5 /37 جلسه سخنرانی مذهبی با شرکت حدود 500 نفر در مسجد جامع تهران واقع در بازار تهران تشکیل گردیده است.
در این مجلس شخصی بنام صانعی، پیرامون خلاقیت بشر سخنرانی و در خاتمه منبر به خمینی دعا نموده است.
حاضرین در مجلس با شنیدن نام خمینی، سه بار جهت وی صلوات فرستاده اند.
در پایان مجلس، در حالیکه جمعیت مسجد را ترک میکرده اند، تعداد زیادی اعلامیه بامضاء «محمدالصدوقی» بداخل مسجد ریخته شده که متن اعلامیه مورد بحث در زمینه ابراز تنفر از رژیم و قتل و کشتار در شهرهای رفسنجان و یزد بوده است.
ضمنا یکبرگ اعلامیه بامضای اتحادیه فرشفروشان پایتخت در تابلو اعلانات مسجد مذکور نصب بوده و در آن اعلامیه ضمن ابراز همدردی با اهالی اصفهان و تبریز عنوان شده که فرش فروشان تهران به پیروی از سایر صنوف تهران، روز 11 ماه مبارک رمضان (25 /5 /37) از باز کردن مغازه های خود خودداری نمایند.
3ـ ساعت 1345 روز 24 /5 /37 مجلسی با شرکت حدود یکهزار نفر از طبقات مختلف مردم در مسجد ارک تهران برگزار گردیده، در این مجلس واعظی بنام سید جواد شاهرخی طی سخنانی تحت عنوان تفسیر در مورد تمدن و تجدد و فرهنگ اظهار داشته : فرهنگ اسلامی دارای سابقه درخشانی است و آنهائی را که بمردم نشان میدهند، تماما آثار شیطانی و جنایتکاری است.
یاد شده از سید جمال الدین اسد آبادی بعنوان مردی که اذهان عموم را روشن نموده و حقایق را آشکار میساخته یاد کرده و گفته : اولیای امور فعلی میخواهند نامبرده را بدنام و چنین وانمود کنند که دست خارجی در کار بوده است.
واعظ مذکور اضافه نموده : در حال حاضر مردم ایران به رهبری قائد اعظم آیت اله العظمی روح اله خمینی انقلاب را شروع کرده اند و تا حد امکان فداکاری خواهند کرد و پیروز خواهند شد.
نامبرده در پایان سخنان خود، به فضای باز سیاسی اشاره کرده و گفته : آزادی نیست، قلم آزاد نیست، اختناق است.
مجلس مذکور در ساعت 1500 همانروز پایان یافته و جمعیت به آرامی مسجد را ترک گفته اند.
4ـ ساعت 1345 روز 24 /5 /37، پس از خاتمه نماز جماعت در مسجد صاحب الزمان واقع در خیابان پهلوی شهر کرج، حدود 200 نفر جوان از مسجد خارج و شروع به تظاهرات نموده اند.
تظاهرکنندگان با پرتاب سنگ، چند جام از شیشه های شعب بانکهای داریوش، صادرات و صنایع ایران و همچنین شیشه سینما اتلانتیک را شکسته اند، که با مداخله مأمورین انتظامی و شلیک سه تیر هوائی، تظاهرکنندگان متفرق شده اند.
مأمورین انتظامی سه نفر از اخلالگران را دستگیر نموده اند.
5ـ ساعت 2215 روز 24 /5 /37 جلسه سخنرانی مذهبی با شرکت حدود 500 نفر در مسجدالنبی نارمک تشکیل گردیده است.
در این مجلس شخصی بنام مهاجری ضمن سخنرانی در بالای منبر مطالب اهانت آمیزی بمقامات عالیه مملکتی بیان کرده است.
مشارالیه در خاتمه سخنرانی خود اظهار داشته چنانچه پیشنماز مسجدالنبی که از طرف دولت دستگیر شده است، تا فردا شب از زندان آزاد نگردد، از رفتن بمنبر خودداری خواهد کرد.
(دستور داده شد مهاجری دستگیر و پس از تکمیل پرونده بوسیله دادسرای نظامی تحت پیگرد قرار گیرد).
6ـ ساعت 2215 روز 24 /5 /37 جلسه ای بمناسبت شبهای ماه مبارک رمضان با شرکت حدود 6500 نفر در مسجد قبای تهران برگزار شده است.
در این مجلس شخصی بنام سید رضا اصفهانی پیرامون کشورهای استعمارگر صحبت و اظهار داشته : این کشورها از سه طریق : کمکهای مادی و بلاعوض، خدمات فنی و اعزام جاسوس تحت پوش کارشناس، کشورهای دیگر را تحت استعمار خود در میآورند و از منابع ملی آنان بهره برداری مینمایند.
پس از سخنرانی یاد شده، شیخ محمد مفتح به بالای منبر رفته و اظهار داشته : رسم براین است که بخاطر کشته شدن، یک دقیقه سکوت نمائیم.
ولی در اسلام، سکوت جایز نیست و بخاطر کشته شدگان شهدای ایران حمد و سوره ای بخوانیم.
مشارالیه سپس درباره مفهوم «حرکت» سخن گفته و آنگاه با اشاره به ایجاد یک حرکت کوچک انقلابی و توسعه آن، نتیجه گیری کرد که در صورت ادامه حرکت انقلابی، در یک کشور انقلاب ایجاد میشود.
در حین سخنرانی یاد شده، دو نفر جوان سه نمونه اعلامیه، پیرامون پیدایش احزاب، تعطیل اصناف تهران در روز 25 /5 /37 و اعلامیه ای مربوط به اتحادیه فرش فروشان تهران در زمینه خودداری از کسب در روز 25 /5 /37 را در بین حاضرین در مجلس پخش نموده اند.
1 7ـ شب هنگام مورخ 24 /5 /37 شیخ عبداله ابوالحسنی که اخیرا از قم به منطقه آسارا در جاده چالوس ـ کرج رفته، ضمن سخنرانی در قریه مذکور، مطالب تحریک آمیزی در مورد حیف و میل کردن درآمد نفت عنوان نموده و از روح اله خمینی در خلال سخنان خود تحسین و تمجید کرده است.
8 ـ ساعت 2300 روز 24 /5 /37 مجلسی با شرکت حدود 500 نفر در مسجد حضرت امیر واقع در امیرآباد شمالی تشکیل گردیده است.
در این مجلس شخصی بنام فاکر، در مورد آزادی مردم الجزایر و جنگ ویتنام صحبت نموده است.
در پایان مجلس مذکور، بهنگام خروج جمعیت از مسجد، حدود 50 برگ اعلامیه تحت عنوان اعتراض به حکومت و اعلامیه هائی با امضاء «اتحادیه فرش فروشان تهران» مبنی برتعطیل بازار در روز 25 /5 /37، در جلوی درب مسجد پخش گردیده است.
9ـ از صبح روز 25 /5 /37 بازار تهران بعلت اعتراض به حوادث اخیر تعطیل و عده ای از بازاریان تهران به مغازه های خود مراجعه و تصمیم داشته اند که اقدام به باز کردن مغازه های خود بنمایند، لکن بوسیله عده ای جوان مورد تهدید واقع شده اند و از باز کردن مغازه ها خودداری نموده اند.
ضمنا در بازار شمیران باستثنای مغازه های نانوائی، قصابی و میوه فروشی بقیه مغازه ها بسته هستند.
10ـ ساعت 1730 روز 24 /5 /37چندموتورسیکلت سوار ضمن حرکت در بازار تهران و دادن شعارهای مضره اعلام داشته اند که بازار تهران فردا (روز 25 /5 /37) تعطیل است.
11ـ ساعت 1800 روز 24 /5 /37، حدود یکهزار نفر ضمن خارج شدن از مسجدالنبی واقع در نارمک به تظاهرات خیابانی پرداخته و با دادن شعارهائی علیه حکومت و له خمینی، مبادرت به شکستن شیشه های یکدستگاه اتومبیل پلیس نموده اند که با دخالت مأمورین انتظامی، اخلالگران متفرق شده اند.
12ـ ساعت 2320 روز 24 /5 /37، انبار شرکت بی.
اف.
گودریچ واقع در دو راهی قپان جاده آبعلی آتش گرفته است.
حریق در ساعت 0025 روز 25 /5 /37 توسط مأمورین آتش نشانی خاموش شده و حادثه تلفات جانی نداشته است.
در بررسیهای معموله مشخص شده که آتش سوزی عمدی بوده است.
13ـ ساعت 0100 روز 25 /5 /37 مغازه مشروبفروشی واقع در خیابان ری، سه راه بوذر جمهری آتش گرفته است.
حریق در ساعت 0115 روز 25 /5 /37 وسیله مأمورین آتش نشانی خاموش شده است.
در بررسیهای معموله مشخص شده که آتش سوزی عمدی بوده است و تلفات جانی نداشته است.
14ـ ساعت 2315 روز 24 /5 /37 شعبه بانک صادرات ایران واقع در خیابان صفاری تهران، آتش گرفته است.
حریق در ساعت 2330 توسط مأمورین آتش نشانی خاموش شده است.
ضمنا در ساعت 0150 روز 25 /5 /37 شعبه مذکور مجددا آتش گرفته که حریق در ساعت 0200 روز 25 /5 /37 توسط مأمورین آتش نشانی خاموش شده است.
در بررسیهای معموله مشخص شده که هر دو آتش سوزی عمدی بوده است.
15ـ ساعت 0130 روز 25 /5 /37 شعبه بانک صادرات واقع در خیابان شهباز جنوبی آتش گرفته است.
حریق در ساعت 0150 روز 25 /5 /37 وسیله مأمورین آتش نشانی خاموش شده است.
در بررسیهای معموله مشخص شده که آتش سوزی عمدی بوده است.
16ـ روز 24 /5 /37 شیشه های 33 شعبه بانک صادرات ایران، توسط عناصر اخلالگر در نقاط مختلف تهران شکسته شده است.
17ـ ساعت 1830 روز 24 /5 /37، حدود 250 نفر از عناصر اخلالگر که از مسجد امام حسین واقع در میدان شهناز تهران، توسط مأمورین انتظامی متفرق شده بودند، در میدان ثریا اجتماع و ضمن دادن شعارهای ضد ملی و میهنی، چند جام از شیشه های چند فروشگاه در میدان مذکور را شکسته و تصمیم به آتش زدن شعبه فروشگاه کوروش داشته اند که با دخالت مأمورین انتظامی، تظاهرکنندگان متفرق شده اند.
18ـ ساعت 1845 روز 24 /5 /37، حدود 300 نفر از طبقات مختلف مردم در مسجد امام حسین واقع در میدان شهناز، نماز جماعت برگزار کرده اند.
مسجد مذکور واعظی جهت سخنرانی نداشته و منبر را با یک پارچه برزنتی پوشانیده بودند.
ضمنا دو فقره اعلامیه مبنی براظهار همدردی تهرانیها از مقتولین حوادث اصفهان، بر دیوار مسجد نصب شده است.
20ـ ساعت 1500 روز 24 /5 /37 شش دستگاه اتوبوس و دو دستگاه مینی بوس سرویس ژاندارمری کشور شاهنشاهی (که حامل تعدادی از افسران و درجه داران و کارکنان ژاندارمری بوده) در مسیر حرکت خود در حوالی خیابان سپاه تهران (در نزدیکی میدان شهناز) مورد هجوم عده ای از عناصر اخلالگر واقع گردیده است.
اخلالگران چند جام از شیشه های اتوبوسهای مورد بحث را شکسته که در نتیجه چند تن از سرنشینان آن مجروح شده اند.
21ـ حدود ساعت 2230 روز 24 /5 /37، یکی از مأمورین کلانتری قلهک در حوالی مسجد قبای تهران به جوانی که یک ساک بهمراه داشته، ظنین و قصد دستگیری او را داشته که جوان مذکور یک بطری حاوی مواد آتش زا را بطرف مأمور مورد بحث پرتاب و در بین جمعیت اجتماع کننده در مسجد قبای تهران رفته و متواری شده است.
1 مامور در تعقیب جوان مذکور وارد جمعیت شده، لیکن موفق به دستگیری وی نشده است.
22ـ ساعت 2115 روز 24 /5 /37 مجلسی با شرکت حدود 200 نفر در حسینیه اطهری واقع در شهرری تشکیل گردیده است.
در این مجلس شخصی بنام شیخ حسین اطهری کاشانی به منبر رفته و اظهار داشته: کسیکه میگوید زنده باد خمینی، جواب او چوب، چماق، گازاشک آور واسلحه است؟ بابا مردم ترا دوست ندارند.
صدای دنیا بلند شده است.
یاد شده سپس اضافه نموده: جوانان بیائید آزادیتان را بگیرید.
آتش بزنید، خرد کنید.
بانکها و منازل را خیر، اما سینماها و عرق فروشیها و کاباره دانسینگها را.
مشارالیه در خاتمه سخنرانی خود افزوده : آقای خمینی پانزده سال قبل قد علم کرده و گفت با صهیونیسم و کمونیسم خواهم جنگید.
شماها می بینید که او را به غربت فرستادند، پسرش را کشتند.
اما از قیام دست برنداشت.
(دستور داده شد که مشارالیه دستگیر و پرونده وی پس از تکمیل بوسیله دادسرای نظامی تحت پیگرد قرار گیرد).
1 23ـ ساعت 2100 روز 24 /5 /37، حدود چهارهزار نفر از افراطیون مذهبی برای استماع سخنرانی شیخ محمد چاوشی2 (نامبرده بعد از ظهر روز 24 /5 /37 بعلت سخنرانیهای تحریک آمیز دستگیر گردیده است)، در مسجد لرزاده واقع در خیابان خراسان اجتماع نموده اند که پس از آگاهی از دستگیری واعظ مذکور، جمعیت حاضر اعلام کرده اند چنانچه محمد چاوشی تا ساعت 2230 در مسجد حاضر نشود، بعنوان اعتراض از مسجد خارج و به تظاهرات خیابانی مبادرت خواهند نمود.
جمعیت در ساعت 2230 از مسجد خارج که مأمورین برای متفرق کردن آنان اقدام و در این موقع قریب 2 هزار نفر از آنان در خیابان خراسان پراکنده و بقیه مجددا به مسجد مراجعت و در آن موضع گرفته اند.
مأمورین به اجتماع کنندگان در مسجد اخطار کرده اند که مسجد را ترک نمایند، لکن آنان توجهی باخطار مأمورین ننموده و در این هنگام تیری نیز از داخل مسجد بسوی مأمورین شلیک شده که به کسی اصابت نکرده است.
مأمورین انتظامی، اجتماع کنندگان در مسجد را بطور انفرادی از مسجد خارج و از آنها بازرسی بدنی بعمل آورده اند ولی سلاحی کشف نشده است.
گروه دوم که پس از خروج از مسجد در خیابان خراسان متفرق گردیده بودند، حدود ساعت 2300 ضمن تظاهرات خیابانی، سینما ساینا در شهباز جنوبی را آتش زده اند که مامورین برای متفرق کردن آنان اقدام و اخلالگران یکعدد نارنجک بطرف مأمورین پرتاب کرده اند که منفجر نشده است.
تظاهرات مذکور حدود ساعت 0035 روز 25 /5 /37 خاتمه یافته است.
24ـ بعد از ظهر روز 24 /5 /37، عده ای از عناصر اخلالگر در خیابان کوروش کبیر تهران، به تعدادی از افراد پلیس حمله و ضمن پرتاب بطریهای حاوی مواد آتش زا به یکدستگاه اتومبیل نفربر شهربانی، با وارد کردن ضربه به سر یکی از افسران شهربانی (که در محل بوده)، سلاح کمری او را ربوده و متواری شده اند.
25ـ حدود ساعت 1300 روز 25 /5 /37، مجلسی با شرکت حدود 9 هزار نفر در مسجد حاج شیخ عبدالحسین واقع در بازار تهران تشکیل گردیده و واعظی بنام غفاری بدون مقدمه از بین جمعیت بپاخاسته و شروع بسخنرانی تحریک آمیز نموده است که مأمورین انتظامی در اطراف مسجد و محل مستقر تا در صورت بروز حوادث اخلالگرانه به مقابله با اخلالگران بپردازند.
جریان پایان مجلس مذکور متعاقبا باستحضار خواهد رسید.
ارزیابی خبر : خبر صحت دارد.
اقدامات انجام شده : مراتب به نخست وزیری اعلام شده است.
توضیحات سند:
1ـ «گزارش خبر» این بند از رویدادها در سندهای بعدی آمده است که با تفصیل بیشتری از مراسم مسجد قبا یاد کرده.1ـ تفصیل این خبر در میان سندهای بعدی آمده است.
1ـ گزارش خبر این رویداد به دلیل داشتن تفصیل بیشتر سخنان این واعظ در میان سندهای بعدی آمده است.
2ـ حجت الاسلام محمد چاوشی در سال 1324 ش در ابیانه به دنیا آمد.
در پنج سالگی همراه خانواده راهی تهران شد.
در سال 1345 به حوزه علمیه قم رفت و به تحصیل علوم دینی پرداخت.
بار آخر که به زندان افتاد با پیروزی انقلاب در 22 بهمن آزاد شد.
وی در معاونت لجستیکی نیروی دریایی مشغول به کار شد و مسوولیت دایره سیاسی ایدئولوژیک این معاونت را به عهده گرفت.
وی در تاریخ 26 /12 /60 وقتی همراه یک سرباز با خودرو پیکان عازم محل کار خود بود در بزرگراه شیخ فضل اله نوری هدف گلوله های سازمان مجاهدین خلق (منافقین) قرار گرفت و به شهادت رسید.
در این حادثه سرباز همراه او نیز شهید شد.