موضوع: فعالیت برای تشکیل جبهه واحد ضد استعمار
تاریخ سند: 12 اسفند 1340
موضوع: فعالیت برای تشکیل جبهه واحد ضد استعمار
متن سند:
شماره: 5781 /312 تاریخ: 12 /12 /40موضوع: فعالیت برای تشکیل جبهه واحد ضد استعمار
دکتر ناصر زندی یکی از دوستان مورد وثوق سیدضیاءالدین طباطبایی کسب اطلاع گردیده است بر خلاف یک سال گذشته و حتی قبل از آن که حزب منحله توده علمدار دعوت احزاب و دستجات مختلف المسلک برای تشکیل یک جبهه باصطلاح ضد دیکتاتوری و ضد استعماری بود اکنون منتسبین به سیدضیاءالدین طباطبایی داعیه این دعوت را بلند نموده و سعی دارند که به عنوان همبستگی و اتحاد احزاب و دستجات سیاسی در چهارچوب مبارزه با استبداد و دفاع از قانون اساسی جبهه واحدی به وجود آورند و تنها مانع توفیق در این امر را نیز جبهه ملی می‌دانند که در این یک مورد خاص از تئوریهای خلیل ملکی1 تبعیت می‌نمایند و با به وجود آوردن چنین واحدی شدید مخالفت می‌کنند.
اصل در پرونده طباطبائی بایگانی است
این نسخه در پرونده کلی جبهه ملی مرکز بایگانی شود. ثابتی
توضیحات سند:
1- خلیل ملکی: در سال ۱۲۸۰ ه ش در تبریز چشم به جهان گشود و پس از تحصیلات ابتدائی و متوسطه به تهران آمد و در مدرسه صنعتی آلمان به تحصیل پرداخت و در سال ۱۳۰۷ در مسابقه اعزام دانشجو به خارج توفیق یافت و برای تحصیل در رشته شیمی به آلمان رفت و به دلیل مشکلات مالی بدون اتمام رساله دکترا به ایران بازگشت و در دانشسرای عالی ادامه تحصیل داد.ملکی در آلمان با دکتر ارانی و گروه اطراف او آشنا شد به همین جهت در ایران جذب محافل روشنفکری که مجله‌ای نیز به نام دنیا منتشر می‌کردند شد که در یورش شهربانی به این محافل دستگیر شد و جزء پنجاه و سه نفری بود که محکومیت یافت.
پس از تأسیس حزب توده خلیل ملکی نیز به این حزب پیوست و در کابینه قوام‌السلطنه مدیر کل وزارت فرهنگ شد.
همکاری ملکی با حزب توده دیری نپایید و به واسطه اختلافات درونی به همراهی جمعی دیگر در دی ماه ۱۳۲۶ انشعاب کرده و حزب سوسیالیست توده ایران را بنا نهادند که این حزب نیز دوامی نداشت.
ملکی و دیگر انشعابیون چندی در انزوا زیستند تا اینکه در اردیبهشت ۱۳۳۰، به همراهی دکتر بقائی «حزب زحمتکشان ملت ایران» را تأسیس کردند ولی به خاطر اختلافاتی که بین او و دکتر بقائی پیش آمد از این حزب نیز انشعاب کرده و «نیروی سوم» را بنا نهاد.
پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بازداشت و به قلعه فلک‌الافلاک تبعید گردید.
در سال ۱۳۳۹ با باز شدن نسبی فضای سیاسی «جامعه سوسیالیست‌های نهضت ملی ایران» را تأسیس کرد و به عضویت جبهه ملی نیز در آمد.
در سال ۱۳۴۰ در هفتمین کنگره بین‌المللی احزاب سوسیالیست جهان منعقده در رم شرکت کرد و در راه بازگشت به ایران سفری نیز به اسرائیل داشت.
در 27 /5 /44 ملکی به اتهام اقدام بر ضد امنیت داخلی مجدداً دستگیر شد ولی به واسطه فشار احزاب سوسیالیست و بیماری چشم و قلب در تاریخ 28 /7 /45 آزاد گردید.
در سال ۴۷ به خاطر ملاقات با یک وکیل آمریکایی که جهت مطالعه حقوق بشر به ایران سفر کرده بود به دستور شاه از کلیه مشاغل برکنار شد و بالاخره در تاریخ 21 /4 /48 درگذشت و جنازه وی در مسجد فیروزآبادی شهر ری به خاک سپرده شد.