موضوع: گزارش نوبه‌اى
تاریخ سند: 29 دی 1357
موضوع: گزارش نوبه‌اى
متن سند:
از: سروان توپخانه پرویز صادقىبه: تیمسار فرماندار نظامى اصفهان و حومه
موضوع: گزارش نوبه‌اى
مقام عالى را آگاه مى‌سازم اهّم وقایع از ساعت 0700 روز29 /10 /57 تا ساعت 1800 روز 29 /10 /57 به شرح زیر به استحضار مى‌رسد:
از ساعت 700 روز 29 /10 /57 تعداد کثیرى از مردم اصفهان و حومه حدود 200 هزار نفر در میدان شاه1 تجمع نموده و بعد از سخنرانى آقاى طاهرى و آقاى پرورش ساعت 1330 بعد از اتمام نماز در سه مسیر به شرح زیر شروع به راهپیمائى نمودند:
1ـ میدان شاه ـ خیابان حافظ ـ چهار راه شکرشکن ـ خیابان نشاط ـ چهارباغ صدر ـ پل خواجو ـ بلوار آئینه خانه
2ـ میدان شاه ـ خیابان سعدى ـ خیابان صوراسرافیل ـ فلکه شاه عباس ـ خیابان شاه‌عباس ـ چهارباغ عباسى ـ بلوار آئینه خانه
3ـ میدان شاه ـ خیابان پشت مطبخ ـ خیابان صوراسرافیل ـ فلکه شاه عباس ـ خیابان شاه عباس ـ 33 پل ـ آئینه خانه
اهم مطالب سخنرانى آقاى طاهرى به شرح زیر مى‌باشد.
الف. به ارتشی‌ها احترام بگذارید و به آنها پناه دهید.
ب ـ همافران نیروى هوائى دست به اعتصاب غذا زده‌اند به یارى آنها بروید.
پ ـ به زنان بى حجاب توهین کنید تا آنها هم با حجاب شوند.
ت ـ ساواکیها را شما مجازات نکنید بلکه تحویل جمهورى اسلامى بدهید و اضافه کرد که کابینه جمهورى اسلامى امروز وارد تهران مى‌شود.
اهّم مطالب سخنرانى آقاى پرورش به شرح زیر مى‌باشد:
ما داریم جمهورى اسلامى را پیاده مى‌کنیم که نه ماده دارد دو ماده[مواد] آن به شرح زیر است:
1) شوراى سلطنت2 غیر قانونى است و استعفا لازم ندارد.
2) دولت بختیار چون وسیله سلطنت انتخاب شده غیر قانونى است و باید منحل شود.
ضمناً برابر گزارش موتورسواران امروز به علت ازدهام جمعیت و شلوغى یک بچه کوچک (تقریبا 7 ساله) در زیر پا جان خود را از دست داده است و بین مردم گفته شده است که اگر پرسنل نیروهاى نظامى و انتظامى به پمپ بنزین مراجعه نمایند باید شناسائى شده و ماشین آنها آتش زده شود.
برابر گزارش هنگ ژاندارمرى تعدادى از مخالفین از نجف‌آباد به یزدانشهر حمله برده و تعدادى را زخمى نموده بوده که اوامر تیمسار فرماندار نظامى جهت تقویت نیروهاى ژاندارمرى مستقر در آن محل به هنگ ژاندارمرى ابلاغ گردید.
افسر مداومتکار ستاد فرمانداری نظامی
سروان پرویز صادقی
توضیحات سند:
1. میدان امام خمینی (نقش جهان): با انتخاب اصفهان به پایتختى و گسترش شهر به طرف جنوب، میدان عظیم نقش‌جهان با طول تقریبى 507 و عرض 158 متر در شرق گردشگاه چهارباغ به عنوان یکى از ویژگى‌هاى عصر صفوى مطرح گردید و از بزرگترین و زیباترین میدان‌هاى جهان نامیده مى‌شود.میدان نقش‌جهان به جاى میدان کوچکى که از دوران تیموریان باقى مانده بود احداث گردید.
به غیر از بناهاى تاریخى چهارگانه (مسجد امام، مسجد شیخ لطف‌الله، عالى‌قاپو و قیصریه) که در چهار سمت میدان قرار گرفته‌اند و به جز خیابان‌هائى که از میدان مى‌گذرد دور تا دور میدان را غرفه‌هاى دو اشکوبه احاطه کرده‌اند. مردم دراین غرفه‌ها در آن روزگار به دادوستد مشغول شده و انواع صنایع دستى و منسوجات کار اصفهان در آنها به مسافران و گردشگران عرضه مى‌شود. در عصر صفویه از این میدان براى انجام مسابقات و بازى‌هاى معمول آن عصر مانند چوگان و قاپوق‌اندازى استفاده مى‌شده و سان و رژه سربازان و سپاهیان نیز در همین محل انجام مى‌شده است.
چهار طرف میدان، چهار بازار قرار گرفته که به وسیله مغازه‌هاى داخل میدان به میدان مربوط مى‌شوند. این بازارها در روزگار صفویه هر یک به شغلى اختصاص داشت.
راهنماى جدید شهر اصفهان. سازمان ایرانگردى و جهانگردى استان اصفهان صص 33، 34
اوج شکوه این میدان در دوران انقلاب اسلامی بوده که مردم اصفهان در آن اجتماعات عظیمی برپا کرده اند اجتماعاتی مانند 28 صفر 1357، 12 فروردین 1358، اعزام رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس و استقبال بی نظیر مردم اصفهان از رهبر انقلاب اسلامی در پائیز سال 1380.این میدان در اولین اجتماع مردم اصفهان در سال 1357 از میدان شاه به میدان امام تغییر نام داده شد.
2. شورای سلطنت یکی از آخرین تکیه‌گاههای شاه برای جلوگیری از فروپاشی رژیم سلطنتی پس از خروج وی از کشور بود. در آن زمان اوجگیری انقلاب اسلامی که سقوط رژیم سلطنتی را هدف قرار داده بود و همچنین عوامل فرعی‌تر از جمله عدم اعتماد شاه به شایستگی بختیار در حفظ رژیم سلطنتی و همچنین نگرانی وی از بروز اختلاف میان ارتش و بختیار، شاه را عمیقاً به این نتیجه رسانده بود که متعاقب خروج او از کشور، اساس رژیم سلطنتی نیز با توجه به احساسات عمومی فروخواهد ریخت. از این رو به عنوان آخرین بارقه امید، تصمیم گرفت شورایی را به وجود آورد تا بتواند از فروپاشی نظام سلطنتی جلوگیری به عمل آورد. در حقیقت فکر تشکیل «شورای سلطنت» ناشی از نگرانی جدی شاه از انقراض سلسله شاهنشاهی بود.
اعضایی که برای تشکیل این شورا با موافقت شاه در نظر گرفته شدند عبارت بودند از: 1- شاپور بختیار، نخست‌وزیر 2- محمد سجادی، رئیس مجلس سنا 3- جواد سعید، رئیس مجلس شورای ملی 4- سید جلال تهرانی، سناتور سابق 5- محمدعلی وارسته، وزیر دارایی اسبق 6- عبدالله انتظام، رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران 7- علیقلی اردلان وزیر دربار شاهنشاهی 8- علی‌آبادی، دادستان سابق 9- ارتشبد عباس قره‌باغی، رئیس ستاد ارتش شورای سلطنت در حالی اولین جلسه خود را تشکیل می‌داد که امام خمینی، بختیار و دولتش را که دو هفته پیش تشکیل شده بود فاقد مشروعیت خوانده، رهبران کشورهای غربی امید خود را از آرامش ایران در صورت باقی ماندن شاه از دست داده و این ناامیدی را در گوادلوپ (14 دی) ابراز کرده بودند. بسیاری از ژنرالهای مورد اعتماد شاه از جمله اویسی، ازهاری و... از کشور گریخته بودند (14 تا 18 دی) و شورای انقلاب به فرمان امام خمینی تشکیل شده بود. روز 25 دی یعنی فردای روزی که جلسه رسمیت یافتن شورای سلطنت در نیاوران تشکیل شده بود امام خمینی در اعلامیه‌ای این شورا را غیرقانونی خواندند. امام در این اعلامیه که در استانه اربعین سالار شهیدان حضرت حسین بن علی(ع) و با هدف تشویق مردم برای شرکت در راهپیمایی این روز صادر کردند، فرمودند: به کسانی که در شورای سلطنتی غیرقانونی به عنوان عضویت داخل شده‌‌اند اخطار می‌کنم که این عمل، غیرقانونی و دخالت آنان در مقدرات کشور جرم است. بی‌درنگ از این شورا کناره‌گیری کنند، و در صورت تخلف مسئول پیشامدها هستند. روز 26 دی همزمان با فرار شاه از کشور، امام خمینی با انتشار اعلامیه‌ای بر لزوم برانداختن رژیم شاهنشاهی و استقرار حکومت جمهوری اسلامی تأکید کردند. روز 27 دی تعداد 12 نفر از نمایندگان مجلس شورای ملی از سمت خود استعفا کردند. فردای این روز تعداد نمایندگان مستعفی مجلس به 20 نفر رسید و امام خمینی بر لزوم استعفای وزیران کابینه تأکید کردند. در همین روز (28 دی) سید جلال تهرانی طی مأموریتی از جانب شاپور بختیار و به عنوان «رئیس شورای سلطنت» رهسپار پاریس شد تا پیرامون اوضاع و احوال ایران و برنامه‌های آتی شورای سلطنت با امام خمینی ملاقات کند. همزمان با این سفر کارتر رئیس‌جمهور آمریکا ضمن اعلام حمایت رسمی کاخ سفید از بختیار، از امام خمینی خواست به بختیار فرصت موفقیت دهد. بختیار نیز تهدید کرد که در صورت کنار رفتن من ارتش کودتا می‌کند.
روز 29 دی در پایان راهپیمایی تاریخی و باشکوه اربعین حسینی، قطعنامه‌ای قرائت شد که در آن بر لزوم غیرقانونی شناختن سلطنت، خلع شاه، برکناری دولت بختیار، استعفای وکلای مجلسین و اعضای شورای سلطنت و برقراری نظام جمهوری اسلامی تأکید شده بود. امام خمینی این راهپیمایی و همچنین دو راهپیمایی تاسوعا و عاشورای حسینی را که در روزهای 19 و 20 آذر 1357 برگزار شد به مثابه همه‌پرسی در مورد تشکیل جمهوری اسلامی قلمداد کردند.
در روز 30 دی سید جلال تهرانی در پاریس رسماً تقاضای ملاقات با امام خمینی نمود. امام دو شرط برای ملاقات با سید جلال تهرانی قائل شدند:
1- استعفا کردن از شورای سلطنت
2- غیر قانونی اعلام کردن شورای سلطنت
سید جلال تهرانی با یک روز تأخیر تسلیم شرایط امام شد. وی روز اول بهمن 1357 استعفانامه خود را در پاریس انتشار داد: یک روز پس از این استعفا، امام خمینی در پاریس سید جلال‌الدین تهرانی را به حضور پذیرفتند. تهرانی پس از دو بار ملاقات با امام خمینی و با اطمینان از عدم امکان موفقیت رژیم سلطنتی در برابر اراده مردم، دیگر به تهران بازنگشت و به جنوب فرانسه رفت و به کار علمی مورد علاقه خود یعنی مطالعه در تاریخچه نجوم پرداخت.
با استعفای سید جلال تهرانی، عمر شورایی که یک هفته پیش از آن در حضور شاه شکل گرفته بود خاتمه یافت و تا بازگشت امام به تهران – 12 بهمن 57 – یکی دو جلسه بعدی شورا بدون سید جلال تشکیل شد ولی عملاً به دلیل اختلاف اعضا راه به جایی نبرد.