شهربانى استان مازندران (اطلاعات)
تاریخ سند: 16 مرداد 1357
شهربانى استان مازندران (اطلاعات)
متن سند:
سند شماره (537)از: شهربانى استان مازندران (اطلاعات) 0516 تاریخ گزارش: 16 /5 /2537
به: ش ک ش ریاست اداره اطلاعات شماره گزارش: 411
اطلاع واصله حاکیست سحرگاه روز 16 /5 /2537 روى سه عدد از تیرهاى برق خیابان پهلوى سارى کاغذهاى به قطع 5×2 حاوى شعارهاى مضره‌اى مبنى بر «درود بر دکتر ارانى1 بنیانگذار حزب کمونیست ایران، حزب توده حزب طبقه کارگر و زحمتکش ایران» مشاهده که جمع‌آورى و به منظور شناسائى عامل اقدام گردیده است % ز
متصدى دفتر ـ ستوان خلجى
اقدام‌کننده ـ سروان علوى 17 /5 /2537
ارزیابى: صحت دارد.
نظریه: مراتب به ساواک استان اعلام خواهد شد. ارسال شود21 /5 /37
توضیحات سند:
1. دکتر تقى ارانى فرزند ابوالفتح در سال 1281 شمسى در تبریز به دنیا آمد. او رهبر گروه 53 نفر و نخستین مروج و بنیانگذار احزاب مارکسیستى لنینیستى در ایران بود. تحصیلات ابتدائى را در مدرسه شرف و دارالفنون تهران به پایان رسانید و در سال 1301 با استفاده از بورس دولتى، به آلمان رفت. او به موازات تحصیل، در مجله «کاوه» که در آن زمان به وسیله سوسیال دموکرات‌ها و دموکرات‌هاى مهاجر ایرانى در برلین منتشر مى‌شد، به کار تصحیح پرداخت. در این دوران که اوج فعالیت کمونیست‌ها بود، وى به عضویت «جمعیت مبارزه با دیکتاتورى» که به وسیله ایرانیان مهاجر تشکیل شده بود، درآمد. در آنجا، با مرتضى علوى، برادر بزرگ علوى آشنا شد و با وى در انتشار نشریه ستاره سرخ، همکارى کرد. پس از گرفتن دکترى در رشته «فیزیک و شیمى»، به عنوان استاد «ادبیات شرق» در برلین به تدریس علوم بدیع در اشعار فارسى، عربى و ترکى پرداخت. در سال 1312 مجلّه دنیا را منتشر کرد و در ضمن آن، به تبلیغ مرام کمونیستى پرداخت. وى، مقالات تئوریک خود را، با اسامى مستعار «احمد قاضى» و «جمشید» منتشر مى‌کرد. در سال 1313 به دستور کمینترن، ارانى به همراه عبدالصمد کامبخش و عزت‌اللّه سیامک هسته سه نفره احیاء حزب کمونیست را تشکیل دادند و مجله دنیا ارگان رسمى حزب کمونیست ایران شد. در سال 1314، با ممنوع شدن صاحبان مشاغل دولتى از انتشار مجله، نشریه دنیا نیز، توقیف گردید. در سال 1315، در این سال، 53 نفر از کمونیست‌هاى مشهور از سوى دولت رضاخان دستگیر شدند که بعدها این افراد به گروه 53 نفر معروف شدند. دکتر ارانى، به ده سال زندان محکوم شد. سرانجام در 14 بهمن سال 1318 به طرز مشکوکى در زندان درگذشت. علت مرگ او ابتلا به بیمارى تیفوس اعلام شد. از ارانى اشعار و نوشته‌هاى بسیارى در زمینه علوم و اصول اعتقادت ماتریالیسم به جاى مانده است که برخى از آنها پس از شهریور 1320 انتشار یافت.عدّه‌اى از بازماندگان گروه 53 نفر، پس از شهریور 1320 و آزادى از زندان، حزب توده ایران را تشکیل دادند.
ر. ک : ضیاءالدین ارانى، فصولى از تاریخ مبارزات سیاسى ـ اجتماعى در ایران جنبش‌هاى
چپ، چاپ اول، 70.
چهل سال در سنگر مبارزه، شرکت سهامى خاص انتشارات توده، چاپ اول، مهرماه 1360.
حسن مرسلوند، زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، صص 113ـ 117.