موضوع: فعالیت دبیرکل حزب ایران نوین
تاریخ سند: 1 اردیبهشت 1345
موضوع: فعالیت دبیرکل حزب ایران نوین
متن سند:
از: 322 تاریخ:1 /2 /1345به: 20/ﻫ شماره: 9207 /322
موضوع: فعالیت دبیرکل حزب ایران نوین
عطاءاله خسروانی دبیرکل حزب ایران نوین و محمد درخشش1 در گذشته با یکدیگر اختلاف نظر داشته‌اند و حتی به توصیه خسروانی دکتر محمد سام2 زمانی که معاون کل وزارات آموزش و پرورش بوده امضاء زیادی از طرف معلمین علیه محمد درخشش جمع‌آوری و آن را به صورت جزوه چاپ و در اختیار مقامات مسئول گذارده است. در اثر پیدایش اختلاف بین عطاءاله خسروانی دبیرکل حزب ایران نوین و دکتر هادی هدایتی وزیر آموزش و پرورش فرهنگیان عضو حزب مزبور عموماً مبارزه و مخالفت را با عطاءاله خسروانی آغاز نموده‌اند و دبیرکل حزب ایران نوین به منظور ایجاد تشنج در آموزش و پرورش متوجه محمد درخشش و اطرافیان وی گردیده است. عطاءاله خسروانی همچنین مشغول فعالیت است تا به نحوی از صدور احکام ترفیعات معلمین جلوگیری و در صورت امکان زمینه مساعدی جهت ایجاد اعتصاب در مدارس به وجود آورد. خواهشمند است دستور فرمایید در این‌باره تحقیق و چگونگی را اعلام دارند.
فرهنگ - 1 /2 /45
ساعت 13:05 روز 1 /2 /45 دریافت شد.
توضیحات سند:
1. محمد درخشش، فرزند یدالله در سال 1294 ﻫ ش در تهران متولد شد. تحصیلات خود را در دانشسراى عالى تهران، در رشته‌ی تاریخ و جغرافیا به اتمام رساند. مهم‌ترین شغل اجرایى درخشش پیش از وزارت، بازرسى عالى وزارتى و ریاست اداره‌ی اعزام محصل بود. محمّد درخشش، در دوره‌ی هجدهم، وکیل مجلس شد. در این دوره، با خواندن لایحه‌ی خلیل ملکى علیه قرارداد کنسرسیوم نفت ـ که امینى عاقد آن بود ـ یکى از طولانى‌ترین نطق‌هاى مجلس را در مخالفت با قرارداد، ایراد کرد که به علّت طولانى شدن نطق، نورالدّین امامى، معاون مجلس توانست نطق وى را با وعده یک کراوات «سولکا» خاتمه بخشد (کراوات سولکا، نوعى کراوات فرانسوى بود که استفاده از آن، نشان اشرافیت و تفاخر بود.)محمّد درخشش ـ که قبل از آذر سال 1325، در «اتّحادیه معلّمان» وابسته به حزب توده فعّالیت مى‌کرد ـ دبیر معمولى بود و به علّت اظهار علاقه‌ی زیاد به حزب توده، به عنوان رئیس هیأت مدیره‌ی اتّحادیه انتخاب شد و بعد از آذر 1325 و دستگیرى جمعى از اعضاى اتّحادیه، وى، آن را به نیرویى مستقل و تحت اختیار خود تبدیل کرد. درخشش، باشگاه معلّمان را تأسیس و با گردآوردن معلّمان در یک تشکّل، روزنامه‌ی «مهرگان» را به نام ارگان این گروه منتشر ساخت. تأسیس باشگاه مهرگان در دوران پس از کودتای آمریکایی ـ انگلیسی 28 مرداد 1332 در راستای سیاست آمریکا بود. محمّد درخشش، از دوستان نزدیک على امینى و سیّد جعفر بهبهانى بود و با به راه انداختن اعتصاب گسترده‌ی معلّمان کرمانشاه، زمینه‌ساز سقوط دولت جعفر شریف‌امامى و روى کار آمدن امینى شد. به پاس نقش‌هاى پشت پرده‌اش، امینى، او را به وزارت فرهنگ منصوب کرد. اما درخشش ـ که رئیس جامعه‌ی معلّمان بود ـ در طى دوران ریاستش، نه تنها اقدامى براى بهبود وضعیت معلّمان نکرد (البته به استثناى نتایج اعتصابات) بلکه از آن، به منزله‌ی آلتى براى پیشبرد مقاصد سیاسى خود استفاده مى‌کرد. محمّد درخشش، از جمله افرادى بود که ارتباط مستحکمى با دستگاه سیاست خارجى آمریکا داشت و به صورت مشاور و عامل سیاست‌هاى آمریکا در ایران عمل می‌کرد. درخشش، در جریان انقلاب اسلامى، به صورت یکى از عوامل ایجاد انحراف و همچنین، راهنماى آمریکایى‌ها عمل مى‌کرد و تلاش وسیعى جهت زدودن گرایش‌هاى سیاسى ـ اسلامى به عمل آورد. وى به این اعتقاد که دولتى که بر مبناى قرآن بنا شده باشد، در حقیقت جز عقبگرد چیزى نیست و اصولاً تعلیم و تربیت درست را به مردم ایران نخواهد داد، به آمریکایى‌ها توصیه مى‌کرد که در جریان درگیرى انقلاب، باید درگیرى بین امام خمینى(ره) و ارتش ادامه یابد. وى حتّى به پل کانسلر، مشاور سیاسى سفارت آمریکا، پیشنهاد کرد که به منظور راهنمایى بیشتر، مذاکرات نزدیکى با افراد میانه‌رو مذهبى مانند بازرگان داشته باشند. افرادى مانند مقدّم مراغه‌اى و درخشش، منابع اطلاعاتى خوبى براى سفارت بودند. هدف نهایى او (درخشش)، برقرارى جامعه‌اى دمکراتیک خالى از عقاید خشک مذهبى بود. و در روشى تاکتیکى، عقیده داشت که هیچ راهى جز هماهنگى با نیروهاى امام خمینى نیست. بنابراین امیدوار بود که مى‌تواند در هر دولت مذهبى‌اى نفوذ کند. آمادگى وى جهت دنبال کردن خط میانه‌اى بود که بتواند کشور را از جهت‌گیری‌هاى افراطى نجات دهد. در آستانه‌ی پیروزی انقلاب اسلامی، درخشش به خارج از کشور گریخت و نشریه مهرگان را در اروپا علیه اسلام و انقلاب اسلامی منتشر نمود و با جریان سلطنت‌طلبان همکاری داشت. خبر مرگ وی در سال 1384 در آمریکا اعلام شد.
بخشی از اسناد وابستگی‌های محمد درخشش به بیگانگان در اسناد لانه‌ی جاسوسی مجلدات : 6 و 27 آمده است.
2. محمد سام، فرزند محمدباقر در سال 1303 ﻫ ش در کرمان متولد شد. پس از گذراندن تحصیلات ابتدایى و متوسطه در کرمان راهى تهران شد و موفق به اخذ لیسانس زبان از دانشکده ادبیات و لیسانس علوم تربیتى از دانشسراى عالى دانشگاه تهران شد. سپس موفق به اخذ فوق‌لیسانس تعلیمات روستایى از دانشگاه نبراسکاى آمریکا و دکترى در رشته علوم ادارى و اداره موسسات تربیتى از دانشگاه کالیفرنیاى جنوبى آمریکا گردید. وى از سال 1321 فعالیت خود را با شغل معلمى آغاز کرد و با سمت‌هایى همچون مدیر دبستان، دبیرستان، بازپرس تعلیماتى، معاون اداره کل کارگزینى وزارت فرهنگ، نماینده وزارت فرهنگ در بنگاه خاور نزدیک، رئیس حوزه عمرانى، استاد و معاون موسسه علوم ادارى و بازرگانى دانشگاه تهران، مشاور عالى و ادارى بانک مرکزى ایران فعالیت‌هاى خود را ادامه داد تا اینکه در دوره بیست و یکم به نمایندگى مجلس شوراى ملى انتخاب شد. وی در اسفند 1344 استاندار گیلان شد و تا 1349 در این سمت بود و پس از آن به سمت استاندار اصفهان منصوب گردید. وى در فروردین 1350 وزارت کشور را به عهده گرفت و در سال 1353 از کابینه هویدا برکنار و به جاى او جمشید آموزگار وزیر کشور شد.
سام از عناصر مؤثر و فعال جمعیت فراماسونرى بود و در طول مدت استاندارى اصفهان از بودجه استاندارى خدمات قابل توجهى مانند واگذارى زمین، روکش آسفالت محوطه ساختمان لژ اصفهان و... را انجام داد. او از اعضاء مؤثر کانون مترقى به رهبرى حسنعلى منصور و عضو هیئت اجرائیه حزب ایران نوین بود.
(اسناد ساواک – پرونده انفرادى)