تاریخ سند: 5 خرداد 1343
متن سند:
گیرنده : مقامات ساواک به ترتیب سلسله مراتب فرستنده : بخش 325 شماره : 481 /325 محترما طرح سئوالات کارمندان شرکت کننده در مراسم عزاداری کاخ گلستان مورد بررسی قرار گرفت و خلاصه نظریات آنان ذیلاً به استحضار عالی می رسد.1ـ تعداد تقریبی شرکت کنندگان و تعیین طبقه اجتماعی آنان : در مورد تعداد شرکت کنندگان در مراسم مزبور اقوال کارمندان فوق العاده با یکدیگر اختلاف داشت و تشتت آراء شدیدی بین نوشته های آنان به نظر می رسد به نحوی که عده ای تعداد جمعیت را 2 الی سه هزار نفر و برخی دیگر عده جمعیت را 100 هزار نفر تخمین زده بودند : لکن آنچه از فحوای کلام بیشتر آنها مشاهده می گردید تعداد جمعیت شرکت کننده بین 10 الی 20 هزار نفر بوده است.
درباره تعیین طبقات اجتماعی آنان نیز طبق اظهارنظر کارمندان اکثر آنان از امرای ارتش نمایندگان مجلسین و طبقات سوم و چهارم بوده اند لکن اظهار داشته اند که برخی از مردم طبقات مزبور صرفا به منظور طی نمودن روز در مجلس حاضر شده و به جای اصغاء و استماع بیانات وعاظ بدیدن ابنیه کاخ و گفتگو پرداخته بودند.
2ـ نظرات حاضرین در مورد نحوه برگزاری مراسم عزاداری سال جاری که مفاد آن از طرف شهربانی کل کشور منتشر گردیده چه بوده است؟ اکثر طبقات شرکت کننده از دستورات صادره از طرف شهربانی راضی به نظر می رسیدند لکن بین برخی از آنان شایعاتی وجود داشت مبنی بر اینکه از طرف هیئت فاطمیه (پسر رئیس هیأت مزبور) در مدح آیت الله خمینی اشعاری گفته شده و وقتی جهت کسب اجازه خواندن اشعار در مراسم عزاداری و به راه انداختن دسته سینه زنی به پلیس تهران رفته مورد اهانت قرار گرفته و بالنتیجه کلیه هیئتها تصمیم گرفته اند از به راه انداختن دسته خودداری نمایند.
3ـ در مورد سئوالات سوم و چهارم و پنجم مندرج در پرسشنامه عموم کارمندان از اظهارنظر خودداری نموده اند واضح است که خودداری آنها دلیل متقضی بر اینکه له و یا علیه سیاست دولت تحریکی بعمل نیامده و اعلامیه ای نیز پخش نگردیده است، می باشد.
4ـ آیا مسائل مربوط به پانزده خرداد سال گذشته بین بعضی از حاضرین مطرح بوده یا نه؟ در صورت اثبات چه نظراتی از طرف آنان ابراز می گردید.
درباره جریان مربوط به پانزدهم خرداد 42 بیشتر مردم اظهارنظری نمی نمودند ولی بعضی از آنها وحشت داشتند که مبادا مردم در بیرون کاخ مجددا بلوائی به راه اندازند و چند نفری نیز اظهار عقیده می نمودند که روز 12 محرم که مصادف با سالروز قمری بلوای سال گذشته می باشد روز عزای ملی اعلام شده است.
5 ـ پیرامون سئوال هفتم مبنی بر اینکه آیا در بین حاضرین از تحریکات جمال عبدالناصر صحبتی به میان آمده به استحضار میرساند که عموم کارمندان اظهار نموده اند هیچگونه صحبتی در این باره به میان نیامده است.
6ـ بیانات کدامیک از وعاظ و روضه خوانها روی حاضرین جالب بود و حضار درباره هر کدام از آنان چگونه قضاوت میکردند.
در مورد این سئوال معروض می دارد که تقریبا کلیه کارمندان از بیانات واعظی به نام تاج انتقاد نموده و او را به هیچ وجه شایسته چنین مجلسی ندانسته و اظهار نموده اند هنگام سخنرانی وی مردم به قدری خسته شدند که با فرستادن صلوات های بی مورد او را مجبور به ترک منبر نموده اند.
در عوض سخنرانی کمالی سبزواری و فاطمی و به ویژه کمالی سبزواری برای حضار خیلی جالب بوده است و خصوصا آن قسمت از بیانات وی که در مورد اختلاف بین روحانیون اصلی و روحانی نماها بوده و از اعلیحضرت همایون شاهنشاه استدعا کرده که برای حفظ دین در این مورد اقدامات مجددانه ای بفرمایند در حضار حسن اثر کامل داشته و نشان می داد که حضار از صمیم قلب به اظهارات او گوش می دهند.
7ـ درباره وضع موقعیت مجلس عموم کارمندان معتقدند که انتظامات کاملاً برقرار و نفوذ مأمورین سویل انتظامی کاملاً مشهود بوده لکن هجوم بی حد و حصر آنان در اطراف جایگاه اعلیحضرت همایون شاهنشاه تا حدی جلب توجه نموده بود، زیرا وضع ظاهری آنان در بین اشخاصی که اکثرا از طبقات پائین بوده و سر و وضع مرتبی نداشتند تا اندازه ای آنها را مشخص ساخته و به علاوه حرکات و طرز رفتار کلیه آنان (اعم از مأمورین گارد شاهنشاهی شهربانی ـ ساواک ـ ضد اطلاعات) تا حدی غیرعادی و موجب شناسایی آنها می گردید و مردم تظاهرات غیرعادی سایر مأمورین را که فی المثل مابین سخنرانی وعاظ بدون جهت راه می رفتند به حساب ساواک می گذاشتند.
به علاوه رفتار مأمورین انتظامی که اکثرا از دانشجویان سال اول دانشکده پلیس بودند نیز به علت جوانی و عدم تجربه کافی قابل انتقاد بوده و موجب نارضایتی می گردید.
ضمنا به علت کمی مأمورین انتظامی هنگام ورود اعلیحضرت همایون شاهنشاه به مجلس تا اندازه ای وضع به هم خورد ولی بلافاصله مجددا نظم برقرار گردید و در همین هنگام عده ای شروع به دست زدن نمودند و رفتار آنها موجب این گفتگو گردید که روز قتل حسین بن علی (ع) دست زدن به صلاح نیست و صورت خوشی ندارد.
همچنین شخصی که عمامه به سر داشت و اهل سبزوار بود می خواست نامه ای به حضور اعلیحضرت همایون شاهنشاه تقدیم کند لکن شخص سویلی نامه را گرفت و به حضور ملوکانه تقدیم داشت و شاهنشاه شروع به قرائت نامه فرمودند و این موضوع حسن اثر شایان توجهی بین حضار گذاشت.
8ـ درباره مطالب متفرقه پیشنهاداتی از جانب کارمندان رسیده که ذیلاً به عرض می رسد.
الف ـ نظر به اینکه از ساعت 1200 مردم به تدریج در کاخ گلستان حضور یافته بودند و کسی نبود که برای آنها صحبت نماید لذا این موضوع موجب کسالت شدید آنها شده بود و مصلحت ایجاب می نماید که در این قبیل مجالس چند مداح که دارای صدای گرمی باشند دعوت می شدند قبل از بیانات وعاظ حضار را سرگرم کنند.
ب ـ بایستی در چنین مجالسی از وعاظ سرشناسی که بتوانند جلسات 20 تا 30 هزار نفری را اداره کنند دعوت می شد زیرا بعضی از روضه خوانهای دعوت شده قادر به اداره اینگونه جلسات نبوده و اکثرا حتی کلمات را غلط ادا می نمودند و با این وصف اصولاً پخش این سخنرانیها از رادیو به صلاح نبود.
ج ـ عدم پذیرائی کافی و نبودن چایی در طول مدت روضه خوانی و اینکه مستخدمین مربوطه فقط به عده معدودی از حضار چایی می دادند مورد انتقاد سایر حاضرین قرار گرفته و اظهار می نمودند که این نحو پذیرائی به هیچ وجه شایسته چنین مجالسی نیست.
د ـ پیشنهاد شده با توجه به اینکه در بین اهالی تهران مخصوصا طبقات 3 و 4 عده زیادی ترک زبان وجود دارد که به فارسی صحبت نمی نمایند گوش دادن به اظهارات آنان نیز مستلزم دانستن زبان ترکی می باشد، لذا ساواک برای کارمندان خود که اغلب در این قبیل مجالس شرکت می کنند کلاس ترکی اجباری تشکیل دهد تا آنها منبعد بتوانند اظهارات این گونه اشخاص را استنباط نمایند.
از طرف رئیس اداره دوم 3 /3 به اداره کل چهارم منعکس نمائید.
3 /3 /43