موضوع: جلب طلاب به خدمت نظام وظیفه
تاریخ سند: 28 اردیبهشت 1342
موضوع: جلب طلاب به خدمت نظام وظیفه
متن سند:
محترماً به عرض می رساند: مأمور ویژه در تاریخ 28 /2 /42 در قم با آیت اله کمالوند ملاقات و پیرامون وضع روحانیون مذاکراتی به عمل آورده است.در این ملاقات آیت اله کمالوند مطالبی در باره جلب طلاب علوم دینیه از طرف مراجع انتظامی به عنوان خدمت وظیفه1 اظهار داشته که به شرح پائین به استحضار عالی می رساند: 1 .
در این موقع که اعلیحضرت همایون شاهنشاهی از لحاظ پای بندی به مبانی مذهبی و پیشوائی شیعیان جهان در صدد بسط و استحکام اصول حقیقی مذهب اسلام و حفظ احترام روحانیون واقعی که راهنمای مذهبی توده مردم هستند، می باشند؛ دستگیری بی موقع یک عده طلبه به نام مشمول نظام وظیفه باعث بیم و یأس آنها گردیده، زیرا اغلب دستگیرشدگان دارای وضعیت زیر می باشند: الف .
اولاً مأمورین شهربانی در تاریخ 24 /1 /42 بدون رسیدگی به سوابق آنها، آنان را در خیابان و مساجد دستگیر و به نظام وظیفه شهرستان تحویل داده اند؛ در صورتی که بین این اشخاص، هستند افرادی که چندی قبل اداره نظام وظیفه با رسیدگی به مدارک، آنها را معاف از خدمت تشخیص و به آنها برگ معافی داده است.
ب .
افراد دستگیر شده اعزامی، همه کارت تحصیلی رسمی از اداره فرهنگ در دست دارند و طبق قانون نظام وظیفه تا موقعی که به تحصیل اشتغال دارند، معاف از خدمت می باشند.
ج .
عده ای از مشمولین دارای زن و فرزند از متولدین 1313 که قانوناً متکفل شناخته شده اند، می باشند.
د .
مأمورین نظام وظیفه در یک روز و در یک شهر بدون رسیدگی به سوابق و مدارک آنان، عده‌ای را به سربازخانه اعزام و عده مشابه آنها را مرخص نموده اند.
روی همین اصل، این فکر برای آنها پیش آمده که اعلیحضرت همایون شاهنشاهی در صدد کوبیدن روحانیون می باشند.
ﻫ .
یک عده از طلاب دستگیر شده را هنوز در قم نگاهداشته اند؛ نه به تهران می فرستند و نه مرخص می کنند و زن و بچه و پدر و مادر و اقوام آنها با حال رقت بار در خیابان های قم به گریه و زاری و شیون پرداخته، احساسات بینندگان را به نفع خود تهییج می نمایند.
و .
بقیه طلاب از ترس دستگیری در خانه های خود مخفی گردیده اند.
2 2 .
افراد مرموزی حتی در لباس روحانیت از طرف جبهه ملی، مالکین، مدیران جرایدی که منتشر نمی شود و افراد ناراضی، فعالیت شدیدی به نفع روحانیون و علیه دولت می نمایند و روی این اصل روحانیون قم به کلی مأیوس گشته اند؛ در صورتی که دولت، با اقتداری که داشته و دارد هر موقع بخواهد می تواند عمل مشمول گیری را انجام دهد و اقدام به این عمل حاد در حال حاضر باعث می شود که مخالفین شایع نمایند دولت با روحانیون عناد دارد و بعلاوه تحریک احساسات هم می شود.
در خاتمه آقای کمالوند اظهار داشتند فعلاً در قم به انتظار اوامر و اعلام نظریه تیمسار در باره مشمولین می باشند که بتوانند به این جریانات خاتمه داده، شکاف عمیقی که حاصل شده، برطرف نمایند.
نظریه : از بررسی مجموعه اطلاعات و اخباری که رسیده است چنین استنباط می گردد که بعد از واقعه مسجد [مدرسه] فیضیه قم، موضوعی که بیشتر افکار روحانیون و اشخاص متدین را علیه دولت تحریک نموده است، همین موضوع جلب طلاب علوم دینی به منظور اعزام به سربازخانه می باشد.
طبقه روحانیون و معتقدین به آنان این عمل را یک نوع کینه توزی دور از عدالت نسبت به روحانیون تلقی نموده اند و طبقه روشنفکر نیز چنین اعمالی را که به لجاجت بیشتر شبیه است، دور از شأن دولت می دانند و بالاخره مخالفین دولت هم همچنان از این گونه تصمیمات غیرمنطقی سوءاستفاده نموده و سعی دارند این عمل را مؤید مخالفت مقامات عالیه و دولت با جامعه روحانیت و روحانیون جلوه دهند.
شهابی 3 /2 /42 محترماً در صورت تصویب در گزارش هفتگی منعکس گردد 3 /2 /42 به عرض برسد 3 /2 تیمسار ریاست فرمودند اقدام لازم به عمل آید به این معنی که تا 15 – 20 روز اینها را نگیرند، اگر روحانیون ساکت شدند، به کلی از سربازگیری در بین طلاب صرفنظر خواهد شد و الاّ دومرتبه شروع می شود.
دستورات لازم را نیز به سرتیپ نشاط دادند.
توضیحات سند:
1ـ رژیم شاه در راستای سیاست سرکوب روحانیت و جلوگیری از گسترش نفوذ آنها در بین مردم، در تاریخ اول اردیبهشت 1342، فرمان اعزام روحانیون به سربازی را صادر کرد تا شاید روند مبارزه‌ای را که امام شروع کرده بود، متوقف کند.مأموران نیز اقدام به دستگیری روحانیون کردند و کارت تحصیلی آنها را که از طرف وزارت فرهنگ صادر گردیده بود، پاره کردند.
به دنبال دستگیری افرادی مانند آقای هاشمی رفسنجانی و اعزام آنها به سربازی، حضرت امام در پیامی ضمن تشویق آنها به پایداری و ثبات قدم،آنها را مکلف به روشنگری در میان سربازان و درجه‌داران نمود و از آنها خواست که خود را از نظر روحی و جسمی تقویت کنند.
بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی.
سید حمید روحانی.
ج 1.
ص 406 2ـ آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی در این باره می‌گوید: همان روزی که آقای کمالوند به قم بازگشت، رژیم شاه دست به یک حرکت ناجوانمردانه‌ای زد و آن دستگیری طلبه‌ها و روحانیون و اعزام آنها برای خدمت سربازی بود...
آقای کمالوند از این جریان به شدت ناراحت شد و به پسر عمویش پیام داد که این کار‌ها چیست که شما انجام می‌دهید.
از یک طرف مرا برای حل مسائل خودتان با روحانیت به تهران دعوت می‌کنید و از سوی دیگر طلبه‌ها را دستگیر می‌کنید و به سربازی می‌برید پس از پیام آقای کمالوند، آنها دونفر را برای صحبت با ایشان فرستادند.
خاطرات آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی، ج 1، ص 191