موضوع: اظهارات معین‌الدین مرجایى عضو حزب مردم ایران
تاریخ سند: 25 اسفند 1343
موضوع: اظهارات معین‌الدین مرجایى عضو حزب مردم ایران
متن سند:
شماره: 26723 /20 الف تاریخ: 25 /12 /4313431225موضوع: اظهارات معین‌الدین مرجایى عضو حزب مردم ایران
ساعت 0930 روز 21 /12 /43 دکتر معین‌الدین مرجایى ضمن صحبت خصوصى اظهار نموده است که با آمدن اعلیحضرت وضع دولت روشن خواهد شد (آقاى هویدا در جلسه دیروز مجلس گفت که امیدوارم بودجه سال آینده را بهتر و روشن‌تر تقدیم دارند) این عبارت روشن مى‌کند که عجالتاً این دولت دستهایش را جمع مى‌کند اما در کشور ایران فعلاً دو سیاست قابل اجرا است از یک طرف آمریکایی‌ها هستند که سیاست سابق انگلیسی‌ها را در ایران قبول دارند و آن اینکه اعلیحضرت بهترین عامل ثابت ایران هستند و باید ایشان حکومت کنند نه سلطنت زیرا تجربه ویتنام به آمریکایی‌ها نشان داد که وجود خانواده نکردیم بهترین عامل ثبات آسیاى جنوب شرقى بوده است از طرفى انگلیس‌ها ـ فرانسویها ـ آلمانها ـ شوروی‌ها یک بلوک را تشکیل داده و در مورد ایران معتقدند که باید اعلیحضرت سلطنت کنند و حکومتى که مورد قبول عامه باشد و شخصیتهاى مبرزی هم در آن باشند تشکیل شود این دسته مى‌دانند که الان ایران بر روى مخزنى از باروت قرار دارد. روشنفکران. بازاریان. کارگران و بالاخص روحانیت با حکومت موجود به هیچ‌وجه میانه خوبى ندارند و این وضع نمى‌تواند براى ابد دوام داشته باشد ناگزیر معتقدند باید حکومت به شکل عامه‌پسندى تغییر یابد به همین جهت است که از مدتى پیش کوشش به عمل مى‌آید که دکتر امینى نخست‌وزیر شود و بعضى عناصر ملى اعضاء کابینه را تشکیل دهند و با روحانیون ملى سازش صورت گیرند به این جهت استنباط دوستان بالا این است که کابینه به زودى تغییر مى‌یابد و احتمالاً قدس نخعى1 سیدجلال تهرانى2 روى کار مى‌آیند تا زمینه را براى آشتى با روحانیون فراهم کنند آنگاه امینى روى کار مى‌آید و پارلمان به شکل حکومتى که بیان شد.
دکتر مرجایى گفت دانشگاه سکوتش نه به علت زد و بند الهیار صالح3 و دکتر صالح است بلکه علتش اول عدم هماهنگى جبهه. دوم تشکیل یک گروه مسلح انتظامى که شعبه‌اى از سازمان امنیت است به سرپرستى یک سرتیپ اینها است که فعلاً مانع تحرک دانشگاه شده است. دکتر مرجایى گفت مذاکراتى هم صورت گرفته است که بعد از عید مقدمات انتشار نشریه‌اى فراهم گردد البته نه به صورت حاد و تند سابق بلکه به طور آرام‌ترى (منظور نشریه حزب مردم ایران مى‌باشند). نامبرده گفت جلسات حزب مردم ایران به صورت جلسات خانوادگى تشکیل مى‌گردد ولى عجب این است که هنوز بعضى از رهبران پیر و فرتوت را به طور کامل کنار نگذاشته‌ایم. ناطق سپس افزود مهدى اقبال رئیس دبیرستان ارشاد واقع در ناحیه 9 در مورد تأسیس دبستان و دبیرستان تقاضاى امتیاز کرده است منتهى چون عید اغلب دوستان به خارج مى‌روند قرار گذاشتیم که روز 17 فروردین جلسه عمومى تشکیل دهیم و ترتیب قطعى آن را بدهیم.
فتوکپى این اطلاعیه از بخش 312 به این کمیته رسیده است بررسى و بهره‌بردارى شد و در پرونده مربوطه تکثیر گردید اقدام دیگرى ندارد در پرونده روابط ایران و شوروى بایگانى شود احمدى 18 /1 /44 رئیس بخش 322 رشیدى 18 /1
توضیحات سند:
1ـ حسین قدس نخعى: وى فارغ‌التحصیل رشته سیاسى از دانشگاه تهران و لندن است. خدمات دولتى خود را از وزارت کشور آغاز کرد. سپس وارد وزارت امورخارجه شد و بتدریج از ریاست دفتر وزیر امورخارجه مراحل ترقى را طى نمود و در سال 1350 به قائم‌مقامى وزارت خارجه رسید. در سال‌هاى 62 ـ 1961 میلادى وزیر امورخارجه در کابینه شریف امامى و امینى شد. سپس سفیر ایران در آمریکا و آخرین سمت او سناتورى تهران بود.2ـ سید جلال‌الدین طهرانى (تهرانى): وى از سیاست‌گران و دولت مردان اواخر عهد احمد شاه قاجار است. او در ابتداى امر و شروع فعالیت در زمینه‌هاى مختلف طلبه بود و در چنین شرایطى به تحصیل در حکمت، فلسفه، کلام فقه، نجوم علم افلاک و... پرداخت. چندین کتاب تاریخى را از عربى به فارسى ترجمه کرد. چندین بار در کابینه قوام وزیر بود و در اواخر حکومت پهلوى، سناتور انتصابى مجلس سنا بود. در زمان مصدق استاندارى خراسان و تولیت خراسان بعهده ایشان بود. سالیان درازى در پاریس و مدتى نیز بعنوان سفیر در بلژیک اقامت داشت. آخرین سمت وى قبل از انقلاب ریاست شوراى سلطنت بود وى داراى کتابخانه نسبتاً بزرگ و غنى بنام خود در تهران است که از جمله کتابخانه‌هاى بزرگ و خطى محسوب مى‌شود. ناصر نجمى ـ همان منبع ص 260
3ـ وى متولد اردیبهشت 1276 شمسى در قریه آران در 9 کیلومترى شهر کاشان است. تحصیلات ابتدایى را در مدرسه آمریکایى در تهران آغاز مى‌کند پس از اتمام تحصیل خود به عنوان مترجم سفارت آمریکا در ایران مشغول به کار مى‌شود و پس از ده سال کار به پیشنهاد على‌اکبر داور وارد خدمت در دادگسترى مى‌گردد. سپس با انتقال داور به سمت وزیر مالیه، الهیار صالح نیز به این دستگاه منتقل شد، و پست ریاست کل انحصارات دخانیات را عهده‌دار مى‌گردد. صالح در کابینه قوام وزیر دارایى مى‌شود و سپس در مشاغل وزارتى دیگرى مشغول بوده است. صالح پس از شهریور 1320 که فضاى نسبتاً باز سیاسى در کشور بود به اتفاق برخى از دوستان خود مانند غلامعلى فریور، احمد زیرک‌زاده و مهندس حسیبى، حزب ایران را تشکیل دادند مرحوم صالح بعدها وارد جبهه ملى شد و در دادگاه لاهه و شوراى امنیت سازمان ملل متحد همراه دکتر مصدق براى دفاع از تز ملى شدن صنعت نفت جزء همراهان دکتر مصدق بود. وى پس از کودتاى 1332 از مقامات و مناصب دولتى کناره گرفت و در 20 آبان 1364 از دنیا رفت.
ـ بازیگران سیاسى عصر رضاشاهى و محمدرضا شاهى، ناصر نجمى، ص 242