گزارش وقایع حوزه فرمانداری نظامی تهران و حومه
تاریخ سند: 4 دی 1357
گزارش وقایع حوزه فرمانداری نظامی تهران و حومه
متن سند:
مدت : از ساعت 0800 روز 4 /10 /1357 الی ساعت 1700 روز 4 /10 /1357 1ـ گزارشات رسیده و اقدامات انجام شده الف : سازمان اطلاعات و امنیت تهران (1) ساعت 0800 روز جاری آگهی دست نویسی در قسمت های مختلف دانشکده پزشکی پهلوی نصب که در آن قید شده بمنظور پشتیبانی از استادان متحصن و بازگشائی دانشگاهها ساعت 1000 روز جاری اجتماعی از کلیه کارکنان تشکیل که پس از سخنرانی به خیابان خواهیم رفت، احتمالاً دکتر سنجابی هم در این اجتماع شرکت خواهد کرد.1 (مراتب به فرمانداری نظامی منطقه مربوطه جهت جلوگیری از هر گونه اجتماعی در دانشکده مذکور ابلاغ گردید.) (2) در چند روز گذشته اعلامیه هائی بشرح زیر روی شیشه های درب ورودی دانشکده پزشکی داریوش کبیر نصب گردیده است.
(الف) اکنون که بین ارتش تفرقه افتاده و عده ای متواری گردیده اند در اعتصابات اگر با سربازان مسلح مواجه شدید با آجرو و چاقو و اسلحه گرم بآنها حمله کنید تا روحیه آنها متزلزل گردد.
طرفداران چریکهای باصطلاح فدائی خلق (ب) در شبهای کریسمس و ژانویه برق قطع نخواهد شد این به آن علت است که بین ما و ارامنه و مسیحیان همبستگی بیشتری ایجاد گردد.
2 توانیر (پ) ما ارامنه و مسیحیان و کلیه هم کیشان بعلت همبستگی با مردم مسلمان ایران از چراغانی مغازه ها خودداری خواهیم نمود و به کلیه هم کیشان دستور داده شده که حتی از برگزاری جشن خودداری نمایند.
(ت) اکنون که چپاولگری آمریکا، شوروی، آلمان، انگلیس در ایران مشخص شده و چین هم بظاهر با آمریکا همکاری و علیه شوروی قد علم نموده و همگی از رژیم ایران حمایت میکنند.
ما تا سرنگونی رژیم دست از فعالیت بر نمیداریم.
(ث) در مورخه 5 /10 /57 جلسه سخنرانی در بیمارستان داریوش کبیر تشکیل میگردد.
دانشجویان انرژی اتمی (مراتب به فرمانداری نظامی منطقه مربوطه ابلاغ گردید.) (3) عده زیادی از دانش آموزان کوی نهم آبان واقع در جاده آرامگاه ضمن تظاهرات به مدرسه ابتدائی مهستی و مولوی حمله کردند و این دو دبستان تعطیل شدند و سپس به دبستان رودکی حمله برده و تعدادی شیشه شکستند.
1 (فرمانداری نظامی منطقه در جریان بود) (4) صبح روز جاری عده ای از کارگران اعتصابی پالایشگاه تهران در جاده قم، سه راهی پالایشگاه جلو وسائط نقلیه را گرفته و بآنان اظهار میداشتند بگوئید مرگ بر کد 66، در نتیجه ایجاد راهبندان نموده بودند.
(مراتب به فرمانداری نظامی منطقه شهر ری ابلاغ و بوسیله مامورین متفرق گردیدند.) (5) از ساعت 0830 روز جاری تا ساعت 1000 حدود 2000 نفر متشکل از کارکنان دانشکده پزشکی پهلوی، اساتید دانشگاه، خبرنگاران داخلی و خارجی، کانون وکلا و افراد متفرقه به دانشکده مذکور آمده که بتدریج بر تعداد آنان افزوده میشود و دکتر کریم سنجابی هم بین اجتماع کنندگان مشاهده شده است.
(فرمانداری نظامی منطقه قبلاً در جریان قرار گرفته بود.) (6) در ساعت 1100 روز جاری بعلت اجتماع بیش از 500 نفر از دانش آموزان جلو اداره کل آموزش و پرورش تهران و قصد ورود آنان به اداره مزبور بدستور مدیر کل، این اداره تعطیل و تظاهرکنندگان بوسیله مامورین انتظامی متفرق گردیدند.
(7) کلیه مدارس راهنمائی شمیران دایر و در اکثر قریب به اتفاق آنها دانش آموزان از حضور در کلاسها خودداری و در ضمن محصلین مدارس تظاهرات و ناآرامی نموده اند، ضمنا عده ای از دانش آموزان بمنظور راهپیمائی از مدارس خارج که وسیله مامورین فرمانداری نظامی متفرق گردیدند.
(8) بدنبال اجتماع نزدیک به 2000 نفر از افراد متفرقه و اساتید دانشگاه و کانون وکلا در باند هلیکوپتر دانشکده پزشکی پهلوی، حدود ساعت 1030 روز جاری سه نفر از دانشجویان سخنانی بر علیه دولت و تغییر رژیم صحبت نموده آنگاه دکتر ابراهیم خوشنویس ضمن سخنانی در مورد تغییر رژیم طالب جمهوری اسلامی به ریاست خمینی شد.
ضمنا 4 نفر از گردانندگان جبهه ملی به نامهای دکتر کریم سنجابی، بهروز برومند، دکتر محمدعلی راشد و شفائی پس از صرف چای در اطاق رئیس بیمارستان دکتر اقبال به اجتماع کنندگان پیوسته و دکتر محمدعلی راشد اعلام داشت دکتر کریم سنجابی در بین ماست و این رهبر عالیقدر میخواهد برای شما سخنرانی نماید.
1 (9) اجتماعی که در باند هلیکوپتر دانشکده پزشکی پهلوی متشکل شده بود در ساعت 1230 خاتمه و افراد بآرامی محل را ترک نمودند.
(10) در چند روز گذشته موارد زیر بین مردم شایع گردیده است.
(الف) پرویز ثابتی در ژنو کشته شد.
(ب) شورولت بلیزر شماره 74563 تهران ق مربوط به ساواک منهدم شد.
فدائیان امام خمینی (پ) از روز 2 /10 /57 در دانشکده پلی تکنیک بمنظور بزرگداشت حضرت حسین ابن علی بمدت ده روز سخنرانی برگزار میشود.
(11) وضع بازار تا ساعت 1220 روز جاری بشرح زیر بود.
(الف) بازار تجریش و مغازه های اطراف آن باز بود، نفت کم بود، بنزین وجود داشت، تاکسی و اتوبوس کار میکرد.
(ب) بازار شهر ری و مغازه های اطراف آن باز بود.
(پ) بازار تهران و مغازه های اطراف آن بسته بود،1 پمپها بنزین داشتند، نفت کم بود.
(ت) سطح شهر عادی بود.
(ث) وضع میادین عادی بود.
(12) صبح روز جاری در مقابل درب ورودی پالایشگاه تهران تعدادی اعلامیه بدست آمده که مفاد آنها بشرح زیر میباشد.
(الف) اعلامیه ای از طرف کارکنان پالایشگاه که در آن سه مورد زیر ذکر شده : ((1)) بازگشت کلیه کارکنان صنعت نفت بکار.
((2)) برگردانیدن کلیه احکام اخراجیها.
((3)) چنانچه این خواسته ها حداکثر تا 5 /10 /1357 صورت نگیرد کلیه کارکنان در حال کار پالایشگاه تهران دست از کار کشیده و تا پایان نتیجه باعتصاب ادامه خواهند داد و در صورت دخالت مامورین انتظامی کلیه کارکنان دسته جمعی اعتصاب خواهند نمود.
(ب) پیامی از خمینی مبنی بر اینکه نفت برای کشور اسرائیل فرستاده میشود و بر کارکنان نفت واجب شرعی است که به اعتصاب ادامه دهند.
(پ) مواردی از هفته نامه تایمز در مورد اظهارات ریچارد هلمز درباره وضعیت ایران .
(ت) گفتگوی خبرنگار نیوزویک با شاه.
(13) تحصن استادان دانشگاه تهران در سازمان مرکزی دانشگاه کماکان ادامه دارد.
تحصن استادان و دانشیاران در ساختمان شماره 1 وزارت علوم و آموزش عالی کماکان ادامه دارد.
(14) 400 نفر ضمن دادن شعارهای ضد میهنی با در دست داشتن تابلوهائی از چریکهای فدائی خلق از پل چوبی بطرف پیچ شمیران در حرکت بودند.
(مراتب به فرمانداری نظامی منطقه 2 ابلاغ شد) (15) برابر گزارش کمیته مشترک ضد خرابکاری در تهران شایع است.
(الف) روز شنبه 9 /10 /57 کلیه کارمندان سازمانهای آب و برق اعتصاب خواهند کرد.
(ب) اگر روز پنجشنبه 7 /10 /57 پالایشگاه آبادان کار نکند گازوئیل در سطح تهران پیدا نخواهد شد.
(پ) کارمندان مخرب شرکت نفت شایع نموده اند گازوئیل و نفت سفید برای مصرف سه ماه مردم ایران در انبارهای شرکت ملی نفت موجود است ولی دولت برای ناراحت کردن مردم از تقسیم آن خودداری میکند.
ب : ژاندارمری کشور شاهنشاهی (1) برابر گزارش اداره آگاهی در دو هفته گذشته تعدادی از مغازه های ساعت فروشی در نقاط مختلف تهران مورد دستبرد واقع و در بازدیدی که از محلهای سرقت و بررسی نحوه آن وسیله کلانتر 11 اداره مزبور بعمل آمده مشاهده گردید اغلب سرقتها بین ساعت 21 الی 5 بامداد که زمان منع عبور و مرور بوده انجام شده و در تحقیقات معموله مشخص گردیده سارقین با اتومبیل سواری در حوالی مغازه های مورد نظر متوقف و در آن بیتوته و در زمان مناسب از آن خارج و مرتکب سرقت میگردند.
چون امکان دارد روش سارقین مورد بهره برداری سایر دسته های افراطی دیگری قرار گیرد لذا درخواست نموده دستور فرمائید چنانچه مامورین حکومت نظامی در ساعات ممنوعه به چنین اتومبیلهائی برخورد نمودند نسبت به بازرسی کامل آنها از نظر داشتن وسایل سرقت از قبیل قیچی قفل بری و دیلم و لوازم دیگر اقدام و در صورت مثبت به کلانتری محل تحویل نمایند.
مراتب به فرمانداری نظامی مناطق 9 گانه ابلاغ گردید.
(2) در بین مردم شایع است روز 9 /10 /57 مردم قصد دارند بسمت کاخ نیاوران حرکت نموده و تظاهرات ضد ملی بنمایند ضمنا شعاری نیز در این زمینه در خیابان شاهرضا نوشته شده است که روز 9 /10 /37 روز آخر کد 66 میباشد و محرک این راهپیمائی آیت اله طالقانی میباشد.
(مراتب به فرمانداری نظامی منطقه 2 و شمیرانات ابلاغ گردید.) پ : ضد اطلاعات وابسته (1) در ساعت 1240 روز جاری در خیابان شهناز، خیابان گوته پشت چاپخانه 25 شهریور یکدستگاه جیپ فرمانداری نظامی را آتش زده اند.
(شماره 12752 ن ز ش منتقل بفرمانداری منطقه 4) (2) هر روز در ساعت 1710 عده ای در روی پل آهن به آدرس امامزاده حسن 12 متری ابطحی پل تقاطع راه آهن با جاده جمع شده و اتوبوس سرویس ارتشیان را که زیر پل عبور میکند با سنگ مورد اصابت قرار میدهند.
(مراتب به فرمانداری نظامی مناطق 6 و 7 ابلاغ شد.) (3) تعدادی از دانش آموزان مدرسه هدف شماره 3 دختران در تاریخ 3 /10 /57 پرچم مدرسه را پائین کشیده و قسمت سفید و سبز آن را پاره کرده و آتش زده اند و قسمت قرمز آنرا مجددا بالا برده اند.
2ـ تظاهرات انجام شده در سطح شهر تهران در روز 4 /10 /1357 الف : برابر گزارش پلیس تهران در ساعت 0950 در خیابان رودکی و چهل متری نواب نزدیک آیزنهاور حدود 2000 نفر در حال تظاهرات بودند که وسیله مامورین فرمانداری نظامی منطقه مربوطه متفرق گردیدند.
ب : برابر گزارش منطقه 5 در ساعت 0930 در میدان خراسان حدود 10000 نفر مشغول تظاهرات بودند که توسط مامورین فرمانداری نظامی متفرق و در کوچه های اطراف پراکنده شدند.
پ : برابر گزارش افسر شناسائی هوائی در ساعت 0950 در میدان خراسان تعداد زیادی بچه در حال فرار در کوچه های اطراف بودند.
ت : برابر گزارش پلیس تهران معلمین مدرسه راهنمائی و ابتدائی اسلامی واقع در خیابان گوته بچه های خردسال را به خیابان آورده و مجبور به تظاهرات نمودند.
ث : برابر گزارش بیسیم رابط در ساعت 0940 تعداد 50 الی 100 نفر در خیابان سپه تظاهرات نمودند که وسیله مامورین فرمانداری نظامی متفرق گردیدند.
ج : برابر گزارش پلیس تهران در ساعت 0940 مدارس مشروحه زیر در منطقه 3 ناآرام بود و دانش آموزان شیشه های مدرسه ها را شکسته اند (مدرسه نظام مافی ـ راهنمائی مینا و چند مدرسه دیگر).
فرمانداری نظامی منطقه در جریان بود.
چ : برابر گزارش سرهنگ هوشنگی نیا در ساعت 1015 از اطراف دانشگاه تهران جمعیتی در حال شکل گرفتن بودند، مراتب به فرمانداری نظامی منطقه مربوطه ابلاغ گردید.
ح : برابر گزارش سرهنگ هوشنگی نیا در ساعت 1015 در جلوی پلی تکنیک جمعیتی در حال شکل گرفتن بودند و فرمانداری نظامی منطقه در جریان بود.
خ : برابر گزارش افسر شناسائی هوائی در ساعت 1040 در خیابان بلوار 400 الی 600 نفر، در خیابان آریامهر 2000 نفر، در خیابان شاهرضا 3000 نفر، خیابان یوسف آباد 300 نفر، خیابان 21 آذر 1000 نفر، میدان 25 شهریور 600 نفر در حال تظاهرات بودند و در جنوب خیابان شاه عباس یک دستگاه اتوبوس ارتشی بآتش کشیده شده بود.
مراتب به فرمانداری نظامی مناطق مربوطه جهت متفرق نمودن آنها ابلاغ گردید.
(یگان و شماره اتوبوس نامشخص میباشد) د : در ساعت 1100 در خیابان ویلای شمالی حدود 300 نفر تظاهرات نموده و از حرکت خودروها جلوگیری و راه بندان بوجود آورده بودند.
ذ : در ساعت 1120 وسیله منطقه چهار اعلام گردید که در خیابان ژاله وسیله تظاهرکنندگان کوکتل مولوتوف بسوی سربازان پرتاب میگردد، دستورات مراقبتی داده شد.
ر : برابر گزارش پلیس در ساعت 1200 تعداد زیادی از مردم در سطح خیابان نشسته و ضمن توقف اتومبیلها به رانندگان آنها تذکر میدادند که ماشین خود را خاموش نمایند.
ز : در ساعت 1100 حدود 100 نفر دانش آموزان مدارس راهنمائی تجریش ضمن راه پیمائی در بازار تجریش مبادرت به دادن شعارهای مضره نمودند که توسط مامورین فرمانداری نظامی متفرق گردیدند.
1 3ـ اعتصابات و وضعیت موسسات دولتی و حساس ملی در تاریخ 4 /10 /1357 الف : کارکنان آب، برق، توانیر، مرکز آمار ایران، شرکت ملی گاز، وزارت کار و امور اجتماعی، پست تهران، صندوق تامین اجتماعی، گمرک تهران، وزارت دارائی، سازمان انرژی اتمی، وزارت بازرگانی، وزارت پست و تلگراف و تلفن ضمن حضور در سر کار از انجام امور محوله خودداری و به کم کاری و اعتصاب خود ادامه میدهند.
ضمنا کارکنان وزارت دارائی فقط روزهای شنبه و سه شنبه در سر کار حاضر میشوند.
ب : کارکنان موسسات ثبت اسناد وزارت فرهنگ و هنر، رادیو تلویزیون ملی ایران ضمن حضور در سر کار به کم کاری خود ادامه میدهند.
پ : کارکنان بانک مرکزی نیز در سر کار حاضر و از انجام کار خودداری مینمایند.
ت : روزنامه های کیهان، اطلاعات، رستاخیز، آیندگان، کماکان تعطیل میباشند.
ث : کارگران شرکت دخانیات از صبح روز جاری تحت عنوان اینکه مسئولین شرکت دخانیات بخواسته های رفاهی آنان رسیدگی ننموده اند دست از کار کشیدند ضمنا خواسته های آنان در زمینه 10% افزایش حقوق، خواربار و حق مسکن میباشد.
معاون و رئیس ستاد فرمانداری نظامی تهران و حومه ـ سپهبد رحیمی لاریجانی
توضیحات سند:
1ـ این مراسم امروز (4 /10 /57) در محل بیمارستان برگزار شد.خبرهای تکمیلی آن را در بندهای دیگر همین بولتن خواهید خواند.
2ـ کارکنان تولید و انتقال برق ایران (توانیر) اعلامیه ای را در دیروز (3 /10 /57) منتشر کردند و آن یادآور شدند از آن جا که ارامنه ایران همبستگی خود را با ملت مبارز و ستمدیده ایران اعلام داشته اند از نظر احترام و همبستگی ملی در شب های میلاد مسیح (سوم دی ماه و شب یازدهم) از قطع ساعات معمول برق در سراسر ایران خودداری خواهند کرد.
(اخبار جنبش اسلامی، ش 10، به تاریخ 12 دی 1357) 1ـ اعلامیه شماره 26 فرمانداری نظامی تهران و حومه، امروز (4 /10 /57) منتشر شد و در آن خطاب به اهالی پایتخت گفته شد که مدارس تهران روز شنبه دوم دی ماه بازگشایی شد اما دانش آموزان به جای رفتن به کلاسهای درس، تظاهرات کردند.
«باتوجه به این که از امروز (4 /10 /57) هنرستانها و دبیرستانها تعطیل است، چنانچه تظاهر و اغتشاش بر پا گردد قاعدتا نبایستی دانش آموزی در آن شرکت داشته باشد.
» (بولتن خبرگزاری پارس، ش 279، ص 4) ارتشبد غلامعلی اویسی با این لحن خانواده ها را تهدید کرد که از آمدن فرزندانشان به خیابانها جلوگیری کنند تا در میان درگیری ها، دانش آموزی کشته نشود.
1ـ «دکتر کریم سنجابی سخنرانی را در دست گرفته و مطالبی درباره استقلال، آزادی و همبستگی عنوان و اضافه نمود در شرفیابی پیشنهاد رئیس دولت شد اما نپذیرفتم مگر آن که خمینی موافقت نماید.
البته متذکر شده ام چنانچه شما از مملکت بروید آرامش برقرار خواهد شد.
» (پرونده 106969، ج 10) 1ـ امروز (4 /10 /57) اعلامیه ای توسط گروهی از روحانیون تهران با عنوان «اعلامیه جمعی از روحانیون تهران درباره اعتصابات و وضع ما» نوشته و تکثیر شد که در آن درباره بازگشایی بازار و مغازه ها در روز 9 /10 /57 صحبت شده بود.
1ـ خبرگزاری یونایتدپرس از تظاهرات امروز (4 /10 /57) تهران گزارشی داد که شامل جغرافیای محدودی از این شهر بود : دانشگاه تهران، اطراف سفارت امریکا و خیابانهای طالقانی، استاد نجات اللهی و...
«روز دوشنبه هزاران تظاهرکننده در حالی که شعار می دادند در خیابانهای اطراف سفارت امریکا زباله ها را به آتش کشیدند، لیکن پس از آن که سربازان وارد عمل شده و شروع به تیراندازی هوایی کردند، متواری شدند .
با تجمع این تظاهرکنندگان که اکثرا دانش آموزان نوجوان مدارس تعطیل تهران بودند و برای سومین روز متوالی به خیابانهای شهر سرازیر شده بودند، هلی کوپترهای ارتش را به صحنه تظاهرات» کشاند.
«در اطراف دانشگاه تهران دانش آموزان بشکه های زباله را واژگون کرده و آتش زدند و سپس یک اتوبوس و دو جیپ ارتش را به آتش کشیدند...
.
رقم دقیقی از تلفات در دست نیست، لیکن دانش آموزان که در خیابانها به راه افتاده بودند، تکه های لباس و کاغذ آلوده به خونی در دست داشتند که ادعا می کردند متعلق به دانش آموزان از پا در آمده است.
» (بولتن محرمانه خبرگزاری پارس، ش 282، ص 4) اخبار جنبش اسلامی از وقایع دیگر تهران، نوشت : «در خیابان شوش، میدان غار، یک تریلی ارتش متعلق به شرکت اتکا توسط مردم به آتش کشیده شد و راننده آن با گفتن مرگ بر شاه جان سالم به در برد.
» (ش 9، به تاریخ 7 دی 57)