به طوری که در محافل کسبه بازار شنیده شده برای انتخاب سید ابوالقاسم کاشانی و دکتر مصدق به نمایندگی مجلس سنا(1) فعالیت شدیدی در بین تجار و کسبه آغاز گردیده است.
تاریخ سند: 23 مرداد 1328
به طوری که در محافل کسبه بازار شنیده شده برای انتخاب سید ابوالقاسم کاشانی و دکتر مصدق به نمایندگی مجلس سنا(1) فعالیت شدیدی در بین تجار و کسبه آغاز گردیده است.
متن سند:
تاریخ:23 /5 /1328به طوری که در محافل کسبه بازار شنیده شده برای انتخاب سید ابوالقاسم کاشانی و دکتر مصدق به نمایندگی مجلس سنا(1) فعالیت شدیدی در بین تجار و کسبه آغاز گردیده است. حزب ایران (۲) و کمیته دانشگاه حزب مذکور نیز دستوری صادر کرده‌اند که به موجب آن باید برای انتخاب دکتر مصدق فعالیت شدید از خود نشان دهند. بنابر این بازاری‌ها و حزب ایران هر دو دعوت‌کننده انجمن نظارت مرکزی انتخابات هستند و مصمم‌اند تا اگر اعضاء انجمن، اشخاص بی‌طرف را معرفی نماید و با طرفداران آنها نباشد، اعلامیه‌هایی علیه انجمن صادر نمایند.
توضیحات سند:
1- مجلس سنا دومین مجلس رژیم گذشته بود که بر اساس اصل ۴۵ قانون اساسی تأسیس شد و دارای شصت نفر عضو (سناتور) بود: سی نفر منتخب شاه و سی نفر منتخب مردم.۲- حزب ایران: در نخستین سال‌های دهه ۱۳۲۰ تشکیل شد. هسته اولیه، کانون مهندسین ایران بود. تأسیس حزب ایران در میان طبقات تحصیل کرده با استقبال روبه‌رو شد. حمایت از مواضع دکتر مصدق، عدم تمایل به گرایش به کشورهای بیگانه و همچنین پاره‌ای گرایش‌های رادیکال، مانند مواضع حزب، درباره بهبود وضع کشاورزان و تغییر در روابط میان مالک و زارع، سبب رویکرد روشنفکران به سوی حزب گردید. نفوذ و قدرت حزب ایران در اواخر سال ۱۳۲۴ در پی ائتلاف با حزب میهن و یا در حقیقت جذب حزب میهن به حزب ایران، افزایش قابل ملاحظه‌ای یافت. خبر ائتلاف در اعلامیه‌ای به تاریخ هفتم فروردین ماه ۱۳۲۵ انتشار یافت. آن‌گاه ترکیب کمیته مرکزی حزب ایران تغییراتی کرد و چند تن از رهبران حزب میهن همچون دکتر سنجابی، مجید یکتائی و... در شورای رهبری حزب ایران جای گرفتند. از جمله اعضای شورای رهبری حزب عبارت بودند از: اللهیار صالح، مهندس احمد مصدق (فرزند ارشد دکتر محمد مصدق)، مرتضی مصور رحمانی، احمد زیرک‌زاده، دکتر سنجابی، مهندس حسیبی و دکتر شمس‌الدین جزایری.
حزب ایران، چندی پس از ائتلاف، در تابستان سال ۱۳۲۵ با سه تحول عمده مواجه شد. در نخستین قدم، حزب ایران، همراه با حزب توده، حزب دمکرات کردستان، فرقه دمکرات آذربایجان، حزب جنگل و حزب دمکرات ایران، جبهه ائتلافی احزاب آزادی‌خواه را پدید آوردند. در گام بعدی، حزب ایران به همراه حزب توده، شرکت در کابینه ائتلافی قوام را پذیرفت و اللهیار صالح از حزب ایران، در این کابینه پست وزارت دادگستری را تقبل کرد. در این گام حزب ایران با انشعاب گروهی اعضا و هواداران خود به رهبری دکتر شمس‌الدین جزایری مواجه شد. انشعابیون، مخالف ائتلاف با حزب توده بودند. با توجه به کوتاهی عمر ائتلاف و همچنین کوتاهی عمر کابینه ائتلافی قوام، تنها استفاده ائتلاف برای حزب ایران، از دست دادن گروهی از یاران و هوادارانش بود. پس از آن حزب ایران در جریان انتخابات دوره پانزدهم مجلس شورای ملی با حمایت از دکتر مصدق و مشی وی، پای در صحنه انتخابات گذاشت و همکاری نزدیکی با دکتر مصدق برقرار کرد و در جریان مبارزه علیه قرارداد الحاقی گس - گلشائیان و تشکیل جبهه ملی ایران و نیز تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت، فعالانه شرکت کرد. در دوران نخست‌وزیری دکتر مصدق، چند تن از رهبران حزب ایران همچون دکتر سنجابی، اللهیار صالح، مهندس زیرک‌زاده و مهندس کاظم حسیبی در پست‌های گوناگون دولتی به خدمت گمارده شدند. بعضی هم در مجلس شورای ملی به خدمت پرداختند. ارگان حزب ایران در دهه ۱۳۲۰ به ترتیب روزنامه‌های «شفق، جبهه و اخبار ایران» بود. همچنین نشریات «نبرد امروز، نبرد امروز دانشگاه و باستان» نیز ناشر افکار و اهداف حزب ایران به شمار می‌رفتند.