موضوع : فضل اللّه فرزند غلامحسین شهرت مهدیزاده (معروف به محلاتی) شماره عطف : 5243/35768/7/11 ـ 9/10/43
تاریخ سند: 12 دی 1343
موضوع : فضل اللّه فرزند غلامحسین شهرت مهدیزاده (معروف به محلاتی) شماره عطف : 5243/35768/7/11 ـ 9/10/43
متن سند:
گیرنده : تیمسار ریاست اداره دادرسی (دادستانی) فرستنده : اداره کل سوم شماره : 36276 /321 بدینوسیله تعداد چهارده برگ پرونده اتهامی نامبرده بالا که تکمیل گردیده است جهت هرگونه اقدامات قانونی به پیوست ایفاد می گردد.از طرف رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور1 ـ سرلشکر پاکروان 12 /10 /43
توضیحات سند:
1ـ سازمان اطلاعات و امنیت کشور با نام اختصاری «ساواک» در سال 1335 ش توسط 10 نفر از مستشاران آمریکایی مطابق سازمان اطلاعاتی و امنیتی آمریکا ایجاد شد؛ با این تفاوت که چون فعالیت خارجی ایران ناچیز بود سازمان مستقلی همچون «سیا» که عهده دار اطلاعات خارجی باشد به وجود نیامد بلکه مسئولیت اطلاعات خارجی و وظایف امنیت داخلی به عهده یک سازمان نهاده شد و نام آن را «سازمان اطلاعات و امنیت کشور» گذاردند.در واقع ساواک تلفیقی از دو سازمان «سیا» (C.
I.
A) و اف.
بی.
آی (F.
B.
A) بود.
تشکیلاتی که توسط مستشاران آمریکایی پایه ریزی شد متشکل از 11 بخش زیر بود : 1ـ رئیس ساواک؛ 2ـ معاون یکم (عملیاتی)؛ 3ـ معاون دوم (اداری)؛ 4ـ اداره کل یکم (امور اداری)؛ 5ـ اداره کل دوم (کسب اطلاعات خارجی)؛ 6ـ اداره کل سوم (امنیت کشور)؛ 7ـ اداره کل چهارم (حفاظت پرسنل و اسناد و اماکن)؛ 8ـ اداره کل پنجم (امور فنی)؛ 9ـ اداره کل ششم (امور مالی)؛ 10ـ اداره کل هفتم (بررسی اطلاعات خارجی)؛ 11ـ اداره کل هشتم (ضد جاسوسی).
(فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ج 1، ص 409 ـ 410).
در طول دوران 22 ساله ساواک چهار نفر براین سازمان ریاست کردند.
نخستین رئیس ساواک سپهبد تیمور بختیار بود که از بدو تأسیس ساواک تا اسفند 1339 ش براین سازمان فرمان راند و با قساوت و خشونت تمام به سرکوب مخالفان شاه پرداخت.
پس از او سرلشکر حسن پاکروان به سمت رئیس ساواک منصوب گردید و همزمان حسین فردوست با حفظ سمت رئیس دفتر ویژه اطلاعات به قائم مقامی ساواک گماشته شد و از سوی شاه اختیارات تام گرفت تا ساواک را تجدید سازمان کند.
حسین فردوست که تا فروردین 1350 ش قائم مقام ساواک بود مدعی است در امور عملیاتی این سازمان هیچ نقشی نداشته است و تنها به آموزش پرسنل و سازماندهی مجدد ساواک می پرداخته است و می گوید رئیسان ساواک نیز در امور سازماندهی و آموزش و حوزه کاری او هیچ دخالتی نداشتند.
دومین رئیس ساواک سرلشکر حسن پاکروان بود که بعد از قیام 15 خرداد 1342 ش شاه او را به دلیل غافلگیری ساواک از کار برکنار و سرلشکر نعمت الله نصیری را به جانشینی او منصوب کرد.
دوران فرماندهی نصیری برساواک که تا بهار 1357 ش ادامه یافت اوج فعالیت ساواک در دستگیری، شکنجه و سرکوب مخالفان رژیم است و این سازمان را به مخوف ترین و وحشتناکترین نهاد رژیم مبدل کرد.
با اوج گیری قیام مردم مسلمان ایران شاه مجبور شد مهره منفور و بدنام خود را در ساواک یعنی ارتشبد نصیری را برکنار و سپهبد ناصر مقدم را به جای او منصوب کرد.
اما پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 57 به موجودیت ساواک و ریاست آن خاتمه داد.
حسین فردوست تاریخ ساواک را به 4 دوره تقسیم می کند : دوره نخست از تأسیس رسمی ساواک در اسفند 1335 تا برکناری تیمور بختیار از ریاست ساواک در اسفند 1339، این دوره را دوره ایجاد و راه اندازی ساواک توسط مستشاران آمریکا می داند.
دومین دوره را دوران قائم مقامی خود در ساواک از ابتدای سال 1340 ش تا فروردین 1350 ش می داند وی تحولات ساواک در این زمان را چنین برشمرده است: 1ـ تصفیه ساواک از هواداران تیمور بختیار و تبدیل آن به یک سازمان صد درصد وفادار 2ـ تبدیل ساواک به صورت یک سازمان منظم و آموزش دیده و نیز مرخص کردن محترمانه مستشاران آمریکایی و استخدام مربیان و استادان علاقمند اسرائیلی به جای آنان، به عقیده فردوست سومین دوره ساواک با خروج او از ساواک آغاز شد و این سازمان در بست در اختیار نصیری، سرلشکر علی معتضد و پرویز ثابتی قرار گرفت و به مرکز همه بند و بست های سیاسی و اوج شهرت و بدنامی رسید.
وی چهارمین دوره را دوره سقوط و زوال ساواک می داند که با برکناری نصیری شروع می شود.
(همان، ص 423 ـ 424).