انعقاد قرارداد دفاعی ایران و آمریکا
تاریخ سند: 2 اسفند 1337
انعقاد قرارداد دفاعی ایران و آمریکا
متن سند:
تاریخ: 2 /12 /37خبر انعقاد قرارداد دفاعی ایران و آمریکا و اقدام دولت شوروی در این باره عکس‌العملی در افکار عمومی مردم ایران بوجود آورده که ذیلاً از عرض می‌گذراند:
درباره انعقاد قرارداد نظامی بین ایران و آمریکا در بدو امر بطور جسته و گریخته بین مردم شایعاتی موجود بود. ولی یادداشت شوروی و نطق وزیر امور خارجه در این باره در مجلس سنا باعث شد که موضوع با وضوح بیشتری بین مردم شایع و نسبت به آن تفسیراتی بنمایند.
بطور کلی جز عناصر متمایل بچپ که بنام دفاع از نظریات شوروی‌ها از آنها دفاع می‌کنند سایر طبقات عموماً یادداشت شوروی‌ها را با خونسردی تلقی کردند و از این که قراردادی بین ایران و آمریکا بسته خواهد شد راضی بنظر می‌رسند و آن را دلیل تثبیت موقعیت سیاسی ایران می‌دانند و روی این اصل نطق وزیر امور خارجه در مجلس سنا که از نظر دولت ایران در عقد هرگونه قرارداد تدافعی دفاع نمود و با صراحت از این نظر پشتیبانی کرد مورد تحسین قرار گرفته است.
طبقه روشنفکر و بازاری‌ها عقیده دارند یادداشت تهدیدآمیز شوروی‌ها نظیر تهدیدهائی است که از ۱۵ سال قبل تاکنون هر وقت لازم می‌دانستند انجام داده‌اند. یکی از روزنامه‌نگاران گفته است طرفداران سیاست شوروی از قول محافل مذکور می‌گویند شوروی‌ها بارها این مطلب را بدوستان ایرانی خود گفته‌اند که اکثریت کامل مردم ایران اگر چه از کمونیسم هم بیزار باشند ولی خواهان دشمنی با شوروی‌ها نیستند و شوروی‌ها با اطمینان به این مطلب بوده است که از انحلال حزب توده و متلاشی شدن تشکیلات آن در ایران ناراحت نیستند. در تعقیب همین شایعات در اواخر آذرماه بین مسافرین آذربایجانی شایع شده که نیروهای زیادی از ارتش سرخ در جوار مرزهای ایران گرد آمده‌اند و اظهار عقیده می‌نمودند که چون این تجمعات مقارن با هیچ یک از مانورهای فصلی شوروی‌ها نیست لذا روس‌ها دست به تهدیدات عملی زده‌اند. در همین هنگام تغییر سفیر کبیر ایران در شوروی بین مردم ایجاد آرامش خاطر نمود و گفته شد که این تغییر نشانه تغییر مناسبات سیاسی ایران و شوروی است و بزودی مناسبات دو کشور بحالت عادی برمی‌گردد و عقد قرارداد بین ایران و آمریکا هم برای مدتی بتأخیر خواهد افتاد و در نتیجه تحریکات و جنگ اعصاب عمال شوروی هم از بین خواهد رفت. یکی از روزنامه‌نگاران گفته است تبلیغات شدید رادیو بغداد و شوروی‌ها علیه ایران که اکثراً خانواده‌ها به آن گوش می‌دهند اثر مهمی در روحیه رجال و مقامات مسئول کشور و نمایندگان مجلس بجای گذارده و عدم رضایتی که بعضی مردم از دستگاه حاکمه خود دارند و روزنامه‌نگاران بیش از هر دسته و طبقه دیگر به آن واقف هستند بدولت روسیه امکانات بیشتری برای اجرای برنامه های تبلیغاتی داده و چون این تبلیغات با روحیه مردم ناراضی کاملاً سازگار و هماهنگی دارد لذا اثرات نامطلوبی علیه دستگاه حاکمه در افکار آنان باقی گذارده است.
در اواسط بهمن‌ماه بین بازاریان و محافلی که با شوروی‌ها ارتباط تجارتی دارند چنین شایع گردید که قرارداد نظامی بین ایران و آمریکا منتفی شده و به همین لحاظ محافل مزبور منتفی شدن عقد قرارداد مزبور را نشانه‌ای از موفقیت سیاسی شوروی در ایران دانسته و اظهار خرسندی می‌کرده‌اند.
و در تعقیب اخبار مزبور اظهار می‌گردید که روس‌ها با موافقت دولت انگلستان پیشنهاد کمکی بمبلغ ۳۰۰ میلیون دلار به ایران نموده و اعلام داشته‌اند در صورت کناره‌گیری ایران از پیمان بغداد و جلوگیری از توسعه عملیات مستشاران آمریکائی و خودداری از انعقاد قرارداد با آمریکا حاضرند کشور ایران را مانند سوئیس بی‌طرف اعلام و در سازمان ملل نیز این موضوع را تعهد و در هر زمان از حمله و تجاوز به ایران خودداری نمایند و هم چنین قرارداد ۱۹۲۱ را کان لم‌یکن فرض نمایند. اوائل نیمه دوم بهمن‌ماه بعلت مذاکرات ایران و شوروی و پیشنهادات دولت مزبور در محافل مختلف و بازار تهران نگرانی بیشتری از جریانات سیاسی کشور که بصورت جنگ اعصاب بین مردم انتشار یافته بود بوجود آمد و عموماً اوضاع سیاسی ایران را مبهم و غیر قابل اعتماد می‌دانستند و به همین مناسبت یکی از روزنامه‌نگاران گفته بود که مقامات مسئول ایران خود را به شوروی‌ها نزدیک ساخته و علیه سیاست آمریکا دست به بازی خطرناکی زده‌اند و هر چقدر شوروی‌ها حسن نیت داشته باشند طبقات روشنفکر و حتی بازاری‌ها حاضر نیستند مبارزاتی که در سال‌های گذشته علیه سیاست شوروی صورت گرفته بهدر رود و سیاست مذکور در ایران کارگردانی داشته باشد و روی این اصل نزدیکی مقامات مسئول را به سیاست شوروی تایید نمی‌کنند و همین امر ممکن است موجب پیدا شدن شکاف بزرگی بین دولت و مردم شود. در اواسط هفته آخر بهمن‌ماه شایع گردید که قرارداد نظامی با آمریکا در زمان نخست‌وزیری دکتر اقبال منعقد نخواهد شد منتها برای ارضای خاطر آمریکائی‌ها و جلوگیری از اقدامات شدیدی که ممکن است آمریکائی‌ها علیه رژیم کشور صورت دهند چنین وانمود شده که نظریات آنان کاملاً رعایت می‌شود. اظهارات و عقاید طبقات مختلف کشور درباره عقد قرارداد: یکی از نمایندگان مجلس گفته است عقد قرارداد بین ایران و آمریکا موقعیت رژیم فعلی ایران را مستحکم خواهد ساخت و نگرانی‌هائی که در محافل سیاسی تهران از سیاست آینده کشور وجود دارد از بین خواهد برد. همین نماینده افزود چون در شرایط فعلی ایران از نظر سیاست بین‌المللی فاقد تکیه‌گاه محکمی است نمی‌توان به ثبات سیاسی کشور اطمینان قطعی داشت مگر این که چنین قراردادی منعقد و حساب سیاسی ایران از نظر موقعیت بین‌المللی یک طرفه و روشن باشد. نماینده دیگر اظهار داشته قرارداد نظامی ایران و آمریکا بایستی زودتر بامضاء رسیده باشد ولی چون مقام شامخ سلطنت مایل می‌باشند که با عقد قرارداد بین دو کشور دولت آمریکا علاوه بر تضمین استقلال ایران رژیم فعلی کشور را مورد حمایت جدی قرار دهد در صورت انعقاد قرارداد، آمریکا فقط استقلال ایران را تضمین می‌کرد لذا عقد قرارداد بتأخیر افتاد. یکی از روزنامه‌نگاران گفته است اصولاً پیمان بغداد از بین خواهد رفت و بجای آن قرارداد دو جانبه بین دولتین ایران و آمریکا - پاکستان و آمریکا به ترکیه و آمریکا منعقد خواهد شد و در نتیجه آمریکا رسماً سیاست نظامی کشورهای خاورمیانه را بدست خواهد گرفت. مدیر یکی از جراید گفته است مسافرت آقای اردشیر زاهدی1 به آمریکا با جریانات سیاسی بین ایران و آمریکا کاملاً ارتباط دارد و قرار است ضمن این مسافرت برای عقد قرارداد نظامی ایران و آمریکا بصورتی که مورد نظر مقامات عالی کشور است مذاکراتی بعمل آید. یکی از سفرای ایران اظهار نموده موقعیت سیاسی امروز ایران حساس‌تر از هر موقع می‌باشد زیرا دولت شوروی با تمام قوا سعی دارد ایران را از دنیای غرب جدا نگاه دارد تا در فرصت مناسب وضعی نظیر عراق در ایران بوجود آورد و افزوده اگر دول غربی جداً در صدد تقویت ایران برنیایند خطر تجاوز سیاسی شوروی به ایران روز بروز افزایش خواهد یافت. پخش نطق حکمت وزیر امور خارجه از رادیو ایران در خنثی کردن جنگ اعصابی که از ناحیه عوامل طرفدار سیاست شوروی بین مردم شروع شده بسیار مؤثر بوده و طبقات مختلف مردم روش دولت را در این مورد تایید می‌کنند. نطق وزیر امورخارجه بین طبقه تحصیل‌کرده و روشنفکر مؤثر و تا حدی رفع نگرانی از آنها نموده است.