احتراماً. در اجرای امریه جناب آقای سراج حجازی1 نیابت تولیت
تاریخ سند: 8 آبان 1357
احتراماً. در اجرای امریه جناب آقای سراج حجازی1 نیابت تولیت
متن سند:
تاریخ:8 /8 /1357شماره: 1 سیار
استانداری معظم خراسان
احتراماً. در اجرای امریه جناب آقای سراج حجازی1 نیابت تولیت عظمی و استاندار محترم خراسان در مورد عزیمت به گناباد و رسیدگی به جریان تیراندازی وسیله مأمورین انتظامی و مجروح شدن چهار نفر از اهالی که در ساعت 5 /11 روز جمعه 5 /8 /57 اتفاق افتاده بود، ساعت 6 بعدازظهر روز فوق به اتفاق سرکار سرهنگ رضوی نماینده ناحیه ژاندارمری خراسان از مشهد به گناباد عزیمت و در ساعت دو بعد از نیمه شب روز مذکور به گناباد وارد و پس از مراجعه به فرمانداری، به اتفاق آقای فرماندار گناباد و سرکار سرهنگ بهبودی نماینده شهربانی خراسان که قبلاً به محل آمده بود، به حسینیه گناباد وارد و پس از مراجعه مردم و روحانیون، با آنها مذاکره و مراحم دولت به آنها ابلاغ و اعلام شد که مطمئن باشند که مقصرین و کسانی که در ایجاد این واقعه خطاکار تشخیص داده شوند، به شدت تنبیه خواهند شد.
در ساعت 8 صبح روز شنبه 6 /8 /57 مجدداً در اجتماع عظیم مردم که در محل حسینیه جمع شده بودند و تقاضای تعقیب مقصرین را داشتند حاضر و ضمن مذاکره با آقایان روحانیون و نمایندگان مردم، از آنها خواسته شد که آرامش شهر خود را حفظ نمایند و مجدداً اطمینان داده شد که در اجرای اوامر جناب آقای استاندار، دقیقاً به موضوع رسیدگی شده و جریان ماوقع به استانداری گزارش و مقصرین تحت تعقیب قرار خواهند گرفت و بالاخره پس از تحقیق و بررسی موضوع و مذاکره با مردم و مأمورین انتظامی و بازدید محل حادثه و اینکه روز قبل از وقوع حادثه نیز تظاهرات آرامی وجود داشته، به نظر هیئت، تیراندازی به طرف مردم به دلایلی که در صورت جلسه ضمیمه2 ذکر شده است ضرورت نداشته است؛ لذا... که در صورت جلسه مورخه 7 /8 /57 ذکر شده است سرکار سرهنگ بهبودی نماینده شهربانی خراسان به محض رسیدن به گناباد، پست ریاست شهربانی را از سرکار سرگرد عمرانی ریاست قبلی شهربانی تحویل گرفته و نامبرده از ریاست شهربانی گناباد کنار گذارده شد، که این عمل در تخفیف ناراحتی مردم مؤثر واقع گردید.
از آنجا که در گناباد اختلاف و دودستگی از قبل وجود دارد و سئوالاتی از اشخاص و نیز مأمورین انتظامی گردید، در نحوه تیراندازی و اینکه تیراندازی به وسیله چه اشخاصی صورت گرفته، چون مأمورین انتظامی شهربانی اظهار می‌داشتند که آنها اصولاً تیراندازی نکرده و مأمورین ژاندارمری و سربازان تیراندازی کرده‌اند و مأمورین ژاندامری نیز اظهار می‌داشتند که مأمورین شهربانی تیراندازی کرده‌اند و از طرفی مردم نیز اظهار می‌داشتند که مأمورین شهربانی تیراندازی کرده‌اند و حتی نام سه نفر را که اسامی آنها در صورتجلسه قید شده است می‌بردند و اظهار می‌داشتند که آنها تیراندازی کرده و تعمد داشته‌اند که روحانیون آنها را از بین ببرند و از طرفی تهدید کرده بودند که از آنها انتقام خواهند گرفت، برای حفظ نظم و آرامش و نیز حفظ جان خود آنها، مقرر شد که از طرف شهربانی و ژاندارمری نسبت به انفصال آنها اقدام فوری معمول گردد و به شهرستان دیگری منتقل شوند و نیز مقامات قضایی مشغول تعقیب قضیه می‌باشند.
علیهذا به عرض عالی می‌رساند که فعلاً وضع ظاهری گناباد آرام و مردم فقط به علت اعتراض به عمل تیراندازی در روز جمعه که منجر به زخمی شدن چهار نفر شده است، در اعتصاب به سر می‌برند و حتی از فروختن نان به مأمورین انتظامی خودداری می‌نمایند. ضرورت دارد که برای برگرداندن وضع به حالت عادی، موضوع از طرف مقامات قضایی و یک هیئت تخصصی نمایندگان شهربانی و ژاندارمری مورد تعقیب و بررسی قرار گیرد. لذا استدعا دارد اوامر... در مورد اجرای مفاد فوق و انفصال سه نفر مأمور شهربانی و ژاندارمری که اسامی آنها در صورت جلسه قید شده را صادر فرمایند.
با تقدیم احترام. نماینده استانداری در هیئت اعزامی به گناباد3
رضا قضاوی 8 /8 /57
توضیحات سند:
1. حسن سراج حجازى، فرزند هدایت‌الله در سال 1287 ﻫ ش در اراک متولد شد. وی که تحصیلات خود را در رشته‌ی حقوق قضایى تهران به پایان رسانده بود به استخدام وزارت کشور درآمد و عهده‌دار مشاغلى چون فرماندارى اراک، گرگان، دبیر مخصوص نخست‌وزیر، رئیس بازرسى نخست‌وزیر، استاندارى اصفهان، معاونت بنیاد پهلوى، استاندارى خراسان و مدیر کل کارگزینى کشور و مدیریت فروشگاه فردوسى و معاونت پارلمانى وزارت کشور شد و در دوره‌ی 19 از طرف مردم اراک به مجلس شوراى ملى راه یافت و سپس از حوزه انتخابیه همدان وارد مجلس سنا شد. سراج از اعضاى فعال حزب مردم، حزب ایران نوین، حزب اتحاد ملى، جمعیت عامیون ایران و در آخر حزب رستاخیز بود. او در جمعیت فراماسونرى فعال بوده و در لژهاى کورش، خورشید، تهران و حافظ عضویت داشت. حسن سراج حجازى از اعضاى انجمن ایران و آمریکا بود و با سفارت انگلیس ارتباط نزدیکى داشت. گوهر تاج دارا همسر وی در جمعیت خیریه‌ی پهلوى عضویت داشت. سراج در سال 1357 در دوران نخست‌وزیری شریف امامی، مدت کوتاهی استاندار خراسان بود و در سن 70 سالگی درگذشت.2. یک برگ از صورت جلسه مورد اشاره در سوابق موجود می باشد که در آن آمده است: «در اجرای اوامر جناب آقای استاندار و نیابت تولیت عظمای آستان‌قدس رضوی وسیله هیئتی مرکب از امضاء کنندگان زیر در مورد حادثه روز جمعه 5 /8 /57 حسینیه گناباد بررسی... و اقدامات مشروحه پائین انجام شده است. 1. هیئت به محض دریافت اوامر صادره شبانه به گناباد حرکت و در ساعت 2 بعد از نیمه شب شنبه 6 /8 /57 به گناباد وارد و پس از ملاقات آقای فرماندار شبانه به محل حسینیه که مردم در آنجا مجتمع بودند حاضر و پس از حضور آقای حاج محمد مدنی همان شبانه مقداری با آنها مذاکره شد به موازات این اقدامات سرکار سرهنگ 2 بهبودی که نماینده شهربانی استان می‌باشند پست ریاست شهربانی گناباد را از سرکار سرگرد عمرانی رئیس شهربانی قبلی تحویل و شخصاً مسئولیت اداره امور شهربانی را به عهده گرفتند. 2. صبح روز بعد (6 /8 /57) مجدداً در حسینیه شهر حاضر و در حالی که جمعیت زیادی در داخل حسینیه جمع بودند با آنها مذاکره و آنها را به مراحم دولت امیدوار و کوششهای لازم در ایجاد آرامش و سکون در جمعیت انجام گردید. 3. با روحانیون و آقای حاج محمد مدنی جداگانه مذاکره شد. با یک یک اشخاصی که اظهار می‌نمودند شاهد عینی هستند صحبت شد و کلاً متقاعد شدند و متفرق گردیدند و مذاکراتی که انجام شد نتیجه بخش بود. 4. از نتیجه مذاکراتی که با مردم، مأمورین انتظامی و غیره انجام شد و بررسی‌هائی که به عمل آمد استنباط می‌گردد که تیراندازی و استفاده از اسلحه در واقعه روز جمعه 5 /8 /57 به دلایل زیر ضرورت نداشته است....» بخش ضمائم
3. این صورتجلسه را بخش مستقل 302 طی شماره: 5691 /302- 13 /9 /57 برای اداره یکم عملیات و بررسی 312 ارسال نموده است. بخش ضمائم