موضوع: اظهارات دکتر معین‌الدین مرجایی عضو حزب مردم ایران
تاریخ سند: 23 تیر 1344
موضوع: اظهارات دکتر معین‌الدین مرجایی عضو حزب مردم ایران
متن سند:
شماره: 9776 /20 الف تاریخ: 23 /4 /44موضوع: اظهارات دکتر معین‌الدین مرجایی عضو حزب مردم ایران1
ساعت ۹ روز 20 /4 /44 دکتر معین‌الدین مرجایی عضو حزب مردم ایران ضمن صحبت خصوصی اظهار نموده است که بالاخره شورای مرکزی جبهه ملی سوم2 اعلامیه‌ای صادر و موجودیت جبهه سوم را اعلام نمود و در آن در مورد اوضاع و احوال روز بحث نموده‌اند ولی حمله به شخص شاه نشده زیرا موقع مناسب نبود، و بدیهی است بین جبهه ملی و اعلیحضرت دیگر به هیچ وجه امکان آشتی وجود ندارد.
ناطق در پاسخ این سوال که چرا نام این جبهه را جبهه سوم نهاده‌اند گفت اصولاً تشکیل این جبهه به علت حمایت و رهبری شدید دکتر مصدق بوده و او گفته است که جبهه ملی را تا ۲۸ مرداد جبهه ملی اول و از ۲۸ مرداد تا تیرماه ۴۳ را جبهه ملی دوم و بالا خره جبهه فعلی را باید جبهه ملی سوم نام گذارید. مرجایی گفت بدیهی است حضرات کنار رفته نظیر دکتر صدیقی و صالح و غیره فعلاً سکوت کرده‌اند زیرا می‌بینند حمایت دکتر مصدق پشت سر آنها نیست ولی ممکن است روزی جنبه مخاصمت با عناصر جدید اتخاذ کنند آنچه مسلم است از این پس جبهه با نیروی تازه‌تری شروع به کار خواهد کرد اوضاع جهانی هم مناسب این کار شده است، حضرات قدیمی حتی ممکنست دست به جبهه دیگری بزنند و اگر این کار را بکنند کار جبهه جدید بهتر خواهد بود زیرا خودبخود عناصر مذکور شناخته خواهند شد. دکتر امینی هم دست به تشکیل جمعیتی زده و ملاقات‌های مختلفی می‌کند سازمان امنیت هم با دستپاچگی عجیبی پس از صدور اولین بیانیه شورای جبهه ملی سوم به سراغ بسیاری از رهبران جبهه ملی رفته و گفته است چنین و چنان می‌کنم تصادفاً با آن عده که مذاکره کرده هیچ کدام فعلاً سمت رهبری را نداشته‌اند%د
بعد از صدور اولین اعلامیه جبهه ملی سوم تا این تاریخ هیچ یک از افراد مؤثر جبهه ملی از طریق این ساواک احضار نگردیده‌اند.
توضیحات سند:
1- حزب مردم ایران:حزب مردم ایران که از احزاب تشکیل دهنده نهضت مقاومت ملی است برای اینکه بتواند تا مدتی به طور علنی فعالیت کند بنا به پیشنهاد نخشب رهبر جمعیت و تصویب کمیته مرکزی نهضت مقاومت اسم خود را عوض کرده و به نام جمعیت پیروان مکتب توحید فعالیت و مرامنامه نیز از خود منتشر نمود.
این جمعیت تقریباً بزرگترین نقطه اتکاء نهضت مقاومت ملی به شمار می‌رفت نام خود را در آبان‌ماه ۳۲ به حزب مردم ایران تغییر داد.
قدرت حزب مردم ایران به قدری بود که در هسته مرکزی نهضت مقاومت ملی با اینکه سایر احزاب بیش از یک نماینده نداشتند این حزب دارای ۳ نماینده بود علاقه مصدق و سایر نهضتی‌ها به این جمعیت زیاد بود.
حزب ایران تمایل داشت که با حزب مردم ایران ائتلاف نماید ولی حزب مردم ایران تحت شرایط خاصی حاضر به اختلاف با این حزب شد در صورتی که رهبری حزب ایران به جای مهندس زیرک‌زاده اللهیار صالح باشد ولی بالاخره این ائتلاف حاصل نشد این حزب پس از حزب توده تندرو‌ترین احزاب بود و با مجمع مجاهدین اسلام و شمس قنات‌آبادی ارتباط داشتند.
روزنامه حزب مردم ایران ارگان و سردبیر آن رازی بود. این حزب در روزنامه ارگان مقالاتی توهین‌آمیز علیه دربار می نوشت.
بودجه حزب از محل حق عضویت و فروش نشریات حزبی و کمک‌های خارجی نداشت.
"اسناد ساواک، پرونده موضوعی حزب مردم ایران"
۲- جبهه ملی:
در تاریخ ۱۸ مهر ۱۳۲۸ عده‌ای از مدیران و نمایندگان مطبوعات به منظور اعتراض به انتخابات فرمایشی دوره ۱۶ مجلس شورای ملی، در منزل دکتر مصدق جمع شدند و برای لغو انتخابات مزبور، تصمیم به مبارزه گرفتند. دکتر مصدق که در دوره ۱۶ نتوانسته بود به مجلس راه یابد عملاً رهبری معترضان به انتخابات را به عهده گرفت و در اول آبان ۱۳۲۸ در جلسه‌ای به اتفاق افرادی چون مشاور اعظم. دکتر شایگان، نریمان، امیر علایی، دکتر سنجابی و ......... جبهه ملی را با هدف ایجاد حکومت ملی به وسیله تأمین آزادی انتخابات و آزادی افکار تشکیل داد. پس از مدتی مصدق از طرف شاه مأمور تشکیل کابینه شد و با انحراف کلی از اهداف جبهه ملی با عوامل رژیم شاه و فراماسون‌ها همگام گردید. به دنبال کودتای ضد مردمی ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ که توسط امپریالیسم تازه به دوران رسیده امریکا برای جلوگیری از رشد حرکات اسلامی در ایران انجام گرفت. فعالیت جبهه ملی متوقف شد و به مصدق و دیگر ملیون از ترس جان و مال خود به گوشه‌ای خزیدند. پاگشایش فضای باز سیاسی که با مصلحت‌اندیشی امریکا در سال ۱۳۳۹ در ایران صورت‌پذیر نیست عده‌ای از ملیون دوباره دور هم جمع شده و دکان جبهه ملی را که در اوج خفقان و استبداد مسدود بود. به نام «جبهه ملی دوم» مفتوح نمودند از همان آغاز در جریان موافق یکدیگر قرار گرفتند و در سال ۱۳۴۱ کنگره‌ای با حضور ۱۷۰ نمایند. مشکل از حزب مردم ایران، حزب ملت ایران جمعیت آزادی مردم ایران (جاما) و ... برای تعیین خط‌مشی جبهه ملی تشکیل شد. کمیسیون سیاسی این کنگره متشکل از افرادی چون مهندس حق‌شناس، مهندس مهدی بازرگان، اصغر پاشا، دکتر سنجابی، اردلان و... چهار چوب فعالیت‌های جبهه ملی را براساس احیای حقوق و آزادی فردی و اجتماعی ملت ایران طبق قانون اساسی استقرار حکومت قانونی ناشی از انتخابات عمومی و دفاع از اصول مشروطیت و اتخاذ سیاست خارجی مستقل ایرانی براساس حفظ مصالح کشور با توجه به اصول هدف‌های منشور ملل متحد و دوستی با همه ملل جهانی و مبارزه با هرگونه سیاست استعماری را تصویب نمودند. اما این سیاست نیز اعمال نشد و سازمان دانشجویان جبهه ملی با شعار «پایداری و مقاومت» به مقابله برخاست و سرانجام جبهه ملی دوم نیز بر اثر اختلافات اعضا بر سر تعیین چهارچوب فعالیت‌های آن از هم پاشیده شد و سرانجام «جبهه ملی سوم» متشکل از ملی‌گراها و معدودی از افراد مذهبی و حتی نیروهای چپ به وجود آمد که پس از مدت کوتاهی به پایان کار خود رسید.
ر.ک: روزنامه پیام انقلاب، شماره ۶۱ تاریخ 15 /4 /61 روزنامه پیام انقلاب، شماره ۶۳ تاریخ 2 /5 /61