موضوع: برگزاری مجلس ترحیم به مناسبت فوت مصطفی خمینی وسیله مدرسین
تاریخ سند: 8 آبان 1356
موضوع: برگزاری مجلس ترحیم به مناسبت فوت مصطفی خمینی وسیله مدرسین
متن سند:
به: ۳۱۲ تاریخ: 8 /8 /2536 13560808از: ۲۱ ه شماره: 6043 /21
موضوع: برگزاری مجلس ترحیم به مناسبت فوت مصطفی خمینی وسیله مدرسین
از ساعت ۸ صبح روز جمعه 6 /8 /36 به مناسبت درگذشت مصطفی خمینی مجلس ترحیمی از طرف مدرسین حوزه علمیه قم در مسجد اعظم برقرار گردید. در این مجلس از ساعت ۸ الی 35 /9 تلاوت قرآن بود. سپس شیخ صادق خلخالی1 پشت میکروفن قرار گرفت. جمعیت حاضر در جلسه را به آرامش و سکوت دعوت کرد و ضمن اعلام کرد که مجالس بعدی در تهران در مسجد جامع و مسجد آرک برپا می‌گردد. پس از آن شیخ ابوالقاسم خزعلی2 پیرامون نقش روحانیت در دنیا صحبت کرده، اظهار داشت عده‌ای از افراد کوتاه‌فکر می‌گویند دین از سیاست جداست ولی این‌طور نیست. دو اصل مهم قانون اساسی مربوط به مراجع فقیه است. ماده ۲ قانون اساسی می‌گوید اگر کتابی چاپ شد باید با دقت مجلس شورا مطالعه کند و به نظر فقها برساند. چنانچه از نظر آنان بلااشکال بود چاپ شود در غیر این صورت بر مجلس است که از چاپ آن کتاب جلوگیری کند و اگر مجلس ترتیب اثر نداد وزیر کشور موظف است جلوی خلاف را بگیرد. پس دیدید که روحانیت در صدر قانون قرار دارد و اما ماده ۹ قانون اساسی می‌گوید حتی اگر به یک کارگر توهین شود مجلس باید رسیدگی کند. آن وقت به یک مرجع توهین می‌شود و اضافه کرد که شما دم آزادی می‌زنید. مردم می‌خواهند که مرجع بزرگ به وطن بازگردد و در خاتمه آزادی آیت‌الله قمی را که در کرج است خواستار شد. بعد از خزعلی شیخ مهدی ربانی رانکوهی صحبت کرد. خیلی تند و با حرارت گفت وظیفه وزارت امور خارجه یکی این است که اگر یکی از اتباع ایران در یک کشور خارجی فوت نماید باید در مورد علت مرگ او رسیدگی کند که چه شده است از دنیا رفته. چرا وزارت امور خارجه در مورد فوت مرحوم حجت‌الاسلام آقا مصطفی خمینی تحقیق نکرده و اگر تحقیق کرده چرا در روزنامه‌ها درج نشده و حمله به روزنامه‌ها کرد و گفت یک روزنامه در یک کاغذ پاره نام مرجع بزرگ را می‌نویسد روح‌الله. این توهین است. می‌دانید چه باید بنویسید. باید بنویسید مرجع عالی‌قدر عالم تشیع حضرت آیت‌الله العظمی خمینی (صلوات بلند جمعیت) و افزود دیدید علاقه را و در خاتمه خواستار بازگشت خمینی به وطن شد.
ساعت 05 /11 مجلس ختم شد و جمعیت متفرق شدند.
نظریه شنبه: جمعیت امروز حدود بیست هزار نفر بود و دانشجویان هم در محل زیاد به چشم می‌خوردند ولی مجلس شدید تحت کنترل بود. شیخ قدرت الله علیخانی و محمود فاضل زاده به اتفاق عده‌ای از طلاب مجلس را کنترل کرده و مواظب بودند که کسی شعار ندهد ضمناً در موقع شروع سخنرانی قدرت‌الله علیخانی مرتب مواظب میکروفن بود که کسی خارج از برنامه صحبت نکند. جلو درب مسجد هم عده‌ای از مدرسین به اسامی محمدعلی گرامی، شیخ محمد یزدی، یوسف صانعی3، یحیی انصاری، شیخ صادق صادقی خلخالی، شیخ مهدی ربانی رانکوهی، شهاب‌الدین اشراقی ایستاده بودند. قرار بود عده‌ای از طلاب از مدرسه خان به صورت هیئت سینه‌زنی حرکت کنند و به مسجد اعظم بیایند و حتی اشعاری هم برای این منظور سروده بودند. ولی مدرسین اجازه ندادند و موافقت نکردند.
نظریه یکشنبه: مفاد گزارش صحیح است. چون این روز مصادف با جمعه و جمعیت کثیری از زوار در قم حضور داشتند جمعیت شرکت‌کننده در مجلس بیش از هر روز دیگری بوده است. ضمناً موضوعی که اکنون مطرح است و مورد اعتراض عده‌ای واقع شده، اینکه چرا در مورد فوت آیت‌الله‌زاده بروجردی که چند روز قبل از این بود چنین تجلیلی نه از طرف طلاب و نه از طرف مردم و بازاریان به عمل نیامد. در حالی که محمدحسن بروجردی4 از مصطفی خمینی موجه‌تر بود و هم مرحوم بروجردی از خمینی اعلم‌تر بوده است. این اعتراض وجود دارد ولی کسی از ترس طرفداران خمینی جرأت ابراز چنین مطلبی را ندارد.
نظریه دوشنبه: با اقدامات و مراقبت‌های معموله مجلس مذکور بدون سروصدا و تظاهرات خاتمه پذیرفت. پارسا
نظریه سه‌شنبه: صحت خبر و نظریه دوشنبه مورد تأیید بود با انجام پیش‌بینی‌ها طلاب افراطی در مجلس قم روز مزبور از انجام تظاهرات و دادن شعار خودداری نمودند. رهبر
آقای خوانساری ـ آقای مجتبوی:
1- در گزارش روزانه درج شود و در ملاحظات آورده شود که این همان مجلس است که فروهر و همراهان شرکت داشته‌اند.
۲- بهره‌برداری شود. 12 /8 /36
در ساعت ۱۲ روز 11 /8 سال ۳۶ به بخش ۳۱۲ واصل گردید.
توضیحات سند:
1- آیت‌الله محمدصادق صادقی گیوی مشهور به صادق خلخالی در سال ۱۳۰۵ ش در یک خانواده متوسط کشاورز در گیوی خلخال چشم به جهان گشود. وی پس از طی دوران تحصیلی ابتدایی و مقدماتی در سال ۱۳۲۴ برای ادامه تحصیل معارف دینی به قم رفت و در حوزه علمیه آن شهر مشغول تحصیل شد. وی فقه و اصول را نزد مدرسان برجسته حوزه علمیه قم از جمله آیات محقق داماد، بروجردی، حجت و مجاهدی و به ویژه حضرت امام خمینی(ره) فرا گرفت و فلسفه را نیز در محضر علامه طباطبایی خواند. آیت‌الله خلخالی از طریق فداییان اسلام با مبارزه آشنا شد اما فعالیت گسترده سیاسی وی پس از شروع نهضت اسلامی به رهبری حضرت امام در سال ۱۳۴۲ آغاز شد. آیت‌الله خلخالی در فاصله ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷ به سبب فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی علیه رژیم پهلوی چندین بار دستگیر و زندانی شد و مدتی نیز در تبعیدگاه انارک یزد و رودبار بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی حاکم شرع دادگاه انقلاب، سرپرست کمیته مبارزه با مواد مخدر و نماینده مجلس شورای اسلامی بود. (فردوسی، شماره ۳۲ [۲۹ خرداد ۱۳۵۸]، ص ۶ و ۳۲ [29 شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ج ۲، ص ۱۱۴۰؛ یاد، شماره ۴ [۱۳۶۵]. ص 50-27).۲- آیت‌الله ابوالقاسم خزعلی، برادرزاده آیت‌الله شیخ محمدتقی بروجردی، در سال ۱۳۰۴ ش در بروجرد به دنیا آمد. تا ده سالگی به آموختن دروس ابتدایی پرداخت. سپس به مشهد رفت و پس از اتمام دوره متوسطه در سال ۱۳۲۱ ش در مدرسه‌های نواب و حاج حسن آن شهر به فراگیری ادبیات، فقه و اصول تا مرتبه سطح همت گماشت. برای ادامه تحصیل به قم مهاجرت کرد و چندین سال در درس خارج فقه و اصول آیات عظام بروجردی، امام خمینی، محقق داماد و دیگران شرکت کرد. همچنین به درس تفسیر و معقول علامه طباطبایی حاضر شد. آیت‌الله خزعلی در فن سخنوری و خطابه شهرت ویژه‌ای یافت و با آغاز نهضت اسلامی به رهبری حضرت امام به جنبش پیوست که نتیجه آن چند بار زندان و تبعید بود. وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در شورای نگهبان عضویت داشت و همچنین در دوره‌های اول تا سوم مجلس خبرگان رهبری از سوی مردم خراسان به عنوان نماینده این مجلس انتخاب گردید (شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ج ۲، ص 356-357؛ اطلاعات، شماره ۲۰۷۴۵ [30 /1 /1375]، ص 7).
3- آیت‌الله یوسف صانعی در سال ۱۳۱۶ در اصفهان به دنیا آمد. پدرش حجت‌الاسلام و المسلمین شیخ محمدعلی صانعی از روحانیون خطه اصفهان بود. شیخ یوسف صانعی تا ۱۳۳۰ ش در حوزه علمیه اصفهان تحصیل کرد. در این سال به قم آمد و بخش عمده‌ای از دوره سطح را نزد شیخ عبدالجواد جبل عاملی فرا گرفت. بخشی از رسائل و مکاسب را نزد آیت‌الله مشکینی و دیگر اساتید حوزه علمیه قم خواند و به درس خارج فقه و اصول آیات عظام بروجردی و امام خمینی حاضر شد و مدت ۹ سال در درس خارج فقه و اصول حضرت امام شرکت کرد. پس از تبعید امام مدت شش ماه در خدمت آیت‌الله محقق داماد تلمذ کرد. وی از سال ۱۳۴۰ به بعد در مدرسه فیضیه و مدرسه حقانی و دیگر مدارس قم به تدریس سطح عالی و خارج فقه و اصول پرداخته است. مبارزه سیاسی آیت‌الله صانعی از ۱۳۴۲ هم‌زمان با شروع نهضت امام خمینی و تبعید ایشان به خارج آغاز شد و در همان سال امام مسئولیت رسیدگی به وضع طلاب و خرابی مدرسه فیضیه و مجروحین را به ایشان واگذار کرد. عمده مبارزه ایشان بعد فرهنگی داشت و در کنار فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغی به سازماندهی تظاهرات، تماس‌ها و توزیع اعلامیه‌های امام و دیگر مراجع نیز می‌پرداخت. دم مسئولیت‌های وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی عبارتند از: نمایندگی اولین دوره مجلس خبرگان رهبری، دادستان کل کشور و عضو شورای عالی قضایی، عضو فقهای شورای نگهبان و دبیر این شورا.
(مصاحبه با آیت‌الله یوسف صانعی، حوزه، شماره ۳۲ [خرداد و تیر ۱۳۶۸]، ص ۱۵۳؛ بیوگرافی اعضای شورای عالی قضایی از آغاز تاکنون، اطلاعات، شماره ۱۷۰۶۰ [۲۷ تیر ۱۳۶۲]، ص ۱۸).
۴- حجت‌الاسلام سیدمحمدحسن بروجردی فرزند آیت‌الله بروجردی مرجع معروف شیعیان است. وی در ۱۳۴۶ ق / ۱۳۰۶ ش در بروجرد متولد شد. ادبیات و قسمتی از سطح را نزد والد خود فرا گرفت. در ۱۳۶۴ ق / ۱۳۲۴ ش به همراه پدر خود به قم مهاجرت کرد و از درس استادان حوزه علمیه قم به ویژه پدر خود بهره‌مند گردید. وی بعد از فوت آیت‌الله بروجردی در مسجد اعظم قم به اقامه جماعت پرداخت، همچنین در دوره سطح عالی تدریس می‌کرد و در تکمیل بنای مسجد اعظم کوشش زیادی به خرج داد. آیت‌الله‌زاده بروجردی در شب اول ذی‌قعده ۱۳۹۷ / ۲۲ مهر ۱۳۵۶ به هنگام اقامه جماعت در مسجد اعظم قم به وسیله کارد مورد سوء قصد شخصی به نام محمدصادق صدوق قرار گرفت و در دم جان سپرد. (درس‌هایی از مکتب اسلام، سال هفدهم، شماره ۹، [ذیحجه ۱۳۹۷]، ص ۷۳؛ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ج ۲، صص ۸۹ ـ ۹۰).