موضوع دکتر على امینى (نخست‌وزیر پیشین)
تاریخ سند: 15 آبان 1356
موضوع دکتر على امینى (نخست‌وزیر پیشین)
متن سند:
گزارش خبربه: 312 شماره گزارش: 57323 /20 ﻫ 21
از: 20 ﻫ 21 13560815 تاریخ گزارش: 15 /8 /36
موضوع دکتر على امینى (نخست‌وزیر پیشین)
در چند روز اخیر مطلبى در مطبوعات منتشر شده بود که در حکومت کندى دکتر على امینى با فعل و انفعالاتى و طرح 35 میلیون دلار روى کار آمد که پس از چند روز توضیحاتى دکتر امینى داد و باز هم در روزنامه‌هاى دیروز مجداً مطلب 35 میلیون دلار مطرح شده بود.*
ابوالحسن احتشامى گفت: وقتى این مطلب در روزنامه‌ها درج مى‌شود به مدیرکل وزارت اطلاعات به خاطر اینکه چنین خبرى را اجازه درج داده از کار برکنار مى‌شود و به دنبال آن هم دکتر امینى توضیحاتى داد که چاپ شده ولى باز هم تأکید بر مطلب اولیه شده که جاى خیلى حرف است و معلوم مى‌شود که جریان چندان هم خالى از واقعیت نبوده است. دکتر امینى در لشت نشاء (در منطقه لاهیجان) داراى علایق است و آنچه واقعیت دارد در منطقه‌اى که نام برده شد وضع امینى از نظر مردم مردم آنجا چنان موقعیتى داشته باشد و با اینکه امینى توضیحاتى هم درباره خبر داده ولى امروز ایران روى امینى هیچ حسابى ندارد و از عده‌اى شنیدم که نظرشان این بود آن روز که امینى آمد مسائلى مثل نفت در نظر خارجى بود که وسائلى هم برانگیخته شد و حالا هم چون موضوع اوپک مطرح است باز همان سیاست‌ها به دنبال امثال امینی‌ها هستند که شاید به طریقى برنامه‌اى که دارند عملى شود. ولى امروز ایران با آن روزها خیلى تفاوت دارد و مردم هوشیار هستند و هر مطلب را تا عمق مى‌شکافند و خیلى زود متوجه به مسائل مى‌شوند. سیاست خارجى هر چه باشد مردم ایران به جز یک عده معدود که در همه وقت تنها منافع شخصى خود را در نظر دارند راه آینده خود را تشخیص داده‌اند و برداشت‌ها چنان نیست که یک نوشته و یا یک نظر خارجى مى‌تواند اعمال شود. ولى درج این اخبار به امینى لطمه زده است.
نظریه شنبه: نظرى ندارد.
نظریه سه‌شنبه: خبر درخور تعمق و بررسى است.
نظریه چهارشنبه: نظریه سه‌شنبه مورد تأیید است.
توضیحات سند:
* ساواک مشابه گزارش مذکور گزارشات دیگرى را به شرح زیر ارائه نموده است: محرمانـهروزنامه پیغام امروز شماره 5126 مورخ 12 /8 /36
تحت عنوان "اوپک، و یک راه: " ضمن اشاره به موضوع وام 35 میلیون دلار مشروط آمریکا به ایران در سال 2520 و این که در بطن رقم مزبور واقعیت تلخ و زننده‌اى قرار دارد مى‌نویسد.
ایران سال 2520 هم مثل ایران امروز داراى ثروت عظیم نفتى بود. ولى، بنابر شرایط تحمیلى استعمار نو، آنچه به ایران بابت مالکیت نفت مى‌دادند، به اندازه درآمد یکى از مؤسسات کشتیرانى عامل حمل نفت ایران به خارج نبود تا چه رسد به درآمدى که کمپانی‌ها داشتند، و سهمى که بابت این درآمد، به دولت‌هاى غرب صنعتى مى‌پرداختند و نام مالیات روى آن مى‌گذاشتند.
ما سال‌هایى شوم‌تر از سال 2520 نیز داشته‌ایم. و بزرگ‌ترین صادرکننده نفت خاور میانه هم به شمار مى‌آمدیم. و آنچه به صورت صدقه یا کمک و وام به ما داده مى‌شد، از عشر درآمد نفتى دولتى که به ما کمک مى‌کرد (عشر درآمدى که بابت مالیات از نفت ایران مى‌گرفت) کمتر بود.
ایران و سایر اعضاى اوپک، آسان و بى‌دردسر به قطع قسمتى از چنگ و دندان استعمار نو از درآمد نفتى خود دست نیافته‌اند. ایران و سایر اعضاى اوپک در تلاشى پر دوام، دقیق و با قدرت اراده راه وصول به نیمى از درآمد ثروت ملى خود را هموار ساخته‌اند. و در تمام این دوران پر تلاش، هرگز از تقاضا و عرض نیاز نتیجه نگرفته‌اند. آنجا که توانسته‌اند سر راه کمپانی‌ها و کشتی‌هاى نفتکش را بگیرند و بگویند دیگر نفت مجانى کافى است، توفیق پیدا کرده‌اند چند قدم، کمپانی‌ها را عقب بنشانند، و آنجا که زبان به اندرز و نصیحت گشوده‌اند، ناگزیر زیر فشار سخت غرب صنعتى، تن به تحمل و شکیبایى داده‌اند. از سر تجربه، اوپک باید دریافته باشد که با غرب صنعتى، نمى‌توان سخن رفق و مدارا بکار برد. و این غول فرتوت، هنوز به سر پنجه نیرنگ و زور خود، در حل و فصل مسائل بین‌المللى، و امور خود با جهان سوم متکى است و افسانه‌هاى قدیم، چه خوب درباره معامله اوپک و غرب صنعتى صادق است. اگر یکپارچگى اوپک با تذبذبهاى پراکنده و محتمل، که آمریکاى وسوسه‌گر، گرداگرد اوپک پدید آورده خدشه‌دار نگردد، فتح تازه اوپک قطعى است. این فتح کمکى به تسریع سرنوشت اروپاى غربى هم است که باید سرانجام روزى گریبان خود را از چنگ سلطه آمریکا رهایى بخشد.
محرمانه
روزنامه آیندگان شماره 2963 مورخ 12 /8 /36
تحت عنوان "احساس خزان‌زدگى آقاى امینى در بهار 2520" ضمن اشاره به اینکه دکتر على امینى در بهار 2520 شاهنشاهى ایران را کشورى ورشکسته معرفى نموده مى‌نویسد:
واقعیت جز این بود. آقاى على امینى این تصویر خاکسترى اندوهناک را از ایران لازم داشت تا بتواند بر اجتناب‌ناپذیر بودن خود به عنوان "مرد رهایى بخش لحظه دشوار نومیدى محض" تکیه زند. در همان روزهایى که آقاى على امینى چنین ادعاهایى مى‌کرد و از عقل مى‌لافید و مى‌گفت که به یارى ملت ستمدیده ایران آمده است، خبرگزارى یونایتدپرس در هیجدهم مه، اواخر اردیبهشت 2520 شاهنشاهى از قول روزنامه مهم آمریکایى هرالد تریبون خبر داد که "جز دکتر امینى بخت دیگرى براى ایران وجود ندارد و با هیجان زیاد باید امیدوار باشیم که این آخرین تلاش بیهوده نیست و دکتر امینى به طور مسلم قادر است دستگاه حاکم ایران را از وضع آشفته کنونى مصفا سازد".
امروز انسان با خواندن این گزارش‌هاى مربوط به 16 سال پیش حیرت‌زده مى‌شود که چرا هرالد تریبون با هیجان امیدوار است که آقاى على امینى به عنوان "آخرین بخت"ایران در تلاش خود پیروز گردد. معناى روشن تر سخنان هرالد تریبون این است که ایران اگر راهى جز آنکه آقاى على امینى برایش ترسیم کرده است بپیماید، به گرداب نیستى خواهد افتاد. ولى کابینه امینى چندان نپائید تا بتواند راه خود را بر ایران تحمیل کند و همین واقعیت که امروز ایران به این درجه از رشد اقتصادى و ثبات سیاسى دست یافته است، نشان مى‌دهد که یگانه راه رستگارى راههاى على امینى نبود و چه بهتر که ما از آن راه نرفتیم:: آقاى على امینى پاسخ پرسش‌هاى بسیارى را به ملت ایران خاصه نسلى که آن دوران را خود تجربه نکرده است مدیون هستند.