تاریخ سند: 20 آذر 1357
متن سند:
چکیده گفتگو97436 /20 ه ـ 20 /9 /57 دستجات شمیران که 70 الی 80 اتوموبیل می باشد از شمیران بسمت پیچ شمیران در حرکت هستند و هم اکنون از بولینگ عبدو گذشته اند.پرنیانفر
توضیحات سند:
* راه پیمایی روز عاشورا (20 /9 /57) به گفته شاهدان و نوشته منابع گوناگون عظمت بیشتری نسبت به راه پیمایی تاسوعا داشت.تفاوت دیگر، آن بود که «مراسم عزاداری چهره سیاسی تندتری به خود گرفت...
جماعت انبوهی از مردم بار دیگر در خیابان های تهران و شهرهای دیگر ایران برای شرکت در مراسم مذهبی و همچنین تظاهرات علیه شاه گرد آمدند.
چنین تخمین زده می شود که تعداد جماعاتی که در میدان شهیاد [گرد آمدند] حتی از یک میلیون نفری که دیروز در آنجا بودند، بیشتر بوده است.
خبرنگار بی.
بی.
سی در تهران می گوید که تا چندین کیلومتر هیچ چیز دیده نمی شود جز جمعیت و علم و پرچم و اتومبیل.
خبرنگار ما می گوید این تظاهرات شدیدتر، خشم آلودتر و سرکشانه تر از دیروز بود و دم گیری ها و شعارها تنها مذهبی نبود، بلکه حملات صریح به شاه و ولیعهد بود و بسیاری از آنها خواستار مرگ آنها بودند.
هلی کوپترهای نظامی در بالای سر چرخ می زدند ولی سربازان مانند دیروز، کوشش خود را به مراقبت از حومه شمالی شهر که قصر شاه در آن واقع شده منحصر کرده بودند.
» (انقلاب ایران به روایت رادیو بی.
بی.
سی، ص 288) پیتر شولاتور در کتاب «ایران کانون زمین لرزه» مشاهدات خود را از میدان آزادی می نویسد که در عاشورا «یک بار دیگر بر سند پیروزی انقلاب مهر تایید خورد» (ص 555) خبرگزاری رسمی پارس امروز (20 /9 /57) گزارش نسبتا خنثی ایی از راه پیمایی مردم تهران تهیه کرد و روی تلکس فرستاد.
این خبرگزاری تعداد جمعیت راه پیمایان امروز را کمتر از روز تاسوعا و با تعبیر «بالغ بر چند صد هزار نفر» ذکر کرد.
(بولتن خبرگزاری پارس، ش 266، ص 2) اما «به گزارش خبرنگاران خارجی بیش از سه میلیون نفر در این راه پیمایی شرکت کرده بودند و سراسر خیابان شاهرضا از میدان شهیاد تا میدان شهناز (امام حسین) در موج جمعیت بود.
چهره تهران در عاشورای حسینی پر خروش تر و گدازنده تر از تاسوعا بود.
بر خلاف تاسوعا، شعارها و خروشها همه پر هیجان تر و تندتر در مخالفت با حکومت و بی پروا و آشکارتر بود.
شعارهای آنان بیشتر با پای کوبیدن خشمگینانه بر زمین همراه بود.
» (کیهان، ش 10605، ص 5) اما در مورد نتایج سیاسی این راه پیمایی بزرگ، اظهارات گوناگونی شده است که مهمتر از همه، لغو مشروعیت حکومت شاه، ناتوانی دولت نظامی و نزدیک بودن سقوط شاه بود.
آنتونی پارسونز سفیر وقت انگلستاندر کتاب «غرور و سقوط» مشاهدات خود را از این راه پیمایی، آن هم از داخل سفارت، مشرف بر خیابان فردوسی توضیح می دهد و می نویسد : «نتایج آنی راه پیمایی عاشورا بسیار چشمگیر و قاطع بود.
ملاهای تهران که با چنین موفقیتی راه پیمایی ها را سازماندهی کرده بودند، موضع خود را در رابطه با ملاهای میانه رو و قم و مشهد تقویت کردند.
گروههای سیاسی (نه گروه مذهبی) مخالف که با قطعنامه هفده ماده ای مربوط شدند از حمایت توده های مردم که قبلاً فاقد آن بودند، برخوردار شدند.
مهمتر از همه دولت نظامی از آن پس حتی نمی توانست تظاهر کند بر این که کنترل ایران را در دست دارد.
به مبارزه طلبیدن قدرت آنها آن چنان توده ای و همگانی و موفقیت آمیز بود که اکنون می توانستند بگویند که اگر حکومتی هم وجود دارد از قدرت توده های مردم تشکیل می شود و توسط آیت الله خمینی از طریق شبکه ساخت مذهبی در سراسر ایران رهبری می شود.
» (ص 279) «تظاهرات تاسوعا و عاشورا...
.
شاه را متقاعد کرد که اعتبار سیاسی او به پایین ترین سطح خود در طول عمرش رسیده است.
» (درون انقلاب ایران، ص 216) امروز (20 /9 /57) امام خمینی سه بار مصاحبه کردند و هر بار با پرسش خبرنگاران درباره راه پیمایی روزهای تاسوعا و عاشورا مواجه شدند.
امام به خبرنگار رادیو تلویزیون کانادا گفتند که این راه پیمایی نشان داد که «تمام ملت رأی دادند که شاه نباید باشد و باید دنیا این معنی را بداند که شاه به هیچ وجه دیگر قانونیت ندارد.
قبلاً هم نداشت ولی ملت دیروز و امروز اعلام کردند، اعلام عمومی کردند که شاه باید برود و شاه را نمی خواهند.
» (صحیفه امام، ج 5، ص 203) امام همین پاسخ را به خبرنگار امریکایی یو.
پی و خبرنگار تلویزیون سی.
بی.
اس امریکا دادند.