صورتجلسه مذاکرات شورای تأمین استان خراسان
تاریخ سند: 14 آذر 1357
صورتجلسه مذاکرات شورای تأمین استان خراسان
متن سند:
صورتجلسه مذاکرات شورای تأمین استان خراسان1مورخه 1700 . 14 /9 /1357
شرکت‌‌کنندگان.
سپهبد صادق امیرعزیزی . نیابت تولیت عظمی و استاندار استان خراسان
سرلشگر عباس دانش . فرمانده ناحیه ژاندارمری خراسان
سرلشگر محمد ایمانی . رئیس شهربانی استان خراسان
سرتیپ عبدالرحیم جعفری . فرمانده لشگر 77 مشهد
سرتیپ احمد شیخان . رئیس سازمان اطلاعات و امنیت خراسان
1. سرتیپ جعفری .
از ساعت 0400 صبح امروز مردم به طرف دادگستری حرکت نمودند. دستور دادم راه‌ها بسته شود و بعضی از محل‌ها با سیم خاردار محصور شود. در داخل دادگستری حدود 150 نفر از شب قبل متحصن شده و مشغول خواندن قرآن بودند و گاهی اوقات شعار می‌دادند؛ به رئیس دادگستری تلفنی صحبت نمودم. ایشان قول داد خودم به مسئله رسیدگی می‌کنم که پس از مدت کوتاهی تظاهرات در داخل دادگستری قطع شد. مرعشی تلفنی با من صحبت کرد اظهار داشت به خواسته‌های این مردم پاسخ بدهید. اشخاص بازداشتی را آزاد کنید. پاسخ دادم اشخاص زیر 16 سال و تعداد[ی]دیگر را آزاد نمودم، بقیه پرونده محاکماتی دارند و من نمی‌توانم در مورد ترخیص آنها اقدامی بنمایم. مرعشی از من خواست نیروهای فرمانداری نظامی را در سطح شهر جمع‌آوری کنم و قول داد هیچ واقعه‌ای رخ نخواهد داد. در همین حال اطلاع داده شد در تمام سطح شهر مردم حرکت نموده‌اند و تمام ادارات تقریباً تعطیل است و کارمندان آنها در راهپیمایی‌ها شرکت دارند. گزارش داده شده حدود 1000 نفر از یک آبادی حرکت نموده‌اند که با هماهنگی ژاندارمری از ورود آنها به شهر خودداری شد و سعی نمودم وضع عادی شهر را به هم نزنم؛ این مردم دنبال بهانه می‌گشتند ولی سعی نمودم تا ضرورت ایجاب نکند تیراندازی نکنم. وضعیت را برای جناب آقای استاندار تشریح و مراتب را از طریق آجودان تیمسار فرماندهی ن ز ش به تهران گزارش نمودم و گفتم تاکنون تیراندازی نکرده‌ام. سربازان در نقاط حساس شهر مستقر شده‌اند. در ساعت 1030 تیمسار فرماندهی نیروی زمینی تلفنی فرمودند وضعیت چیست؟ مراتب به عرض ایشان رسید. مردم دکاکین را تعطیل نموده‌اند و در تمام سطوح مردم در حرکت هستند. تعدادی سعی می‌کنند در اطراف دادگستری تجمع کنند. راه‌های مشرف به آنجا را سد کرده‌ام، با استفاده از گاز اشک‌آور و مانور عده‌ها با آنها مقابله نموده‌ام. فرمودند نظر جناب آقای استاندار چیست؟ عرض کردم نظر ایشان همان است که در تهران تصمیم می‌گیرند. فرمودند نیروها را عقب بکشید، نقاط حساس و حیاتی را حفاظت کنید، سعی کنید نیروها غافلگیر نشوند. لذا دستور دادم با یک حرکت به عقب، نیروها از درگیری خودداری کنند. تلفنی با جناب آقای استاندار تماس گرفتم موضوع را عرض کردم. ایشان فرمودند برابر دستور فرماندهی نیروی زمینی شاهنشاهی عمل کنید. مراتب را بلافاصله به تیمسار سرلشگر ایمانی و تیمسار سرلشگر دانش و تیمسار شیخان تلفنی اطلاع دادم و تمام اعضاء شورای تأمین را از چگونگی وضع و دستور تیمسار اویسی مطلع نمودم. راهپیمائی ادامه داشت قرآن می‌خواندند چند نفری سخنرانی نمودند فحاشی نشد و این ماجرا ادامه داشت اکنون هم در سطح شهر هیجان نیست ولی برنامه‌هایی دارند مانند تهران قصد دارند در پشت بامها با پخش نوار و صدا مردم را تحریک کنند.
مجسمه‌هایی که در شهر مشهود است مجسمه اعلیحضرت همایونی در فلکه تقی‌آباد و مجسمه اعلیحضرت رضا شاه فقید روبروی شهرداری است که دستور دادم اطراف آن را سیم خاردار کشیده و با نیروهای کافی حفاظت می‌شود. در مورد مجسمه‌های داخل بیمارستانها با2 آقای آموزگار رئیس دانشگاه فردوسی تماس گرفتم. ایشان اظهار داشت درباره نگهداری آنها من خودم با گارد پلیس دانشگاه و شهربانی حفاظت می‌کنم، نیروهای نظامی داخل بیمارستان نشوند. من تقاضا دارم برای حفاظت هرچه بیشتر پیکره‌های همایونی در بیمارستانها و هنرستان صنعتی، نیروهای انتظامی کافی اعزام گردد از طرفی مجسمه‌های یادبود در شهر ممکن است باز هم وجود داشته باشد مثلاً به علت تأسیس یک مؤسسه‌ای پیکره نیم تنه در داخل آن مؤسسه بنا شده باشد که محافظت این پیکره‌ها از جانب فرمانداری نظامی امکان‌پذیر نیست چون فرمانداری نظامی حق دخول در آن مناطق را ندارد صورت نقاط حیاتی مهم را که شهربانی به لشگر ارسال داشته است اسمی از استادیوم ورزشی سعدآباد نبرده امروز درب استادیوم قفل بوده و سرایدار آن هم داخل استادیوم بوده تعدادی اوباش از دیوار استادیوم بالا رفته پس از دخول به جایگاه استادیوم اقدام به صدمه زدن به پیکره همایونی می‌نمایند. به عقیده من بایستی رئیس تربیت بدنی توضیح بدهد چرا به فکر نبوده است.
2. جناب آقای استاندار .
الف . شورا بایستی از مسئول مربوطه توضیح بخواهد چرا تربیت بدنی در مورد عدم کفایت از نگهداری پیکره همایونی درخواستی ننموده است.
ب . وقتی تیمسار جعفری با تهران صحبت نمودند و گفتند چنین دستوری داده شده است من فکر کردم حتماً سیاستی را تهران تعقیب می‌کند و هدفشان این است که درگیری ایجاد نشود. در مورد امشب هم اگر باز هم همین مسئله است باید تصمیم لازم اتخاذ گردد. باید به سیاست دولت توجه داشت از نظر کلی این است که حکومت نظامی بر مبنای وظایف خود باید رفتار کند اگر دستور دیگری است در این جلسه مطرح گردد تا تصمیم لازم گرفته شود. تیمسار ریاست شهربانی تحقیق کنند در چه مکانهایی دیگر پیکره‌های همایونی وجود دارد و در مورد مسئله امروز شهربانی . ساواک و فرمانداری نظامی تحقیق کنند و مقصرین و مسئولین را دستگیر نمایند.
3. سرتیپ شیخان .
همانطوری که در دو جلسه قبل شورای تأمین استان به استحضار رسید مادامی که 13 نفر روحانیون مخالف که گردانندگان کلیه تظاهرات در مشهد و شهرستان‌های خراسان می‌باشند دستگیر نگردند، وضع از این بدتر و مجدداً در چند روز آینده اعلام خطر جدی می‌نمایم. ستاد اخلالگران در منزل عباس واعظ طبسی است و خود این شخص امروز در جلوی شرکت نفت سخنرانی کرد و در جمعی که امروز در منزلش بودند اظهار داشته که وقایع و تظاهرات امروز بزرگترین تظاهراتی بود که تاکنون در مشهد رخ داد. از محل شرکت نفت به استادیوم تختی رفتند
و مجسمه بابا را پائین آوردند و گردن او را جدا کردند این را به تمام شهرستان‌های کشور اطلاع دهیم علیرغم خواسته‌های قمی و شیرازی با تعطیل امروز ما شهر و کلیه ادارات را تعطیل کردیم و لازم است که این دو نفر مورد نکوهش قرار گیرند. خبری که از بی‌بی‌سی لندن امروز پخش گردید و ما اطلاعی نداریم توسط آقای واعظ طبسی برای حاضرین بدین نحو تشریح گردیده که نماینده ژیسکاردستن3 که به ملاقات آیت‌الله خمینی رفته هیچگونه مسئله‌ای راجع بر عدم فعالیت او علیه ایران ننموده بنابراین آقا اعلامیه‌ای صادر خواهند نمود بحمدالله این عملیات ادامه خواهد یافت و از حاضرین خواسته که مسئله تظاهرات امروز و پائین آوردن پیکره همایونی را به تمام شهرستان‌های کشور اطلاع دهند بنابراین با توجه به برنامه وسیعی که آقایان دارند و مطمئناً در روز‌های آینده این تظاهرات جنبه حادتری به خود خواهد گرفت مجدداً از اعضاء شورا تقاضا می‌شود که در صورت تصویب نسبت به بازداشت 13 نفر وعاظ مورد بحث و تعداد دیگری که امکان دارد بعداً جهت همبستگی آنان تظاهراتی نمایند تصمیم لازم اتخاذ و در غیر این صورت من عرایضی ندارم.
4. جناب آقای استاندار .
فرمایش تیمسار متممی دارد بدین معنی که باید بررسی شود و جوانب آن از هر جهت مورد ارزیابی قرار گیرد محاسن و مضار سنجیده شود بالاخره وقتی تصمیم گرفته می‌شود که حوادث بعدی آن مسائل سنگین‌تری به بار نیاورد.
5. سرتیپ شیخان .
در نتیجه دستگیری این 13 نفر ممکن است تعدادی (کسبه . دانشگاهیان . آموزش و پرورش . قسمتی از ادارات و سایر قشرها) به نام همدردی راه بیافتند و تظاهرات کنند و اعتصابات شدت یابد. به نظر من این محرکین نیز باید دستگیر گردند.
6. سرلشگر ایمانی .
همانطوری که در جلسه قبل گفتم بایستی شدت عمل نشان داد چون روز به روز اوضاع وخیم‌تر می‌شود البته تعدادی که تیمسار شیخان فرمودند به جای خود، تعداد زیاد دیگری هم هستند که آنها هم بایستی دستگیر شوند، چون بازداشت 13 نفر دردی دوا نمی‌کند باید تمام آنها دستگیر شوند اگر هم دستگیر نکنیم پس چه باید کرد و باید دید تهران چه می‌کنند.
7. جناب آقای استاندار .
تیمساران باید صراحتاً نظرشان را بگویند و ببینند اگر این عده را دستگیر کردیم نتیجه مطلوب است یا خیر، اگر[در] نتیجه دستگیری این عده حالت حاد فعلی شدت خواهد یافت چرا دستگیر کنیم.
8. سرتیپ جعفری .
تیمسار ارتشبد اویسی اکنون فرمودند شما با نظر جناب آقای استاندار عمل کنید ولی سعی شود که کسی کشته نشود چون وضعیت شهرهای قم و مشهد با سایر شهرستان‌های دیگر تفاوت دارد.
9 . جناب آقای استاندار .
با تیمسار ارتشبد ازهاری صحبت کردم که مردم وضعیت تهران را می‌خواهند در مشهد پیاده کنند گفتم کشت و کشتار می‌شود فرمودند هرچه می‌شود بشود.
10 . سرلشگر دانش .
من حتی با دستگیری 500 نفر هم موافقم در صورتی که امنیت برقرار شود.
11. جناب آقای استاندار .
جناب آقای نخست‌وزیر فرمودند فقط در صحن مطهر هرچه می‌گذرد دخالت نشود در هر مورد دیگری به هر طریقی صلاح است رفتار بشود نتیجه آن هرچه باشد اشکالی ندارد.
12. سرتیپ شیخان .
اسامی اشخاص را فردا به طور کامل با آدرس تعیین می‌کنم نماینده تیمسار ریاست شهربانی و تیمسار فرمانداری نظامی جهت دستگیری آنان اقدام نمایند پس از دستگیری این عده، تلفنی به فرزندان شیرازی و قمی اطلاع داده شود مواظب خود باشند.
13. سرلشگر ایمانی .
دستور داده شده که در مناطقی که فرمانداری نظامی نیست عواملی که بی‌نظمی می‌کنند دستگیر و تحویل ساواک گردند در حالی که ساواک قوچان اشخاص دستگیر شده را تحویل نگرفته است.
14. سرتیپ شیخان .
به قوچان . بجنورد . تایباد دستور داده خواهد شد که اخلال‌گرانی که برابر نظر شورای تأمین شهرستان باید دستگیر شوند فوراً تحویل گرفته و با عوامل شهربانی و ژاندارمری مشترکاً به ساواک خراسان اعزام و در سایر شهرستانهایی که فاقد ساواک است شورای تأمین شهرستان به همین نحو اقدام نمایند.
15. جناب آقای استاندار .
برابر گزارشات فرمانداران و صورت جلسات شورای تأمین، شهرستان‌های زیر نیاز به اعزام نیروی کمکی دارند. نیشابور . سبزوار . اسفراین . شیروان، با توجه به درگیری‌های لشگر 77 اعزام نیرو از لشگر به این مناطق امکان‌پذیر نیست استانداری از طریق وزارت کشور در مورد تقویت هر شهرستان به میزان یک گروهان اقدام خواهد نمود تا از سایر یگان‌های ن ز ش اعزام گردد.
16. سرلشگر دانش .
من تا آنجا که مقدور بود عناصری به شهرستان نیشابور . فردوس . گناباد فرستادم.
تصمیمات .
1. درخواست استانداری از وزارت کشور جهت اعزام نیرو (یک گروهان) برای هر یک از شهرستان‌های سبزوار . نیشابور . اسفراین
2. بررسی شهربانی خراسان در مورد محل‌هایی که پیکره‌های همایونی نصب شده و گزارش آن به استانداری و فرمانداری نظامی
3. احضار رئیس تربیت بدنی خراسان به شهربانی و فرمانداری نظامی و مشخص کردن مسئولین و مجازات آنان
4. روز 15 /9 /1357 ساواک خراسان صورت اسامی و آدرس 13 نفر وعاظی که بایستی دستگیر شوند تهیه و در اختیار فرمانداری نظامی قرار خواهد داد تا فرمانداری نظامی نسبت به دستگیری آنان اقدام نماید.
5. از طریق استانداری به دانشگاه فردوسی و اداره آموزش و پرورش ابلاغ گردد [از] پیکره‌هایی که در تأسیسات این قسمت‌ها نصب شده بایستی حفاظت نمایند چنانچه قادر به حفاظت نیستند مراتب را گزارش نمایند تا درباره تأمین و حفاظت آنها اقدام گردد.
توضیحات سند:
1. رکن دوم ستاد لشگر 77 مشهد این صورتجلسه را طی شماره 89 /1 /01 /504- 15 /9 /1357 برای فرماندهی نیروی زمینی شاهنشاهی ارسال کرده است. بخش ضمائم2. اصل: به.
3. والرى ژیسکاردستن، رئیس جمهور وقت فرانسه که پس از ناپلئون بناپارت جوان‌ترین رهبر این کشور محسوب مى‌شد، در سال 1929 میلادى در کوبنز آلمان به دنیا آمد. او تحصیلاتش را در دانشکده پلى‌تکنیک فرانسه به پایان رساند و سپس در وزارت دارائى این کشور مشغول به کار شد و در ساماندهى اقتصادى در هم شکسته فرانسه پس از جنگ دوم جهانى سهم بسزایى داشت.
در 1956.م در 27 سالگى عضو کابینه فرانسه شد و سپس به عنوان عضوى از هیئت نمایندگى فرانسه در سازمان ملل متحد فعالیت‌هاى سیاسى خود را عملاً آغاز کرد. در سال 1962.م توسط ژنرال دوگل به وزارت دارایى منصوب شد. او سپس حزب جمهورى خواه مستقل را که با حزب گلیست‌ها ائتلاف داشت بنیان گذاشت و خود رهبر آن شد. در سال هاى دهه 1960 تدابیر ضد تورمى وى با مخالفت مقامات مالى و کارگرى فرانسه رو به رو شد و دوگل به ناچار او را از کار برکنار کرد. دو سال بعد از آن گفته شد که عدم رأى موافق حزب جمهورى خواه مستقل به رهبرى ژیسکاردستن به ژنرال دوگل موجبات سقوط وى را فراهم آورد. ژیسکاردستن در دوران حکومت ژرژپمپیدو به چهره‌اى آشنا در کنفرانس هاى پولى جهان تبدیل گردید او این سمت را تا زمان مرگ ژرژ پمپیدو حفظ کرد. ژیسکاردستن در انتخابات سال 1974 بر رقیب خود فرانسوا میتران پیشى گرفت و به عنوان سومین رئیس جمهور از جمهورى پنجم فرانسه که دوگل پایه‌گذار آن بود، انتخاب گردید. او در سال 1975.م به عنوان اولین رئیس‌جمهور فرانسه پس از استقلال الجزایر از این کشور دیدن کرد. رابطه با سازمان پیمان آتلانتیک شمالى (ناتو) را توسعه داد و به انقطاع رابطه فرانسه با شاخه نظامى این سازمان که از 1966 به دستور دوگل آغاز شده بود خاتمه بخشید و سرانجام در انتخابات 1981.م از رقیب خود فرانسوا میتران شکست خورد.»