[بولتن ویژه]
[بولتن ویژه]
متن سند:
در جریان بروز حوادث اخلالگرانه در دیماه سال جاری در شهرستان قم،1 از جانب آیات و روحانیون عکس العملهائی نشان داده شد.از جمله آیت الله شریعتمداری اعلامیه ای صادر کرد و طی آن به تیراندازی مأمورین انتظامی به سوی اخلالگران اعتراض کرد.
2 وی متعاقبا در یک سخنرانی که برای طلاب و شاگردان مجلس درس خود ایراد نمود، یادآور شد که اعتراض و تظاهرات مردم مربوط به توهین روزنامه اطلاعات به روحانیت شیعه بوده و ربطی به اصلاحات ارضی و آزادی زنان نداشته است.
شریعتمداری بطور ضمنی به دولت حمله کرد و عکس العمل مراجع انتظامی را در قبال اقدامات آشوبگران مورد انتقاد قرار داد.
چند روز بعد ابتدا رادیو بی.
بی.
سی و متعاقب آن روزنامه واشینگتن پست گزارشاتی پیرامون مصاحبه مطبوعاتی مشارالیه با مخبرین خارجی انتشار دادند.
در این گزارشات اشاره شده بود که شریعتمداری آمار مقتولین این حوادث را 15 نفر قلمداد کرده و ادعا نموده که اعتراضات و تظاهرات آرام مردم براساس نارضائی آنان از توهین جراید به روحانیت شیعه بوده و ربطی به اقدامات اصلاحی نداشته است.
مطالب دیگری در گزارشات محافل تبلیغاتی خارجی معروض در فوق، از قول شریعتمداری ذکر شده بود که نمایانگر رویه اعتراض آمیز او نسبت به دولت در رابطه با حوادث اخیر بود.
بر اساس گزارشات رسیده پیرامون موارد فوق مقرر گردید رئیس سازمان اطلاعات و امنیت شهرستان قم1 با مشارالیه ملاقات کند و درباره این اقدامات و اظهارات نامبرده به مخبرین خارجی پرسش نماید.
شریعتمداری از ملاقات با رئیس سازمان قم امتناع نمود و پس از آنکه به طرق دیگری با او تماس گرفته شد، متعذر گردید که چون در حوادث اخیر، مردم مأمورین انتظامی و امنیتی مقیم شهرستان قم را مقصر می دانند، او از جهت مراعات افکار عمومی، چنین دیداری را به مصلحت نمی داند، اما آماده است که با مقامات مرکزی ساواک ملاقات نماید و بعلاوه خود شخصا به انجام چنین ملاقاتی اشتیاق دارد تا مسائلی را مطرح کند که مستقیما به استحضار مقامات عالیه برسد.
پس از آنکه گزارشی مبنی بر اظهارات اخیر خمینی در عراق واصل گردید2 و مقرر فرمودند متن این اظهارات به اطلاع آقایان خوانساری و شریعتمداری برسد،3 یکی از کارمندان ساواک از ساعات 2100 روز 16 /11 /36 در منزل نامبرده با او ملاقات و گفتگو نمود.
در این دیدار که نزدیک به دو ساعت و نیم به طول انجامید و عباسی داماد آیت الله شریعتمداری هم حضور داشته مطالبی مطرح شده که خلاصه آن ذیلاً به استحضار می رسد: نماینده ساواک مقدمتا ضمن اشاره به اوضاع عمومی مملکت و نقطه نظرهایی که قدرتهای بیگانه در ایران دارند، وضعیت خمینی را در رابطه با کوششهای ضد ملی تشریح و یادآور شده که خمینی به عنوان یک روحانی گمنام و درجه دوم، با کمک عوامل اجنبی، به سرعت به اشتهار رسیده و بر اثر سکوت و حالت تسلیم سایر مراجع، توانسته در میان گروههائی از عوام کسب نفوذ و اعتبار کند.
او که از جانب بیگانگان علیه ایران مأموریت دارد، از هر نوع فعالیت ضد ملی و حمایت از هر گروه ضد ایرانی اعم از کمونیست و تروریست و امثال آن خودداری نمی کند.
باین ترتیب با توجه به مفاد کتاب او تحت عنوان «ولایت فقیه»1 که مبین طرز تفکر وی می باشد و اظهارات و اعلامیه های مختلفی که انتشار می دهد، فعلاً و رسما نشان داده که روحانی نیست و در کسوت روحانی کار سیاسی می کند، آنهم سیاستی که آشوب و خون طلب می نماید و اثرات و ثمراتش به ضرر شیعیان جهان است.
نماینده ساواک با این نتیجه گیری آنگاه از آیت الله شریعتمداری سئوال نموده که آیا وی، خمینی را به عنوان یک مرجع روحانی به رسمیت می شناسد و آیا کارهای او را تایید می کند و بالاخره آیا عکس العملی را که اخیرا به صورت صدور اعلامیه، سخنرانی در مجلس درس و مصاحبه با مخبرین خارجی در رابطه با وقایع دیماه قم نشان داده، کوششی در تایید خمینی نمی داند؟ آیت الله شریعتمداری در پاسخ اظهار نموده است: خمینی در ابتدای امر و بهنگام طرح مسئله انجمنهای ایالاتی و ولایتی2 به او مراجعه کرده و خواهان انجام مخالفتهائی بود که چون طرز تفکر و روشی افراطی داشت ، با وی همکاری نکرد و از آن زمان خمینی با او از در مخالفت درآمد.
پس از آن دیگر با خمینی کاری نداشته و رابطه ای هم برقرار نکرده است.
به عقیده او خمینی عنصری است که به حال مملکت و ملت مضر است.
وی (شریعتمداری) که موجودیت خود را و مذهب شیعه را ملزوم بقاء مقام شامخ سلطنت می داند، بر این باور است که کوششهای خمینی علیه نظام مملکتی، خطر حتمی برای موجودیت مذهب و ملت دارد و لذا او را تایید نمی کند.
اما در کنار این باور، ضمنا عقیده مند است که دولت در مبارزه با خمینی و اثرات وجودی او مرتکب اشتباهاتی شده است.
درج مقاله در روزنامه اطلاعات که شایع است توسط وزیر اطلاعات نوشته شده، کار نابجائی بود.
انتشار این مقاله سه اثر منفی مشخص داشت.
اول اینکه تحریک ساکن شد.
یعنی یک مسئله ساکت شده و تا حدودی آرام شده را بیهوده زنده کرد و در اطراف آن جنجال بوجود آورد.
دوم «حزب خمینی» و طرفداران او را تقویت کرد و پیوستگی آنها را تشدید و تحکیم نمود و سبب شد که بطور احساسی، هم هوادارانش افزوده شوند و هم آمادگی و تجری بیشتری برای حمایت از او پیدا کنند.
اثر منفی سوم این اقدام آن بود که مراجع بزرگ مذهبی شیعه را در محظور و تنگنا قرار دارد و آنها ناگزیر شدند علیرغم اعتقاد و تمایل خود و برای اسکات احساسات برانگیخته شده جمعی مردم عوام و متعصب، عکس العمل نشان دهند و اجبارا کاری کنند که در نهایت بسود او تمام شود.
به مورد مقاله مندرج در روزنامه اطلاعات باید مسئله اظهارات یکی دو نفر از سناتورها در مجلس سنا در چهار یا پنج سال پیش را اضافه کرد که دفعتا علیه خمینی حرفهائی زدند و بعد فلسفی واعظ به پاسخگوئی به منبر نشست و دیده شد که اثرات منفی برای مملکت ببار آورد.
بعلاوه متعاقب حوادث اخیر قم با انجام تظاهرات از طرف حزب رستاخیز ملت ایران نشان داده شد که خمینی عملاً علیه مقام شامخ سلطنت تلاش می کند و وانمود گردید که اعتراضها و مخالفتها علیه شخص شاهنشاه است، در حالی که باید وانمود می شد که در این مسایل پای دولت در میان است نه مقام شامخ سلطنت.
اینگونه اقدامات در نهایت اثراتی دارد که نمی توان آنها را در رابطه با مصالح ملی و موجودیت مملکتی نادیده گرفت.
آیت الله شریعتمداری در ادامه مطالب خود به بحث در باره اقدامات اصلاحی در مملکت پرداخت و با تاکید بر این نکته که اقدامات انجام شده در سطح مملکت بسیار عظیم و اعجاب آور است، و در گذشته حتی یک یا دو مورد آن برای شکرگزاری و امتنان مردم در مدت درازی کفایت می کرد، اینکه چه شده که قاطبه مردم در قبال اینهمه کار انجام شده و این تحولات عظیم در شئون مختلف، باز هم ناراضی هستند؟ علت این امر می تواند آن باشد که در تمامی زمینه ها، روانشناسی مردم در نظر گرفته نمی شود و بعضی امور بجای خود انجام نمی گردد.
آیت الله شریعتمداری در توضیح این نکته مثال آورد که فی المثل در ایران شهرهای اردبیل و کاشان همواره به عنوان دو شهر سنتی و مذهبی شناخته شده است.
نمایندگان این دو شهر در مجلس شورای ملی زن هستند.
طبیعی است انتخاب دو نفر زن به عنوان نماینده از دو شهر مذهبی و سنتی مسئله آزادی انتخابات را مخدوش می کند.
چنانچه مراد این است که بگوئیم تا به درجه ای از ترقی رسیده ایم که زنان در امور اجتماعی دخالت مؤثر دارند، آیا بهتر نیست که فی المثل آنها را از تهران یا جاهای دیگر انتخاب کنیم تا محل بحث بوجود نیاید.
یا فرماندار شهر مذهبی مشهد را زن گذارده اند.
این نیز مسئله در خور توجهی است که بحث آفرین می باشد.
نکته دیگر همین مقاله روزنامه اطلاعات است.
خمینی را می توان با بی اعتنائی، بی اعتبار کرد.
او در عراق است و اگر انگولک نشود، هرچه که او و ایادیش تلاش کنند، باز هم اثر وسیعی ندارد.
آیت الله شریعتمداری آنگاه به وقایع اخیر قم اشاره کرده و گفت قم یک مرکز علمی دینی است.
در این شهر نزدیک به یکهزار طلبه خارجی از ممالک مسلمان دیگر تحصیل می کنند.
اثر تیراندازی به سوی مردم و یا وانمود کردن تظاهرات به عنوان کوششهائی له و علیه مقام شامخ سلطنت، بازتاب نامناسب جهانی دارد.
مثال دیگر کوششهای هژبر یزدانی است که گفته می شود بهائی است و اقتصاد مملکت را در دست دارد و اخیرا هم سهامدار عمده بانک صادرات شده است.
نماینده ساواک در پاسخ به مطالب بالا توضیح داد که انتخابات آزاد بوده و اگر زن به عنوان نماینده انتخاب شده، دلیل نمی شود که انتخابات مخدوش تلقی شود، بدیهی است زنهای منتخب آراء بیشتری از رقبای خود داشته اند.
ماجرای تیراندازی پلیس در قم، مقابله با اخلال نظم بوده و این منطقی نیست که به مشتی اوباش اجازه داده شود، حتی به کلانتری حمله کنند و اسلحه مأمورین را بگیرند و بعد شهر را به آشوب بشکند.
آیت الله شریعتمداری آنگاه از اینکه کمتر مقامات مؤثر دولتی به او اعتناء دارند و اخیرا مجبور شده مستدعیات خود را از طریق آیت الله خوانساری به شرفعرض برساند، ابراز گله مندی کرد و اضافه نمود که جمعی از طلاب خارجی مقیم قم و از جمله چهار نفر طلبه تایلندی از طرف مراجع انتظامی، مجبور به ترک ایران شده اند.
اینها در واقع مبشرین مذهب شیعه و مبلغین به نفع ایران خواهند بود.
چنانچه ترتیبی اتخاذ شود که آنها اجازه تحصیل تا خاتمه کار را بدست آورند، اقدام مفیدی می باشد.
آیت الله شریعتمداری بر این نکته تاکید کرد که موجودیت مملکت، مذهب و خودش را ملزوم موجودیت شاهنشاهی می داند و آماده است که به سهم خود مجری منویات رهبری مملکت باشد.
او در پاسخ به این سئوال که چرا به مخبرین خارجی آمار مقتولین را پانزده نفر گفته، اظهار نمود که این بر اساس قرائن و شواهد است.
هنگامی که با ذکر اسامی مقتولین توضیح داده شد که تعداد این افراد فقط شش نفر بوده و ذکر این رقم از سوی آیت الله شریعتمداری ضمن اینکه مطلب نادرستی است، سبب انجام تبلیغات سوء می گردد، آیت الله شریعتمداری در پاسخ اظهار نمود، مخبرین خارجی خود درخواست کرده بودند و من هم قطعا بآنها نگفتم و رقم را حدودا 15 نفر بیان داشتم.
در خاتمه این دیدار آیت الله شریعتمداری ابزار خشنودی کرد و درخواست داشت که در مورد طلاب خارجی بررسی و تجدید نظر شود.
وی اضافه کرد به دلیل آنکه مردم، مسئولین انتظامی و امنیتی فعلی در قم را عامل حوادث اخیر می دانند، میل ندارند با آنها تماسی داشته باشد و ترجیح می دهد این تماس با مقامات مرکزی باشد.
توضیحا به استحضار می رساند که متن اظهارات خمینی که اخیرا در یک سخنرانی در اوایل بهمن ماه گفته بود به اطلاع آیت الله شریعتمداری رسید و او ضمن تایید اینکه اینگونه سخنان از ناحیه این شخص بعید نیست، افزوده، اخیرا خمینی اعلامیه ای داده و متذکر شده که روحانیون ایران بیهوده سخن از قانون اساسی می گویند.
این قانون اساسی به دلیل اینکه وجود مقام سلطنت را تثبیت می کند مورد تایید نیست.
1 ضمنا همانطور که مقرر شده بود، عین متن مذکور جهت اطلاع آیت الله خوانساری نیز ارسال شده و بنا به اظهار پسرش، مشارالیه پس از مطالعه متن اظهارات خمینی، بشدت ناراحت شده و طی 24 ساعت گذشته سکوت کرده و به علت ناراحتی زیاد حتی کسی را نپذیرفته و اظهار نظری نیز در این مورد ننموده است.
2
توضیحات سند:
1ـ اعتراضات روز هجدهم دی ماه طلبه ها و دیگر گروههای اجتماعی قم و ادامه آن در روز نوزدهم دی ماه که از طرف مأموران رژیم شاه به خون کشیده شد.2ـ در این اعلامیه آمده بود : «اخیرا در روزنامه های ایران قلمهایی به کار افتاده و مقالاتی نوشته شده است که متضمن توهین به مقام شامخ روحانیت و انکار بعضی از احکام مسلمه اسلام است و این قلمهای کذایی که در نفی و اثبات پاره ای از مسائل دینی که به هیچ وجه صلاحیت دخالت در احکام اسلامی را نداشته و ندارند موجب جریحه دار شدن احساسات و باعث ناراحتی و تشنج گردیده و به دنبال آن اجتماعاتی در شهر قم به عنوان اظهار مخالفت و اعتراض به این نسخ نوشته ها به راه افتاد ولی مع الوصف مأمورین در مقابل افرادی بی دفاع و بی پناه دست به تیراندازی گشودند و چندین نفر را به ناحق و بی دفاع کشتند ...
» 1ـ منظور محمود معینی می باشد.
2ـ منظور پیام حضرت امام (ره) به مناسبت حادثه خونین 19 دی قم است.
3ـ تمایل ساواک به نشان دادن پیام امام خمینی (ره) به آقایان خوانساری و شریعتمداری به دلیل مزاج غیر سیاسی آنان بود و از آنجا که حضرت امام در این پیام با صراحت به آنانی که از قانون اساسی رژیم دم می زدند گفتند، از این طریق به رژیم سلطنتی صحه نگذارند، ساواک مایل بود نظر ایشان را علیه امام هرچه بیشتر تهییج کند.
1ـ کتاب ولایت فقیه نوشته حضرت امام خمینی(ره) است که حاوی زیربنای فکری و فلسفه برپایی حکومت اسلامی است.
حضرت امام در این کتاب مبانی نظری حکومت و ولایت خداوند از طریق معصومین و فقها را ارائه کرده اند.
کتاب، حاصل سلسله درسهای ایشان در نجف اشرف است که به وسیله عده ای از شاگردان جمع آوری و پس از ویرایش حضرت امام منتشر شده است.
2ـ در سال 1341 در طرح انجمنهای ایالتی و ولایتی که در هیأت دولت به تصویب رسید، قید اسلام از شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان برداشته شد و مراسم سوگند به امانت و صداقت به جای قرآن، کتاب آسمانی آورده شد.
امام خمینی (ره) که ریشه این لایحه را در حذف تدریجی مبانی اسلام می دیدند با آن مخالفت کردند.
این مخالفت در نهایت منجر به لغو این لایحه شد.
1ـ اشاره دارد به سخنرانی حضرت امام خمینی در تاریخ 1 /11 /56 و نیز پیام ایشان در روز بعد (2 /11 /56) به مناسبت حادثه 19 دی قم که به ملت ایران دادند.
2ـ صفحه اول این بولتن ویژه که شماره 8278 /312 و تاریخ 17 /11 /36 را روی خود دارد، در اینجا نیامده است.
عنوان این بولتن ویژه «اظهارات آیت الله شریعتمداری در ملاقات با نماینده ساواک» است.