تاریخ سند: 14 دی 1337
تهران
متن سند:
شماره: ۲-۳-۴۵۲۴ تاریخ: 14 /10 /37
شخصی که با مقامات آمریکائی در تهران دوستی و مراوده دارد می‌گفت اگر چه فعلاً امیدی به موفقیت حزب ایران و جبهه ملی نیست ولی اوضاع اجتماعی دنیا طوری است که خواه و ناخواه در آینده نزدیکی در اوضاع ایران تحولات غیر منتظره‌ای پیش خواهد آمد. گوینده افزوده مقامات آمریکائی سعی می‌نمایند ولی اعلیحضرت همایونی که از اوضاع داخلی ایران و تغییر و تبدیل در ارکان دولت و وزارتخانه بیمناک هستند در مقابل اصرار و پافشاری مقامات آمریکائی تاکنون ایستادگی فرموده‌اند. گوینده اظهار عقیده نموده دولت آمریکا چاره‌ای جز این ندارد که مانند سایر کشورهای مورد نظر خود قبل از این که ایران به دامان کمونیست واژگون شود فکر اساسی‌تری جهت تأمین رضایت و آسایش مردم و کوتاه کردن دست متنفذین و سود طلبان از اموال و ثروت کشور بنماید و اگر وجود جاسوسان ورزیده انگلیس و روس که هر دو فعلاً در مبارزه با سیاست آمریکا متحد شده‌اند نبود تاکنون تغییرات اساسی در وضع داخلی ایران داده شده بود. گوینده خبر اظهار امیدواری نموده که تا بهار آینده مردم ایران با آزادی بیشتری نائل خواهند شد.
بایگانی شود 22 /6 /39 دو نسخه نوشته شود.
توضیحات سند:
1- حزب ایران: این حزب در نخستین سالهای دهه ۱۳۲۰ هـ.ش تشکیل شد. هسته اولیه آن کانون مهندسین ایران بود. پس از برگزاری انتخابات دوره چهاردهم مجلس کانون مذکور به دو بخش عمده تقسیم گردید: گروهی از اعضای تندرو آن به سمت اتحادیه‌های کارگر حزب توده گرایش یافتند و غالب اعضای میانه‌رو آن حزب ایران را تشکیل دادند. تأسیس این حزب بیشتر میان طبقات روشنفکر و تحصیل‌کرده بویژه بخاطر حمایت از دکتر مصدق به دلیل عدم تمایل و گرایش به کشورهای بیگانه و همچنین بهبود وضع کشاورزان و تغییر در روابط مالک و زارع با استقبال روبرو شد. نفوذ این حزب در اواخر سال ۱۳۲۴ در پی ائتلاف با حزب میهن افزایش قابل ملاحظه‌ای یافت. این حزب در تابستان سال ۱۳۳۵ با حزب توده به حزب دموکرات کردستان، فرقه دموکرات آذربایجان، به حزب جنگل و حزب دموکرات ایران جبهه مؤتلف احزاب آزادی‌خواه را پدید آوردند و سپس به همراه حزب توده وارد کابینه ائتلافی قوام شد و در نهایت این حزب با انشعاب گروهی از اعضاء و هواداران خود به رهبری دکتر شمس‌الدین جزایری مواجه شد. علت انشعاب نیز مخالفت با ائتلاف حزب توده بود. پس از کودتای ۲۸ مرداد، جمعی از رهبران این حزب فراری دستگیر و زندانی شدند زیرا برخی از رهبران آن همچون سنجابی، صالح، حق شناس و.... در دوران نخست وزیر مصدق در پست‌های گوناگونی مشغول بودند. پس از این تحولات فعالیت حزب در قالب نهضت مقاومت ملی ایران ادامه یافت و در جریان تشکیل جبهه ملی و مبارزات مردم در سالهای ۴۲-۱۳۳۹ فعالانه شرکت کرد. حزب ایران بعد از قیام خونین خرداد ۴۲ عملاً از فعالیت بازماند وی با وجود این تا سال ۱۳۵۷ و حتی پس از پیروزی انقلاب نیز وجود داشت و بدین لحاظ یکی از دیرپاترین احزاب سیاسی ایران بشمار می‌رود. (منبع اسناد احزاب سیاسی ایران ۱۳۲۰ - ۱۳۳۰ - ج اول - بهروز طیرانی - سازمان اسناد ملی ایران – ۱۳۷۶)
منبع:
کتاب
عنکبوت سرخ (چپ در ایران به روایت اسناد ساواک) صفحه 100
