تاریخ سند: 16 خرداد 1342
متن سند:
شماره : 312 شخصی به نام ازقندی منشی دادگاه ناحیه 4 شهرداری واقع در روبروی دخانیات صبح امروز در محل کار خود به تبلیغ علیه هیئت حاکمه و به نفع آیت الله خمینی و روحانیون پرداخته و کارمندان و رفتگران را تحریک به ابراز مخالفت علیه دولت می نماید به طوری که وضع نامطلوبی در محیط کار خود ایجاد کرده است توضیح آن که مشارالیه دارای سوابق زیادی از نظر اخلالگری است و مدتی نیز در منزل آیت الله بهبهانی1 و سیدجعفر بهبهانی2 رفت و آمد داشته است.به ساواک تهران اطلاع داده شد.
اداره سوم.
16 /3 /42
توضیحات سند:
1ـ آیت الله سید محمد بهبهانی فرزند سید عبداللّه در سال 1250 شمسی در تهران متولد شد.پس از انجام تحصیلات مقدماتی و سطح به خواندن فقه و اصول پرداخت و مدت 6 سال نیز فلسفه و معقول را نزد میرزا ابوالحسن جلوه فرا گرفت.
وی 7 سال هم در محضر علامه آشتیانی به تحصیل خارج فقه و اصول همت گمارد.
در نجف اشرف از محضر مرحوم آخوند خراسانی و فقهای معاصر بهره مند گردید و به درجه اجتهاد رسید.
پس از بازگشت به ایران، ضمن تدریس در حوزه علمیه تهران در کنار مرحوم والا، برای حکومت قانون و تشکیل مجلس تلاش های زیادی نمود.
او که از آزادیخواهان تندرو به حساب می آمد، در دوره دوم وکیل مجلس شد.
وی نزد عموم سیاستمداران کشور از احترام خاصی برخوردار بود و برخی پیامهای خصوصی حضرت آیت الله بروجردی توسط ایشان به مقامات بالای دولتی ابلاغ می شد.
بعضی از علمای مرکز، در کارها و رویدادها، بدون مشورت با او کار نمی کردند.
وی یکی از روحانیون مشهور و از سران مشروطه بود و در کمیسیونی که از طرف مشروطه خواهان تشکیل شد، به همراه 27 نفر دیگر برای اداره امور کشور تعیین شد.
این کمیسیون محمدعلی شاه را از سلطنت خلع و احمدشاه را به نیابت وی انتخاب کرد.
از دیگر کارهای سیاسی او، بسیج عده ای از مردم جنوب تهران به نفع شاه و حضور در برابر کاخ شاه و منع وی از مسافرت به خارج در واقعه نهم اسفند 1331 بود.
شهرت علمی و جایگاه معنوی او سبب شد که تدریجا در تهران ملجأ و مرجع مؤمنان و نیازمندان شود.
وی حدود چهل سال در تهران به تدریس خارج فقه و اصول و ترویج دین پرداخت.
آیت الله بهبهانی در جریان نهضت امام خمینی در آخرین ماههای عمر خود به حمایت از امام برخاست و از همین رو مورد غضب رژیم واقع شد و در تنگنا قرار گرفت.
وی در 20 آبان ماه سال 1342 در سن 92 سالگی دارفانی را وداع گفت و پس از تشییع باشکوهی در تهران، جنازه اش به نجف اشرف منتقل و در آنجا به خاک سپرده شد.
ر.ک : محمد شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ج 4، ص 401.
باقر عاقلی، روزشمار تاریخ ایران، ج 2، ص 165.
خاطرات حجت الاسلام فلسفی، ص 162.
2ـ آیت الله سیدجعفر بهبهانی فرزند سید محمد مجتهد در سال 1295 ش به دنیا آمد.
مدتی به فرانسه رفت و دکتری حقوق گرفت.
در تهران متولد شد، علاوه بر فراگیری مقدمات و مبانی ادبیات عربی و فقه و اصول و منطق، از دانشکده حقوق لیسانس گرفت.
دو دوره نماینده مجلس شورای ملی بوده است.
وی به زبان فرانسه آشنایی کامل داشت.
طبق اسناد ساواک تمایل او بیشتر به طرف آمریکاییها بوده و از انگلیسیها همیشه بدگویی می کرد.
در آبان سال 1340 به همراه اسداللّه رشیدیان، فرود، یوسف هاشمی، جمعیتی تحت عنوان «مدافعین قانون اساسی» بنیاد نهاد که پس از چندی توسط علی امینی بازداشت گردیدند و پیش از آن جزء مخالفین مصدق بود و بعضی مدعی هستند که در کودتای 28 مرداد نیز نقش داشته است.