بازجوئی از آقای دکتر شاهپور بختیار
تاریخ سند: 29 بهمن 1332
بازجوئی از آقای دکتر شاهپور بختیار
متن سند:
س ـ هویت کامل خود را ذیلاً مرقوم دارید.ج ـ شاهپور بختیارـ فرزند مرحوم محمدرضاخان بختیاری (سردار فاتح) متولد سال 1293 ـ در بختیاری ـ دارای زن و چهار فرزند.
س ـ پس از قیام 28 مرداد1 جنابعالی در کجا و به چه شغلی اشتغال داشتید.
ج ـ روز 28 مرداد اینجانب معاونت وزارت کار بودم و ساعت 3 بعدازظهر همان روز به خانه رفته چند روز بلاتکلیف بودم تا حکم مشاور وزارت کار از طرف آقای ابوالقاسم پناهی وزیر کار وقت برای اینجانب صادر شد.
و تاکنون طبق همان حکم در وزارت کار هستم.
س ـ در آن مدت از اشخاص مختلف و سرشناس حکومت گذشته کدام یک را ملاقات کرده و یا این که از محل آنان اطلاعی دارید ذیلاً بیان فرمایید.
ج ـ اینجانب تاکنون جز آقایان دکتر نصیری، مهندس زنگنه مدیرعامل سازمان برنامه و آقای مهدی بیانی و دو سه نفر از وکلای دوره 17 که آزاد هستند ملاقات نکرده و اطلاع از اشخاصی که غائب یا بازداشت هستند ندارم.
س ـ برابر اطلاعات رسیده عملیات شما (البته به طور محرمانه) بر علیه دولت تیمسار سپهبد زاهدی بوده و اقداماتی در این زمینه معمول شده و جریان را مرقوم فرمایید.
ج ـ بنده همواره آرزوی اجرای قانون اساسی را داشته و دارم ـ و طبق همین قانون آزاد که دارای افکار و نظریات مخالف دولت وقت باشم ـ ولی نه با شخص تیمسار زاهدی ـ عداوتی دارم و نه عملیاتی مخالف دولت مشارالیه انجام داده ام.
س ـ جواب فوق ایجاب نمود که این سؤال از جنابعالی بشود که آیا با حکومت فعلی موافقید یا خیر.
ج ـ خیر.
س ـ ممکن است سؤال شود علت مخالفت خود را ذیلاً مرقوم فرمایید.
ج ـ علل مخالفت اینجانب متعدد و مفصل است.
مهم ترین آنها عبارت از تجدید روابط با انگلیسیها قبل از تعهد دولت انگلیس در مورد نفت ـ از نقطه نظر داخلی سپردن پست های حساس به اشخاص بدنام و بدسابقه.
اجرای انتخابات در شرایطی که لازم به تذکر نیست ـ اذیت افرادی که عضو حزب توده نبوده و قانونا بایستی از تعقیب دولت در مورد ابراز عقاید آزاد باشند ـ بالاخص اختناق جراید و غیره س ـ آیا فردی را می شناسید که از اعضای حزب منحله توده بوده و با آن اتهام تحت تعقیب باشند اگر می شناسید خود یک نفر را معرفی فرمایید.
ج ـ مقصود بنده آن است که افراد احزاب غیر توده و حتی ضد توده نیز از تعقیب و آزار مصون هستند ـ مثل نیروی سوم.
حزب ایران و غیره.
س ـ چنانچه در جواب یکی از سؤالات مرقوم شده که طبق قانون آزادم دارای افکار و نظریاتی باشم بدیهی است قانون نیز برای اجرای نظم و امنیت اجتماعی مقرراتی دارد که در مواقع لازم از آن استفاده و وظیفه دار است نظم عمومی را برقرار نماید ـ به نظر می رسد که دولت به جز قانون اقدامی به عمل نیاورده است که مورد مخالفت جنابعالی واقع باشد.
ج ـ این نظر دولت است و شخص جنابعالی ـ ولی در حکومت مشروطه طبق قانون اساسی (خصوصا در متمم قانون اساسی) برای ملت ایران آزادی هایی و حقوقی پیش بینی شده است و بنده معتقدم که این دولت برخلاف میل اکثریت مردم بر مردم حکومت می کند و مردم از هر طبقه و مسلک در این مدت هر وقت توانسته اند عدم اعتماد و رضایت خود را ابراز داشته اند.
س ـ آیا جنابعالی مقاله یا مطالبی در روزنامه های راه مصدق یا نهضت مصدق نوشته اید یا خیر؟ ج ـ اینجانب نه مقاله نوشته ام و نه اطلاع از این دو روزنامه دارم.
س ـ آیا تاکنون از این دو روزنامه پستا یا وسیله ناشرین آن شمارهای از آن برای شما ارسال شده است یا خیر.
ج ـ فردی زیر در خانه اینجانب یکی دو مرتبه یک یا دو شماره از روزنامه راه مصدق شبانه انداختند.
س ـ آیا جنابعالی مطالعه فرمودید ممکن است نظریه خود را درباره آن مرقوم فرمایید.
ج ـ بله مطالعه شد ـ یعنی مطالب صحیح داشت ولی با تمام مطالب تا آنجائی که به خاطر دارم موافق نبودم.
س ـ به نظر جنابعالی کدام مطالب آن صحیح بوده اگر خاطرتان هست ذیلاً مضمون آن را مرقوم فرمایید.
ج ـ همه مطالب را به خاطر ندارم ـ ولی این انتقاد از دولت در مورد نفت و سیاست خارجی و انتخابات به نظر اینجانب صحیح بوده است ـ البته مطالب را حاضر به ذهن ندارم.
س ـ جوابهای خود را گواهی می کنید.
ج ـ پاسخ های فوق را گواهی می نمایم ـ دکتر شاهپور بختیار
توضیحات سند:
1ـ کودتای امریکایی 28 مرداد 1332 نهضت ملی شدن نفت ایران ضربه بزرگی بر منافع دول استعمارگر، به ویژه انگلستان وارد کرد.با برنامه ریزی مشترک آمریکا و انگلیس کودتای 28 مرداد با موفقیت اجرا شد و سرآغاز دیکتاتوری 25 ساله محمدرضا گردید.
انگلیسها موفق شدند موافقت آمریکا را با سقوط مصدق جلب کنند و نقش اصلی با انگلیسها بود.
سپهبد فضل اللّه زاهدی مأمور انگلیسیها بود و سرلشگر بود و سرلشگر حسن اخوی طراح کودتا و مغز متفکر سرلشگر ارفع بود.
کرمیت روزولت (مقام سازمان سیا) برای حسن اجرای کودتا به تهران سفر کرد.
در روز 24 مرداد 1332 هجری شمسی محمدرضا یکی حکم عزل مصدق از نخست وزیری و دیگر انتصاب زاهدی به نخست وزیری را صادر می کند، اما دکتر مصدق این حکم را نمی پذیرد و متوجه کودتا می شود.
و کودتاگران شکست می خورند و خلع سلاح می گردند و شاه به نوشهر رفته بود و به بغداد پرواز می کند و از آنجا به ایتالیا می رود و کودتاگران ناکام می مانند.
اما کودتای 28 مرداد طرح ریزی می شود که براساس آن جمعیتی در خیابان ها راهپیمایی می کنند و نیروهای کودتا به منزل مصدق می روند و سرهنگی به نام رحیمی ساختمان خانه دکتر مصدق را به توپ می بندد.
اما مصدق موفق به فرار می شود.
زاهدی زمام امور را در دست گرفت و محمدرضا به کشور بازگشت و حکومت سرکوب را در کشور حاکم کرد (در ابتدای سال 1379 وزیر خارجه آمریکا اعتراف کرد که در کودتای 28 مرداد ایران، آمریکا نقش داشته است.) «ظهور و سقوط سلطنت پهلوی ـ مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی»